Η συνάντηση τεχνολογίας και πολιτισμού δημιουργεί έναν πλούσιο και δυναμικό τομέα εξερεύνησης και καινοτομίας. Η συνύπαρξη του παρελθόντος και του παρόντος – της αρχαίας τέχνης με τη σύγχρονη ψηφιακή εποχή συμβάλλει στην ανάδειξη και διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Η δημιουργία ενός ψηφιακού πολιτιστικού “χώρου” αποτελεί τη λυδία λίθο οικοδόμησης μιας γέφυρας συνένωσης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς με το σήμερα, αλλά και της “μετάγγισης” του σύγχρονου πολιτιστικού μας πλούτου στις επόμενες γενιές. Εύκολα προσβάσιμη, ιδανική πηγή έμπνευσης και εκμάθησης δύναται επιτρέψει τη διάσωση και τη διάδοση του πέρα από τα όρια των φυσικών μουσείων ή αρχείων. Με την οικουμενική πολιτιστική προώθηση και την αντικειμενική ευκολία της, αναπτύσσονται όροι, όπως αυτός της “πολιτιστικής κατανόησης και αλληλοσεβασμού”.
Έργα τέχνης, παραδοσιακές παραστάσεις, αρχεία ήχου και βίντεο, ιστορικά κείμενα και αντικείμενα βαρύνουσας σημασίας, θα μπορέσουν να “ξαναγεννηθούν” στον ψηφιακό χώρο, να γίνουν ευρέως γνωστά, να λάβουν άλλη μορφή πέρα από τη “σκονισμένη” τους όψη στο ράφι ενός μουσείου και τη ξεχασμένη τους ιστορία αποτυπωμένη από γραφίδες μιας άλλης εποχής. Το πρώτο βήμα, φυσικά, έχει κιόλας πραγματοποιηθεί. Η UNESCO (Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών) από την ίδρυσή της το 1945 καταβάλει μία ιδιαίτερη προσπάθεια στον τομέα της προστασίας και της προώθησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω προγραμμάτων, όπως το “World Heritage Sites” για την προστασία μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς ή φυσικού τοπίου παγκόσμιας αξίας, το “Memory of the World” για τη διαφύλαξη εγγράφων, βιβλίων και γενικότερα πολιτιστικών αρχείων παγκοσμίου ενδιαφέροντος όπως και το “Παγκόσμιο Δίκτυο Δημιουργικών Πόλεων” μέσω του οποίου προωθούνται πόλεις, οι οποίες ξεχωρίζουν για τη δημιουργικότητά τους στους τομείς της λογοτεχνίας, της μουσικής, της τέχνης. Δεν θα μπορούσε να παραλειφθεί το πρόγραμμα “Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict”, στόχος του οποίου αποτελεί η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς εν καιρώ ενόπλων συγκρούσεων.
Η προώθηση και η διαδραστικότητα αυτών των προγραμμάτων, όπως και πολλών ακόμα που διοργανώνονται από εθελοντές και μη, επιτυγχάνεται μέσω του διαδικτύου και των διαφόρων υπηρεσιών της ψηφιακής σύγχρονης πραγματικότητας. Ανάγοντας τα διάφορα τεχνολογικά μέσα σε ένα πιο ευρύ πλαίσιο, πέρα από τα καθορισμένα προγράμματα και τη διαρκώς εξελισσόμενη προσπάθεια που καταγράφεται ,ο συγκερασμός της θεωρητικής και καλλιτεχνικής όψης της ζωής είναι δυνατόν να βρει αντίκρισμα στον ψηφιακό κόσμο. Μάλιστα μπορεί να διαφανεί ως κάτι περισσότερο ελκυστικό για τα άτομα που διακατέχονται από το σύγχρονο πνεύμα της αγελαίας νοοτροπίας- εχθρό της δημιουργικότητας και συνεπώς την άνθησης τομέων που πλαισιώνει.
Καθοριστικό ρόλο στην προώθηση και διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς με τη συνδρομή της τεχνολογίας διαδραματίζει η ψηφιοποίηση αρχείων και η περιήγηση μέσω της εικονικής πραγματικότητας. Η ανάρτηση και αποτύπωση αρχαίων εγγράφων, πινάκων, φωτογραφιών και αρχαιολογικών ευρημάτων, αποτελεί μία “πύλη” εισόδου σε χειροπιαστά αντικείμενα της εκάστοτε εποχής. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο κάθε ενδιαφερόμενος έχει τη δυνατότητα να αντικρίσει και να ερμηνεύσει από την άνεση του σπιτιού του, ευρήματα σημαντικής αξίας, που σε διαφορετική περίπτωση η πρόσβαση σ΄αυτά θα χαρακτηριζόταν από δυσχερής έως αδύνατη. Φωτεινό παράδειγμα αποτελεί η προσπάθεια της ψηφιακής βιβλιοθήκης “Europeana”, μέσω της οποίας ο καθένας έχει τη δυνατότητα αναζήτησης και εύρεσης εκατομμυρίων αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς πανευρωπαϊκά. Η εμπειρία της επίσκεψης σε μουσεία και ιστορικά τοπία δύναται να μεταφερθεί σε χώρους εικονικής πραγματικότητας, όπου θα υπάρχει η δυνατότητα αλληλεπίδρασης με τα εκθέματα, ανάγνωσης των ετικετών τους και ελεύθερης περιδιάβασης στους χώρους. Βέβαια, η απόλαυση και η βαρύτητα της φυσικής παρουσίας έχει άλλο πρόσημο, παρόλο που η εικονική πραγματικότητα αποτελεί ένα αξιόλογο εργαλείο προκειμένου να δοθεί η ευκαιρία επίσκεψης σε άτομα που βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές ή σε άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα προσβασιμότητας λόγω μειωμένης μέριμνας και εγκαταστάσεων σε χώρους διαφύλαξης πολιτισμού. Αναγκαία και επόμενη καθίσταται η ανάπτυξη της “εθνομουσειολογίας”, πτυχή του πολιτισμού η οποία αρκετές φορές δεν λαμβάνει την αρμόζουσα σημασία.
Εκτός από τη σωρεία βίντεο, αφηγήσεων, εικόνων υψηλής ανάλυσης και παιχνιδιών, είτε στους πολιτιστικούς χώρους, είτε εκτός αυτών, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη φαντάζει η ιδέα της επιστράτευσης εφαρμογών, οι οποίες μάλιστα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Οι εφαρμογές ψηφιοποίησης παραδοσιακών χωριών αποτελούν ιδιαίτερα έξυπνες ιδέες διαφύλαξης πολιτιστικής κληρονομιάς. Ενδεικτική εφαρμογή αποτελεί το “Cultural Heritage Toolkit”, η οποία παρέχει εργαλεία και οδηγίες για τη ψηφιοποίηση περιοχών του χωριού, όπου υπάρχουν παραδοσιακά σπίτια, τοπικά εμπορικά καταστήματα και παραδοσιακές εκδηλώσεις. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, δημιουργείται ένα απόθεμα της πολιτιστικής κληρονομιάς του κάθε χωριού, εύκολα προσβάσιμο από ερευνητές και απλούς επισκέπτες. Αντίστοιχα, οι εκπαιδευτικές εφαρμογές, όπως αυτή του “Culture Quest”, έχουν τη δυνατότητα να μεταλαμπαδεύσουν το ενδιαφέρον για την πολιτιστική ποικιλομορφία και κληρονομιά στα άτομα από μικρή ηλικία και έτσι η περιέργεια αυτή για τον οικουμενικό πολιτισμό και η εξοικείωση με τη διαφορετικότητα του κάθε λαού θα είναι εδραιωμένη και θα αποτελεί ένα χαρακτηριστικό πλειοψηφίας των επόμενων γενεών.
Η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, τόσο του κάθε λαού, όσο και οικουμενικά, ισοδυναμεί με τη διαφύλαξη του ιστορικού μας “αποτυπώματος” και συνεκδοχικά της ταυτότητάς μας. Η προστασία του “ανθρωπολογικού πολιτισμού” δεν χαρακτηρίζει μόνο το χρέος που έχουμε απέναντι στις επόμενες γενιές, αλλά και το σεβασμό που καλό θα ήταν να μας διακατέχει προς τις πολιτιστικές κοινότητες που δημιούργησαν αυτήν την πλούσια κληρονομιά. Η επίγνωση των παρωχημένων απόψεων, τρόπου σκέψης και δημιουργίας του λαού μας που ανήκουν πλέον στο παρελθόν, όσο και να φαντάζει αντιφατική με την αποδοχή της σύγχρονης νοοτροπίας, είναι δυνατό να έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Γνωρίζοντας, λοιπόν, ότι οι άνθρωποι, οι οποίοι “οικοδόμησαν” την πολιτιστική μας κληρονομιά διαφέρουν από εμάς, αναντίρρητα καθίσταται πιο εύκολη η αλληλεπίδραση με τη σύγχρονη διαφορετικότητα. Η τεχνολογία και ειδικότερα η λογική χρήση της δύναται να αποτελέσει σημείο ένωσης των σύγχρονων πολιτών με την παρελθοντική κουλτούρα. Συνεπώς, μπορούμε να διασφαλίσουμε και με αυτόν τον τρόπο ότι ο πολιτισμός μας θα συνεχίσει να “θάλλει” παντού. Ακόμα και στην οθόνη του κινητού σου.
Συντάκτης: Αλεξάνδρα Μπεκίρη