Η αυξανόμενη γεωπολιτική ανταγωνιστικότητα στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο είναι προφανής κι οι διεκδικητές των πλούσιων κοιτασμάτων της περιοχής πολλοί! Έργα που σχετίζονται με πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου συναντούν πολλούς «μνηστήρες». Σκοπός του άρθρου είναι η σύντομη ανάλυση του μεγαλεπήβολου έργου Eastern Mediterranean Maritime Limited (EastMed), της μεταφοράς δηλαδή φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο έως την Ευρώπη. Ποια είναι η προβλεπόμενη διαδρομή του αγωγού EastMed; Ποια είναι τα οφέλη για την Ευρώπη;

Οι συζητήσεις για την υλοποίηση ενός αγωγού που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Ισραήλ στην Ευρώπη έγιναν στα πλαίσια της τριμερούς συνεργασίας Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας το 2020, ενώ αναμένεται να τελειοποιηθεί έως το 2027. Η επιθυμία στενότερης συνεργασίας μεταξύ των τριών κρατών προέκυψε, κυρίως, εξαιτίας της ύπαρξης κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Λεβαντίνη, τόσο στην ισραηλινή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) όσο και στη Κύπρο. Συγκεκριμένα, αναφερόμαστε στα κοιτάσματα «Ταμάρ» και «Λεβιάθαν» (Ισραήλ) και «Αφροδίτη» (Κύπρο)[1]. Απώτερος στόχος της τριμερούς συνεργασίας είναι η εγκαθίδρυση ενεργειακής ασφάλειας στην λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου. Ωφέλιμο θα ήταν να δοθεί ένας γενικός ορισμός της έννοιας της «ενεργειακής ασφάλειας» ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα τους μακροπρόθεσμους σκοπούς αυτής της συνεργασίας. Τί ορίζεται, τελικά, ως ενεργειακή ασφάλεια; Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) ορίζει την ενεργειακή ασφάλεια «ως την αδιάλειπτη διαθεσιμότητα πηγών ενέργειας σε προσιτή τιμή»[2]. Η ενεργειακή εξάρτηση, από την άλλη, τροφοδοτεί την ενεργειακή ανασφάλεια αντίστοιχα.

Εφόσον η ανάλυσή μας επικεντρώνεται στο (διαταραγμένο) ενεργειακό πεδίο της Αν. Μεσογείου, δεν θα μπορούσε να λησμονηθεί η έντονη, και συχνά παράνομη, παρουσία της Τουρκίας στη περιοχή. Αναμφίβολα τα ενεργειακά κοιτάσματα της Νοτιοανατολικής Μεσογείου αποτελούσαν και εξακολουθούν να αποτελούν πόλο έλξης για πολλά γειτονικά κράτη. Γι’ αυτό κι η πραγματοποίηση ενός αγωγού φυσικού αερίου αποτελεί ένα δύσκολο εγχείρημα.

EastMed

Ειδικότερα, όσον αφορά τον αγωγό EastMed είναι ενταγμένος, ήδη από το 2013, στα PCI (Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος) από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τον κανονισμό 347/2013. Θα είναι υποθαλάσσιος, μήκους 1.900 χλμ. και αποσκοπεί στη μεταφορά φυσικού αερίου από τα υπεράκτια κοιτάσματα στο Λεβιάθαν της Νοτιοανατολικής μεσογείου έως την Ελλάδα κι από εκεί στην Ευρώπη. Αφενός αποτελεί ένα έργο, ιδιαίτερα, κοστοβόρο, αφετέρου, μπορεί να αναχαιτίσει την τουρκική δυναμικότητα στη περιοχή. Από το τελευταίο απορρέει κι η πλήρης εναντίωση της Τουρκίας τόσο για την υλοποίηση του αγωγού όσο και για την τριμερή συνεργασία. Μάλιστα, χαρακτηρίζει το EastMed Forum ως ένα «φόρουμ το οποίο ίδρυσαν κάποιες χώρες που ονειρεύονται να αφήσουν την Τουρκία εκτός ενεργειακής εξίσωσης στην Ανατολική Μεσόγειο… αποτελεί ένα μόρφωμα το οποίο απέχει από την πραγματικότητα»[3]. Η αντίθεσή της στην κατασκευή του αγωγού απορρέει απ’ το γεγονός ότι η Τουρκία θα μείνει εκτός του «παιχνιδιού» της εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο, κάτι το οποίο την έχει εξοργίσει. Συνεπώς, θα μειωθεί αρκετά η γεωπολιτική επιρροή της.

EastMed

Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά την δομή του έργου -όπως απεικονίζεται και στην παραπάνω εικόνα- η διαδρομή του EastMed θα ξεκινάει από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου «Λεβιάθαν», θα καταφθάνει στην Κύπρο, έπειτα στην Κρήτη και την Νοτιοανατολική Πελοπόννησο (Μεγαλόπολη), και τέλος στην Ηγουμενίτσα. Από εκεί θα μεταφέρεται στην Ιταλία μέσω του αγωγού Poseidon. Αν κι η Ιταλία ήταν ένθερμος υποστηρικτής του EastMed, δείχνει να αλλάζει την στάση της. Ενώ, αρχικά, συμφωνήθηκε ο αγωγός φυσικού αερίου να καταφθάνει στην Ιταλία μέσω του Poseidon[4], η Ιταλία πρόσφατα ανακοίνωσε ότι δεν είναι δυνατή η υλοποίηση του αγωγού δίχως την συμμετοχή της Τουρκίας[5].Γιατί ο αγωγός EastMed είναι τόσο σημαντικός για την Ευρώπη;

Αρχικά, με την έκρηξη του ρωσοουκρανικού πολέμου η Ευρώπη «φλερτάρει» με την ενεργειακή κρίση. Η κατακόρυφη αύξηση των τιμών ενέργειας και μείωσης εφοδιασμού του φυσικού αερίου από την Ρωσία, έθεσαν την ΕΕ σε καθεστώς «εκτάκτου ανάγκης». Η αναγκαιότητα απεξάρτησής της από ξένες πηγές προμήθειας φυσικού αερίου, αναζωπύρωσαν τις συζητήσεις για την κατασκευή του EastMed. Η σημαντικότητα αυτού του ενεργειακού έργου έγκειται στη (προσπάθεια) διαφοροποίησης των ενεργειακών πηγών της ΕΕ, ώστε να μην βρεθεί ξανά «προ εκπλήξεων». Αυτήν η διαφοροποίηση, ενδεχομένως, να αποτελέσει το «κλειδί» για την πολυπόθητη επίτευξη της ενεργειακής ασφάλειας.

Ακόμη, η Κύπρος και το Ισραήλ θα μειώσουν την ενεργειακή τους απομόνωση και θα μετατραπούν σε κόμβους σταθερότητας. Αυτό θα επιτευχθεί με την κατασκευή του πρώτου τμήματος του αγωγού που θα συνδέει τα ισραηλινά κοιτάσματα «Λεβιάθαν» με τα κοιτάσματα της Κύπρου. Ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί ότι το έργο θα ήταν λιγότερο κοστοβόρο και χρονοβόρο εάν το ισραηλινό αέριο περνούσε μέσω Τουρκίας και από εκεί στην Ευρώπη[6]. Αυτό αποτελεί ένα ουτοπικό σχέδιο λόγω της συνολικής τουρκικής στάσης και πολιτικής στη περιοχή αλλά και στο κυπριακό ζήτημα.

Ειδικότερα, η Κύπρος θα μετατραπεί σε «ενεργειακό κόμβο» καθώς θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο έργο EastMed. Μία περιοχή ή ένα κράτος μετατρέπεται σε «ενεργειακό κόμβο» όταν συνδέονται διάφορες πηγές ενέργειας στο έδαφός της, όπως για παράδειγμα φυσικό αέριο. Το ίδιο συμβαίνει και με την Κύπρο, στο έδαφος της οποίας θα καταφθάνει φυσικό αέριο από το Ισραήλ. Εκτός από την Κύπρο, και το Ισραήλ θα μειώσει την ενεργειακή του απομόνωση καθώς θα εκμεταλλευτεί τα ενεργειακά κοιτάσματα στο Λεβιάθαν, τα οποία θα εξάγει μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας στην Ευρώπη.

Εν κατακλείδι, το φιλόδοξο σχέδιο κατασκευής του αγωγού EastMed παραμένει ακόμη στα «σκαριά». Ένα έργο που θα προσφέρει στην Ευρώπη την ενεργειακή ασφάλεια που τόσο ποθεί (;). Ωστόσο, δεν είναι εύκολο να παραγκωνιστούν οι αντιδράσεις της Τουρκίας και οι απειλές που, συχνά, εξαπολύει.

Συντάκτης: Χαρά Ουζουνίδου

Πηγές:

Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τις θέσεις του What Politics Means και της συντακτικής ομάδας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου από άλλες ιστοσελίδες χωρίς άδεια του What Politics Means. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των δύο έως τριών πρώτων παραγράφων με την προσθήκη ενεργού link για την ανάγνωση της συνέχειας στο What Politics Means. Οι παραβάτες θα αντιμετωπίσουν νομικά μέτρα.