Το αυξημένο κόστος ζωής οδηγεί δεκάδες χιλιάδες συνανθρώπους μας στην περικοπή βασικών βιοτικών αναγκών (π.χ. super market), γεγονός που υποβαθμίζει συνολικά το επίπεδο της ποιότητας ζωής τους. Φυσικά και σε αυτή τη περίπτωση αυτοί που πλήττονται περισσότερο είναι οι οικονομικά ευάλωτοι και ειδικότερα οι νέοι.
Στο παρόν άρθρο θα εστιάσουμε στο απρόσιτο κόστος ενοικίασης κατοικίας, ιδιαίτερα για τις νέες και τους νέους που αναζητούν είτε φοιτητική κατοικία, είτε το επόμενο βήμα ώστε να ζήσουν μακριά από την πατρική τους εστία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Πανελλαδικού Δικτύου E -Real Estates, στο κέντρο της Αθήνας, μόνο το 2,89% των διαθέσιμων κατοικιών κοστίζει μέχρι 300€, ενώ το 48,2%, δηλαδή περίπου οι μισές διαθέσιμες κατοικίες, κοστίζουν πάνω από 500€. Και αυτό δεν αφορά μονάχα όσους αναζητούν σήμερα στέγαση, αλλά και όσους ήδη νοικιάζουν καθώς σε πολλές περιπτώσεις ο ιδιοκτήτης ζητά αύξηση στο ενοίκιο προκειμένου να ανανεωθεί το συμβόλαιο.
Η έκθεση της τράπεζας της Ελλάδος πιστοποιεί ότι οι τιμές των διαμερισμάτων αυξήθηκαν το Β’ Τρίμηνο του 2023 κατά 13,9% σε ετήσια βάση, έναντι αύξησης κατά 11,8% το 2022.
Έχει ιδιαίτερη σημασία να εξετάσει κανείς τις αιτίες που οδηγούν στην ραγδαία αύξηση των ενοικίων. Μία αιτία είναι η αισχροκέρδεια. Σε πολλές περιπτώσεις παρατηρούνται αυξήσεις δυσανάλογες από το κόστος των αντικειμενικών αξιών με βάση τα τετραγωνικά, γεγονός το οποίο πλήττει κυρίως τους φοιτητές καθώς όπως θα δούμε παρακάτω οι τιμές ενοικίων κοντά στα πανεπιστημιακά ιδρύματα παρουσιάζουν ραγδαία άνοδο, αφού στις «φοιτητικές περιοχές», η ανάγκη για στέγη γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Δεύτερον, στην Ελλάδα της δεκαετούς οικονομικής κρίσης που προηγήθηκε, ένας κλάδος που δέχθηκε σημαντικά πλήγματα ήταν ο κατασκευαστικός τομέας, που συνεπάγεται ότι δεν προχώρησε η κατασκευή νέων σπιτιών. Άρα, οι νεόδμητες κατοικίες είναι ελάχιστες, κάτι που αυξάνει τη ζήτηση για τις διαθέσιμες παλαιότερες κατοικίες, που, με τη σειρά του αυξάνει και την τιμή τους. Τρίτον, η βραχυχρόνια μίσθωση – όσο παραμένει ανεξέλεγκτη – επηρεάζει καθοριστικά τις τιμές ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα. Σήμερα, περίπου 168.000 κατοικίες είναι δεσμευμένες αποκλειστικά για βραχυχρόνια μίσθωση.
Σε όλα τα παραπάνω προστίθεται το γεγονός ότι δεν υπάρχει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο από την πλευρά των αρμόδιων φορέων της πολιτείας, για την καταπολέμηση του αυξημένου κόστους στέγασης και όσα μέτρα έχουν δοκιμαστεί είτε μέχρι στιγμής αποτυγχάνουν είτε αφορούν ένα μικρό μόνο μερίδιο των ενδιαφερόμενων για ενοικίαση.
Στη χώρα με το 5ο χαμηλότερο εισόδημα στην Ευρώπη, το 71% των νέων 18-34 ετών, ζει ακόμα στο πατρικό του σπίτι. Αυτή η χώρα είναι η Ελλάδα και στη συγκεκριμένη κλίμακα βρίσκεται 2η πανευρωπαϊκά, τη στιγμή που ο αντίστοιχος μέσος όρος της Ε.Ε. βρίσκεται στο 49,4%, ενώ είμαστε πρωταθλητές στο κόστος στέγασης για 5η συνεχόμενη χρονιά!
Η μέση ηλικία που οι Έλληνες φεύγουν από την πατρική τους εστία, είναι τα 30 έτη, με τον μέσο όρο της Ε.Ε. να είναι τα 26,5 έτη, ενώ, μόλις 1/10 νέους κάτω των 24 ζει σήμερα μακριά από το πατρικό του.
Σύμφωνα επίσης με το E-Real Estate, οι υψηλότερες αυξήσεις, καταγράφονται κυρίως σε μικρότερα ακίνητα, κατάλληλα για φοιτητές. Συγκεκριμένα, καταγράφηκε 53% αύξηση της τιμής μίσθωσης φοιτητικής κατοικίας στην Αθήνα και 49,23% στην Πάτρα για το χρονικό διάστημα 2017-2022.
Η κατάσταση γίνεται δυσμενέστερη όταν οι ιδιοκτήτες ζητούν δύο ή τρία ενοίκια ως εγγύηση, ενώ έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα που ο ιδιοκτήτης απαίτησε ακόμα και εκκαθαριστικό εφορίας για να “διασφαλίσει” την αποπληρωμή του ενοικίου. Μάλιστα, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις κατά τα προηγούμενα χρόνια, που φοιτήτριες και φοιτητές αναγκάζονταν να αλλάζουν σπίτια κάθε χρόνο καθώς το κόστος ήταν δυσβάστακτο για τους ίδιους και τις οικογένειές τους.
Ψάχνοντας σπίτια κοντά στο Κουκάκι, που εξυπηρετεί τους φοιτητές της Παντείου, τα ενοίκια βρίσκονται μεταξύ 10 και 13 ευρώ ανά τ.μ. καθιστώντας δυσεύρετες τις κατοικίες κάτω των 500€/μήνα. Στο Νέο Κόσμο, βρίσκουμε ισόγειες γκαρσονιέρες 20-30 τ.μ. να έχουν ενοίκιο από 12-16 ευρώ το τ.μ., αν και οι τιμές στη περιοχή κυμαίνονται στα 9.64 ευρώ τ.μ., ενώ στη Καλλιθέα που συχνά προτιμάται από φοιτητές, οι γκαρσονιέρες βρίσκονται από 390€ τον μήνα και τα διαμερίσματα των 60τμ περίπου, αγγίζουν τα 600€ τον μήνα.
Αρκετοί σπουδαστές του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, αναζητούν σπίτι στα Εξάρχεια και το ευρύτερο ιστορικό κέντρο. Ωστόσο έρχονται αντιμέτωποι με τιμές άνω των 425 ευρώ για σπίτια 25 τ.μ. Αν ψάξουν για σπίτι από 1ο όροφο και πάνω, δύσκολα θα βρουν αξιοπρεπή κατοικία κάτω από 500€.
Το γεγονός ότι στην πρωτεύουσα, το κόστος φοιτητικής κατοικίας κυμαίνεται περίπου στα 10.8 ευρώ ανά τ.μ. οδηγεί σε μια απογοητευτική πραγματικότητα: οι νέες και νέοι πλέον, επιλέγουν τις σπουδές τους όχι με βάση τις κλίσεις και τα ακαδημαϊκά τους ενδιαφέροντα, αλλά με βάση τον τόπο φοίτησης, αφού πολλές οικογένειες δεν μπορούν να δαπανούν σχεδόν ένα μισθό για τις σπουδές των παιδιών τους μακριά από τον τόπο μόνιμης κατοικίας.
Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να αναφερθεί ότι δεν υπάρχει ουσιαστική φοιτητική μέριμνα. Οι εικόνες απαξίωσης και εγκατάλειψης των φοιτητικών εστιών στη Πολυτεχνειούπολη, στο ΕΜΠ και την ΑΣΟΕΕ αποτυπώνουν από μόνες τους την αλήθεια.
Ένα μέτρο που θα μπορούσε να συμβάλει ουσιαστικά στο πρόβλημα θα ήταν η αξιοποίηση, από την Πολιτεία, των κλειστών ακινήτων, τα οποία υπολογίζονται στα 900.000, με τις 770.000 από αυτά να βρίσκονται εντός του νομού Αττικής (τα περισσότερα σε Αθήνα και Πειραιά). Υπάρχει η φόρμουλα για να καταστεί το παραπάνω, εφικτό, όπως για παράδειγμα με φορολογικές ελαφρύνσεις και χρηματοδότηση του κόστους ανακαίνισης και ενεργειακής αναβάθμισης για τους ιδιοκτήτες των κλειστών ακινήτων προκειμένου να τα διαθέσουν στη συνέχεια, στην αγορά με χαμηλό ενοίκιο. Αυτό που χρειάζεται όμως, είναι η πολιτική βούληση για την υλοποίησή ενός σύγχρονου προγράμματος κοινωνικής κατοικίας.
Βεβαίως, επιβάλλεται να τεθούν επιτέλους αποτελεσματικοί περιορισμοί στην βραχυχρόνια μίσθωση τύπου Airbnb, όπως έχουν πράξει και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Τέλος, είναι σημαντικό να αξιοποιηθούν πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης για τη διεύρυνση της επιδότησης ενοικίου με βάση κοινωνικά κριτήρια και για τη χρηματοδότηση κατασκευής και ανακατασκευής αξιοπρεπών φοιτητικών εστιών.
Το Brain Drain και η υπογεννητικότητα απασχολούν τον δημόσιο διάλογο ως ζητήματα υψηλής προτεραιότητας. Αλήθεια, ποιος νέος θα παραμείνει και θα κάνει οικογένεια σε μία χώρα στην οποία διαλέγει σπουδές με βάση την τοποθεσία του Πανεπιστημίου αντί για το εκπαιδευτικό του πρόγραμμα και στην οποία χρειάζεται να δαπανά το 60%-70% του βασικού του μισθού για στέγαση;
Συντάκτης: Κωνσταντίνος Σταμούλης