Τις πρώτες πρωινές ώρες της 28ης Ιουνίου 1969, το Stonewall Inn, ένα δημοφιλές gay club στην οδό Christopher στο Greenwich Village της Νέας Υόρκης, δέχτηκε εισβολή από βαριά οπλισμένους άνδρες των δυνάμεων ασφαλείας της πόλης. Η κατηγορία ήταν η παράνομη πώληση οινοπνεύματος. Για δεύτερη φορά την ίδια εβδομάδα το συγκεκριμένο μπαρ γινόταν στόχος. Οι επιδρομές στα gay μπαρ και η γενική παρενόχληση των gay και των transsexual είχαν καταντήσει ρουτίνα. Η προσαγωγή όσων σύχναζαν σε gay bar εκείνη την εποχή αλλά και η διαπόμπευση τους στον Τύπο ήταν ένα συνηθισμένο φαινόμενο. Αυτή τη φορά όμως, τα πράγματα δεν κύλησαν όπως νόμιζαν οι αρχές.
Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για το τι υποκίνησε τη βία και ποιοι συμμετείχαν σε αυτήν, αλλά ορισμένα γεγονότα είναι βέβαια: Η αστυνομία παρέταξε τους διακόσιους θαμώνες για έλεγχο στοιχείων. Επέτρεψε στους περισσότερους να φύγουν, ενώ έθεσαν υπό κράτηση το προσωπικό, καθώς και τρεις drag queen και δύο transsexual.
Στην αρχή, η κατάσταση έξω από το μπαρ ήταν γιορτινή. Όμως όταν έφτασε η κλούβα και η αστυνομία προσήγαγε το προσωπικό του μπαρ και τις τρεις drag queen, το πλήθος στο δρόμο εξαγριώθηκε. Κάποιος πέταξε μια πέτρα στο παράθυρο και έπειτα δοχεία απορριμμάτων, μπουκάλια κτλ.
Όλη τη νύχτα μέχρι και την Κυριακή το πρωί, μαζεύτηκε σημαντικό πλήθος μπροστά στο κατεστραμμένο μπαρ. Πολλοί gay νέοι εμφανίστηκαν να διαμαρτυρηθούν για τα επεισόδια της προηγούμενης νύχτας. Τις επόμενες νύχτες συνέχισαν τα επεισόδια και οι συγκρούσεις με τις αρχές.
Ωστόσο, ακόμα σημαντικότερο ήταν αυτό που συνέβη αργότερα το καλοκαίρι. Στα τέλη του Ιουλίου, gay ακτιβιστές κυκλοφόρησαν φυλλάδια, απαιτώντας μια μαζική «συγκέντρωση για την ομοφυλοφιλική απελευθέρωση». Η συμμαχία που σχηματίστηκε από τη συνεδρίαση, που έγινε στις 24 Ιουλίου, υιοθέτησε την ονομασία «Γκέι Απελευθερωτικό Μέτωπο» (GLF: Gay Liberation Front).
Ανάμεσα στις διεκδικήσεις ήταν να σταματήσει η παρενόχληση από την αστυνομία, η προστασία στον εργασιακό χώρο, η ανάκληση των νόμων περί σοδομισμού και η θέσπιση νομοθεσίας κατά των διακρίσεων. Ακολουθούν και άλλα συλλαλητήρια διαμαρτυρίας και δημιουργήθηκαν οργανώσεις για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων ατόμων σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η «Πορεία για στο Stonewall» πραγματοποιήθηκε τον επόμενο χρόνο σε ανάμνηση του γεγονότος και συγχρόνως ως διαδήλωση διαμαρτυρίας κατά των διακρίσεων και της βίας που ασκήθηκαν στους γκέι, λεσβίες και τρανσέξουαλ ατόμων της Νέας Υόρκης.
Με τα χρόνια, η επέτειος απέκτησε εορταστικό χαρακτήρα, απλώθηκε σε πολλές χώρες του πλανήτη και έγινε γνωστή ως Pride – Περηφάνια. Τον Ιούνιο του 1999, το Stonewall μπαρ ανακηρύχθηκε Μνημείο Εθνικής Κληρονομιάς και τμήμα της οδού Christopher μετονομάστηκε σε Stonewall Place.Το Pride στην Ελλάδα
Η πρώτη απόπειρα διοργάνωσης Pride στην Ελλάδα επιχειρήθηκε από το ΑΚΟΕ (Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας) στις 28 Ιουνίου 1980 στην Αθήνα, οριοθετώντας την, κυρίως, ως πολιτική εκδήλωση και επαναλήφθηκε δειλά δύο χρόνια αργότερα στο χώρο του Ζαππείου.
Έπρεπε να περάσουν 10 χρόνια για να διοργανωθούν αντίστοιχες εκδηλώσεις (Λόφος Στρέφη 1992, 1994, 1995, Πεδίον του Άρεως 1993, 1996 και σε κλειστούς χώρους 1998 και 1999). Την ίδια εποχή στην παραλία της Θεσσαλονίκης γίνονται οι αντίστοιχες διοργανώσεις από την ΟΠΟΘ (Ομάδα Πρωτοβουλίας Ομοφυλόφιλων Θεσσαλονίκης).
Η αρχή του Athens Pride, σηματοδοτείται το 2005 με τη δημιουργία του “Φεστιβάλ Υπερηφάνειας Αθήνας – Athens Pride” που με τη συνεργασία και συμμετοχή πολλών ελληνικών ΛΟΑΤ οργανώσεων και συλλόγων διοργανώνει ένα αντίστοιχο των ξένων χωρών Pride, το οποίο χρόνο με το χρόνο δέχεται και μαζικότερη συμμετοχή. Γίνεται πάντα τον μήνα Ιούνιο στο κέντρο της Αθήνας.
Το Φεστιβάλ Υπερηφάνειας (Pride Festival) μπορεί να είναι στη συνείδηση της κοινής γνώμης ένα φαντασμαγορικό event όπου γιορτάζεται ανοιχτά η διαφορετικότητα αλλά πριν και πέρα απ’ όλα είναι μια επέτειο μνήμης για μια πραγματική επανάσταση που ξεκίνησε από τις Η.Π.Α. και εξαπλώθηκε σταδιακά σε δεκάδες μέρη της υφηλίου, τιμώντας και μνημονεύοντας όλους όσους έδειξαν τον δρόμο ώστε οι άνθρωποι να μάχονται παντού και πάντα για το δικαίωμα τους, να ζουν ελεύθερα τη ζωή και να εκφράζουν την προσωπικότητα τους σε κάθε διάσταση (δημόσια ή ιδιωτική) της καθημερινότητας.
Ο αγώνας της ΛΟΑΤ+ κοινότητας αρχίζει να ξεφεύγει από το σκοτάδι των προκαταλήψεων και των διακρίσεων από τους “κανονικούς” και άσημους ανθρώπους, που όμως στέκονται ως καθημερινοί ήρωες απέναντι στην αδικία, τον φόβο και την περιθωριοποίηση. Η ιστορία, ως επί το πλείστον δεν διακρίνεται για την γραμμική της συνέχεια και την “φυσικότητα” της εξέλιξης των πραγμάτων στη ζωή μας. Τα “πισωγυρίσματα” στις αντιλήψεις της κοινωνίας, ο επαναπροσδιορισμός των εννοιών και των λόγων, οι νέες αφετηρίες που ενδέχεται να παρουσιαστούν, η κατάργηση βεβαιοτήτων και δεδομένων δεν προωθούν αυτή την κατά τα άλλα εμπεδωμένη, στην αίσθηση μας, γραμμικότητα.
Μπορεί μια τυχαία νύχτα σε ένα gay bar της Νέας Υόρκης να αποτελεί την πρώτη σπίθα, αλλά δεν σημαίνει τίποτα για την πορεία και την έκβαση του αγώνα για την ισότητα, την ελευθερία, την ορατότητα και τον σεβασμό προς Όλους και για Όλους. Ακόμα και στην Ελλάδα όπου μόλις τα τελευταία χρόνια, έχουν εγγραφεί σημαντικές επιτυχίες προς την κατεύθυνση της κατάκτησης δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ+ ατόμων, ο δρόμος μοιάζει και μάλλον είναι ακόμη ανηφορικός ίσως και περισσότερο δύσβατος απ’ ότι μέχρι σε αυτό το σημείο. Τα ερωτήματα, οι αντιφάσεις, οι αντιστάσεις και τα ενδεχόμενα “πισωγυρίσματα” που αναφερθήκαμε προηγουμένως, είναι ακόμα παρόντα στον δημόσιο διάλογο και βίο.
Αναφερθήκαμε προηγουμένως στους καθημερινούς “ήρωες” που θέλουν και ελπίζουν σε ένα – περισσότερο – ελεύθερο μέλλον. Όλα αυτά, τα κατ’ επίφαση ισότιμα μέλη του κοινωνικού συνόλου μας που έχουν νιώσει ή συνεχίζουν να νιώθουν, είτε μη ορατοί είτε ακόμα και περιθωριοποιημένοι για τη σεξουαλική τους ταυτότητα.
Προκειμένου να εστιάσουμε στην οπτική διάσταση των σημαντικών πτυχών του Κινήματος και της “δικαίωσης” των αγώνων για την ισότητα, δώσαμε τον λόγο σε ένα νεαρό μέλος της ελληνικής ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, την Δ.Σ., η οποία είναι πρωτοετής σπουδάστρια στο Α.Π.Θ. στο τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας και δηλώνει πως είναι pan-sexual. Η τοποθέτησή της πάνω σε αυτό το ζήτημα χρησιμεύει ως μια μαρτυρία για την “φωτογραφία της στιγμής” στην ελληνική πραγματικότητα.
Ξεκινώντας από τα πιο “βιωματικά” -όπως θα έλεγε κανείς- στην ερώτηση για το πως είναι να είσαι μέλος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας εν έτη 2023 και κατά πόσο πιστεύει ότι έχουν αλλάξει τα πράγματα, σε σχέση με παλαιότερα στην ελληνική κοινωνία αναφέρει ότι
“Σε σύγκριση με προηγούμενες δεκαετίες έχουν γίνει πολύ σημαντικές αλλαγές στην χώρα μας. Υφίστανται περίοδοι που υπήρχε ο φόβος να εκφραστείς και να κυκλοφορείς ελεύθερα δείχνοντας την ταυτότητα σου. Πλέον, αυτός ο φόβος δεν υπάρχει στον ίδιο βαθμό. Παραταύτα, πιστεύω ότι, αν και είμαστε στο 2023, συνεχίζουμε να φοβόμαστε να εκφραστούμε ανοιχτά, καθώς υπάρχουν ακόμα ‘’υπολείμματα’ ομοφοβικών αντιλήψεων , κυρίως από ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας.”
Από την άλλη, παρά τα σημαντικά βήματα που έχει κάνει η ελληνική κοινωνία ως προς την αποδοχή της διαφορετικότητας, παρατηρούμε να κλιμακώνεται η αντι-ΛΟΑΤΚΙ ρητορική. Πιστεύεις πως μπορούν να επέλθουν ουσιαστικές αλλαγές στην κοινωνία αναφορικά με τον τρόπο που απεικονίζονται τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα; Η απάντησή της είναι θετική, ωστόσο τονίζει την ανάγκη
“Να κάνουμε ακόμη περισσότερα βήματα μπροστά, καθώς πολλοί άνθρωποι ενστερνίζονται στερεότυπες αντιλήψεις που βρίσκονται δεκαετίες πίσω.”
Ενώ όσον αφορά την σύγκριση της Ελλάδας με άλλες χώρες υπογραμμίζει πως η χώρα μας δεν έχει κάνει τα απαραίτητα βήματα προς την αποδοχή της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και θεωρεί ότι είναι σημαντικό να συνεχίσει ο αγώνας για την αλλαγή νοοτροπίας απέναντι στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.”
Ένα σημαντικό κομμάτι της σύγχρονης καθημερινής ζωής αποτελούν τα ΜΜΕ, στα οποία για πολλά χρόνια, η απεικόνιση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα γίνονταν με βάση προσβλητικές, έως και μειωτικές αντιλήψεις για τα άτομα αυτά. Ερωτώμενη, λοιπόν, κατά πόσο πιστεύει ότι είναι αναγκαία η αλλαγή νοοτροπίας και κουλτούρας σχετικά με τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα απάντησε πως
“Εννοείται είναι η αναγκαία και αυτό το καταλαβαίνουμε από το γεγονός ότι αυτές οι στερεοτυπικές αντιλήψεις για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, οι οποίες έχουν προβληθεί επανειλημμένα στο παρελθόν από τα ΜΜΕ, έχουν διαμορφώσει ακόμη τις απόψεις και των γονιών μας . Σήμερα έχει επιτευχθεί μια αλλαγή και βλέπουμε πως με την σωστή προβολή της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, είναι εφικτή αυτή η αλλαγή αντίληψης. Παρόλα αυτά και στις μέρες μας υπάρχουν δείγματα πως δεν έχει επιτευχθεί, σε ικανοποιητικό βαθμό η πολυπόθητη αυτή αλλαγή. Για παράδειγμα πρόσφατα προβλήθηκε μια ταινία σε σχολείο η οποία προκάλεσε αρκετές αντιδράσεις από γονείς, οι οποίοι δεν γνώριζαν το περιεχόμενο της ταινίας. Είναι επιτακτική η προβολή υγιών προτύπων για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, ώστε να σταματήσει η αναπαραγωγή κακόβουλων και ομοφοβικών στερεοτύπων.”
Σε αυτό το σημείο είναι αξιοσημείωτη η αναφορά στο πολιτικό σύστημα, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει “αφουγκραστεί” τις εκκλήσεις ακτιβιστών της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας για κοινοβουλευτικές και πολιτικές παρεμβάσεις με βασικό θέμα την αποδοχή και την διαφορετικότητα. Στο ερώτημα εάν θεωρεί ότι το πολιτικό σύστημα θα υπερβεί τις παθογένειες του και θα ανταποκριθεί στο κάλεσμα για ισότητα υπογραμμίζει πως
“Το πολιτικό σύστημα θα μπορέσει να υπερβεί τις δυσκολίες αυτές αλλά μεγάλη σημασία έχει η ίδια η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και η κοινωνία να προβεί σε δράσεις προς την καταπολέμηση της ομοφοβίας, καθώς χωρίς κοινωνική πίεση καμία κυβέρνηση δεν θα προβεί σε κάποια προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος. Πρέπει ο καθένας μας να διεκδικήσει την θέση του, ώστε να καταδείξουμε την σημασία την ισότητας.”
Επιμένοντας στο πολιτικό κομμάτι, παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια να έχουν γίνει ορισμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες, όπως το σύμφωνο συμβίωσης και η ταυτότητα φύλου, με στόχο την κατοχύρωση ορισμένων δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Το πόσο πιστεύει ένα νεαρό μέλος της ελληνικής ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας ότι οι πρωτοβουλίες αυτές επηρέασαν θετικά τον αγώνα για ισότητα, η πρωτοετής σπουδάστρια τονίζει πως
“Οι νομοθετικές αυτές πρωτοβουλίες ήταν σημαντικές και όντως δείχνουν στην κοινωνία ότι η κυβέρνηση μπορεί να πάρει σημαντικά μέτρα για την κατοχύρωση της ισότητα, δείχνοντας παράλληλα πόσο σημαντική είναι η θεσμική κατοχύρωση δικαιωμάτων για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.”
Όμως παρά τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που αναφέραμε παραπάνω το ελληνικό κράτος ακόμη δεν έχει αναγνωρίσει στα ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγάρια το δικαίωμα γάμου και το δικαίωμα της τεκνοθεσίας. Σχετικά με αυτό αναφέρει ότι
“Το δικαίωμα της τεκνοθεσίας και του γάμου, σε άλλες χώρες της Ευρώπης για τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγάρια έχει ήδη κατοχυρωθεί. Έχει έρθει η ώρα πιστεύω να γίνει και αυτό στην Ελλάδα, καθώς χωρίς το δικαίωμα στην υιοθεσία και τον γάμο, το κράτος ενισχύει την αντίληψη ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγάρια είναι αφύσικο να παντρευτούν ή να αποκτήσουν παιδιά και διαιωνίζει την ομοφοβική άποψη ότι δεν είναι “υγιές” άτομα του ίδιου φύλου να παντρευτούν ή να κάνουν παιδιά.”
Εκτός από τα παραπάνω, η αναφορά στην τέχνη είναι εξίσου σημαντική καθώς αυτή μπορεί να λειτουργήσει και ως “καθρέφτης” για τις αλλαγές που συντελούνται στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας. Πάνω σε αυτή την οπτική επισημαίνει ότι
“Σίγουρα η τέχνη, με την θέση που αναλαμβάνει σε κάθε περίοδο και ως μέσο κοινωνικής έκφρασης, όχι μόνο αναδεικνύει αλλά συμβάλλει κιόλας στις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές που συντελούνται στον πυρήνα της ελληνικής κοινωνίας. Μέσα από διάφορες ταινίες, αλλά και από καλλιτέχνες που δραστηριοποιούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γίνεται αντιληπτή η κοινωνική αλλαγή και αυτό είναι κάτι που πρέπει να συνεχιστεί, καθώς η τέχνη σε κάθε εποχή και σε κάθε κοινωνική δομή έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις.”
Σχετικά με το ποιες κοινωνικές, πολιτικές ή ακόμη και οικονομικές δυσκολίες αντιμετωπίζει ένα άτομο της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και αν μπορούμε να πούμε ότι πράγματι είμαστε ένα βήμα πιο κοντά σε μια κοινωνία ισότητας και συμπερίληψης αναφέρει ότι
“Συγκριτικά με προηγούμενες περιόδους είμαστε σε καλύτερη κατάσταση, όμως ακόμα πρέπει να γίνουν σημαντικά βήματα καθώς ακόμη υφίστανται προκαταλήψεις στο χώρο εργασίας και στην κοινωνία. Σε οικονομικό επίπεδο, μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας βιώνουν καθημερινά διακρίσεις στην προσπάθεια να βρουν δουλειά. Παρά τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την καταπολέμηση των ανισοτήτων στην αγορά εργασίας, οι διακρίσεις κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων υπάρχουν, καθιστώντας αναγκαία την λήψη επιπρόσθετων μέτρων για την εξάλειψή τους. Επίσης, θα ήθελα να προσθέσω, το πόσο σημαντικός είναι ο μήνας της περηφάνιας και θεωρώ πολύ ευχάριστο και ελπιδοφόρο το γεγονός ότι το Pride πλέον έχει γίνει επίσημο και κάτι σταθερό σε πολλές πόλεις της χώρας. Είτε ανήκουμε στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα είτε όχι, όλοι πρέπει να διεκδικούμε την ισότητα καθώς είναι ένα ζήτημα που μας αφορά όλους.”
Τέλος, το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα, από τα ταραγμένα χρόνια της μεταπολίτευσης μέχρι και σήμερα, συνεχίζει τον αγώνα για ισότητα και εκπροσώπηση. Οι μαζικές δημοκρατικές διεκδικήσεις ακτιβιστών, συλλογικοτήτων και πολιτικών φορέων, καταδεικνύουν την ανάγκη για θεσμική κατοχύρωση βασικών δικαιωμάτων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και παράλληλα δείχνει την άρρηκτη σχέση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας με την πολιτική συμμετοχή και διεκδίκηση.
Συντάκτης: Πάρης Γιαννούλης