Ο πρώτος που μίλησε για την έννοια της χαρισματικής εξουσίας ήταν ο Max Weber, σύμφωνα με τον οποίο η χαρισματική εξουσία βασίζεται σε μια εξαιρετική προσωπικότητα που διαθέτει το “χάρισμα”, τον ηρωισμό, τις ηγετικές ικανότητες. Η χαρισματική εξουσία ασκείται από ένα πρόσωπο και απαιτείται επιβεβαίωση του χαρίσματος. Αν δεν επιβεβαιωθεί το χάρισμα κατά το Weber η εξουσία του ηγέτη παύει να υφίσταται. Επιφανείς και διακεκριμένοι ηγέτες όπως ο Mandela, o M.L King, ο Fidel Castro, ο Gandhi και ο Ναπολέων, έμειναν στην ιστορία για τις προοδευτικές τους ιδέες. Υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που καθιστούν τον ηγέτη χαρισματικό.
Πρώτο και κύριο χαρακτηριστικό είναι η επικοινωνία. Ένας χαρισματικός ηγέτης πρέπει να έχει εξαιρετικές ικανότητες επικοινωνίας, πράγμα που συνεπάγεται ότι πρέπει να έχει την ικανότητα να πείθει, να μπορεί να ελέγχει τα συναισθήματά του (ευγενικός, δίκαιος), να περνά στοχευμένα μηνύματα μεταδίδοντάς τα με τρόπο κατανοητό προς το κοινό. Επίσης είναι σημαντικό να τηρεί τις υποσχέσεις του και να εφαρμόζει στη πράξη όσα λέει, να είναι δίκαιος, να φροντίζει για το κοινό συμφέρον, να υπηρετεί την αλήθεια και να εμπνέει εμπιστοσύνη στο κοινό. Επιπλέον πρέπει να χρησιμοποιεί το διάλογο ως μέσο επίλυσης προβλημάτων και συγκρούσεων και να δίνει έμφαση στη συνεργασία ως μέσο αποτελεσματικής επικοινωνίας με τα μέλη της ομάδας του. Μέσα από την επικοινωνία δημιουργείται ένα κλίμα αμοιβαίας υποστήριξης , κατανόησης και σεβασμού μεταξύ του ηγέτη και των υποστηρικτών του ή ενίοτε των εργαζόμενών του που συμβάλλει όχι μόνο στη μείωση του επιπέδου άγχους των εργαζομένων, αλλά και στη βελτίωση των εργασιακών τους επιδόσεων. Αυτού του είδους η σχέση μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα ωφέλιμη τόσο για τον ίδιο τον ηγέτη που αποκτά ένα αίσθημα ικανοποίησης και χαράς για την αποδοτικότητα των εργαζομένων, όσο και για τους εργαζόμενους οι οποίοι λαμβάνουν την επιβράβευση του καθοδηγητή τους.
Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η ενεργή ακρόαση. Ο ηγέτης πρέπει να ακούει τις ιδέες της ομάδας του και εν γένει των συνομιλητών του. Βασική προϋπόθεση είναι ο σεβασμός των απόψεων των συνομιλητών του, επιβεβαιώνοντας έτσι την απουσία εγωιστικών προθέσεων. Στο επίπεδο μιας επιχείρησης, το ηγετικό στέλεχος δίνει τη δυνατότητα στους εργαζόμενους να εκφράσουν τις ιδέες, τους προβληματισμούς τους για εργασιακά θέματα. Με αυτό τον τρόπο δείχνει το ενδιαφέρον του για την ομάδα του κερδίζοντας έτσι την εκτίμησή της προς το πρόσωπό του.
Ένας άξιος ηγέτης πρέπει να φροντίζει επίσης για την αυτοβελτίωσή του. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γνωρίζει τις ικανότητες και τις αδυναμίες του να μαθαίνει από τα λάθη του, να τα διορθώνει και να επιδιώκει να γίνεται διαρκώς καλύτερος. Είναι απαραίτητο να παραμένει μετριόφρον, να μη γίνεται αλαζόνας και να καυχιέται λόγω της θέσης του και του κύρους που απορρέει από αυτήν.
Άλλα χαρακτηριστικά είναι η δημιουργικότητα και η προνοητικότητα. Οι χαρισματικοί ηγέτες παίρνουν ρίσκα για να επιτύχουν τους στόχους τους. Δεν πτοούνται από δυσκολίες και δυσμενείς συνθήκες, αλλά δημιουργούν μέσα από αυτές περισσότερες ευκαιρίες ανάπτυξης. Ένας άξιος ηγέτης πρέπει να προνοεί για το μέλλον. Να λαμβάνει προληπτικά μέτρα για την αντιμετώπιση πολιτικών, κοινωνικών, οικονομικών προβλημάτων. Να ερευνά τα πάντα πριν προβεί στη λήψη αποφάσεων, να σταθμίζει τα υπέρ και τα κατά και να προβλέπει τα αποτελέσματα.
Μια από τις πιο σημαντικές αρετές ενός επιφανή ηγέτη είναι η κριτική ικανότητα. Ηγέτες με ανεπτυγμένη κριτική ικανότητα ενημερώνεται διαρκώς για τις τρέχουσες εξελίξεις του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι και είναι σε θέση να λαμβάνουν αποφάσεις που θα ευνοούν τη πλειοψηφία. Πρέπει να λειτουργούν με γνώμονα τη διπλωματία απέναντι στους αντιπάλους του, αλλά να διεκδικούν τα δικαιώματά τους όταν κρίνουν ότι αδικούνται και υπονομεύεται η θέση τους και τα συμφέροντά τους.
Οι ηγέτες με αυτοπεποίθηση αναγνωρίζουν τη δυναμική τους προσωπικότητα, εμπιστεύονται τους εαυτούς τους και τις ικανότητές τους, απολαμβάνουν το σεβασμό και την υποστήριξη των άλλων.
Επιπλέον, οι ηγέτες πρέπει να δίνουν έμφαση στη χρήση της γλώσσας του σώματος. Αυτό επιτυγχάνεται με τη διατήρηση οπτικής επαφής με τους συνομιλητές τους, να προσέχουν τις εκφράσεις του προσώπου τους, τις κινήσεις και τη στάση του σώματός τους, υποδηλώνοντας άλλοτε έμμεσα και άλλοτε άμεσα το μήνυμα που θέλουν να περάσουν.
Η ευελιξία, η ανθεκτικότητα και η προσαρμοστικότητα αποτελούν κλειδιά για τη προσωπική κι επαγγελματική εξέλιξη του ηγέτη. Σε περίπτωση που δεν ευδοκιμήσουν τα σχέδιά του, είναι σημαντικό ένας ηγέτης να μπορεί να αλλάζει τακτική και να προσαρμόζεται γρήγορα στις νέες συνθήκες/καταστάσεις και να αναδιαμορφώνει τα σχέδιά του. Πρέπει να διακατέχεται από δυναμισμό, αισιοδοξία, ετοιμότητα για να αντιμετωπίζει οποιαδήποτε προβλήματα ανακύπτουν.
Οι οραματιστές ηγέτες θέτουν στόχους κι επιδιώκουν να τους πραγματοποιήσουν με την εφαρμογή στοχευμένων στρατηγικών. Αυτοί οι στόχοι πρέπει να είναι ρεαλιστικοί, έτσι ώστε να υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες για να επιτευχθούν.
Ένας ηγέτης που διαθέτει τα παραπάνω χαρακτηριστικά μπορεί να θεωρηθεί χαρισματικός. Μπορεί να ασκεί επιρροή, να κυβερνά αποτελεσματικά προωθώντας την ισότητα, τη δικαιοσύνη και να συμβάλλει στη πρόοδο κι ευημερία της κοινωνίας, αποτελώντας έτσι πρότυπο για τους υποστηρικτές του.
Όπως ο διάσημος συγγραφέας Simon Sinek πολύ σωστά είπε: “οι ηγέτες είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου οι άνθρωποι θα είναι στα καλύτερά τους”.
Συντάκτης: Μαργαρίτα-Ελένη Πεχλιβάνου