Τι συζητήθηκε σχετικά με το ουκρανικό ζήτημα στην φετινή Σύνοδο του ΝΑΤΟ;  Η στήριξη στο πλευρό της Ουκρανίας (..)

Την 9η με 11η Ιουλίου 2024, διεξήχθη στη πρωτεύουσα των Ηνωμένων Πολιτειών Ουάσινγκτον, η ετήσια Σύνοδος των κρατών-μελών του Οργανισμού ΒορειοΑτλαντικού Συμφώνου (NATO). Η φετινή Σύνοδος αποτέλεσε θεσμικά ιδιαίτερα σημαντική καθώς ακριβώς 75 χρόνια πριν το 1949, 12 αντιπροσωπείες καθοριστικών δρώντων της τότε διεθνούς σκηνής, συγκεντρώθηκαν στην πόλη της Ουάσινγκτον ώστε να υπογράψουν το ΒορειοΑτλαντικό Σύμφωνο (North Atlantic Treaty) δημιουργώντας ένα διεθνή αμυντικό οργανισμό ο οποίος γιόρτασε φέτος 75 χρόνια δράσης του στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Φυσικά αντικείμενο διαλόγου της φετινής Συνόδου –όπως και κάθε ετήσιας Συνόδου άλλωστε- ήταν οι ποικίλες προκλήσεις και κίνδυνοι που απειλούν την άμυνα και την ακεραιότητα της Συμμαχίας. Σαφώς από το επίκεντρο της Συνόδου δεν θα μπορούσε να λείπει το ουκρανικό ζήτημα, ενώ η γενοκτονία που πραγματοποιείται στη Γάζα αγνοήθηκε από την πλειονότητα των δυτικών δρώντων –με Τουρκία και Ισπανία να αποτελούν τις μόνες εξαιρέσεις- που το έθεσαν εντός της Συνόδου. Μένοντας στο ρωσοουκρανικό ζήτημα, αντικείμενο μόνιμου ενδιαφέροντος θεωρείται διαχρονικά το σενάριο ένταξης της Ουκρανίας στον Οργανισμό. Προτού όμως αναλύσουμε όλο το παρασκήνιο της φετινής Συνόδου αναφορικά με τη ρωσοουκρανική διένεξη, παρακάτω ακολουθεί το ιστορικό των σχέσεων NATO-Κιέβου:  

Ύστερα της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης και της εδραίωσης της Ουκρανίας ως ανεξάρτητου κράτους, επόμενο της βήμα αποτέλεσε η ένταξη της στο ΒορειοΑτλαντικό Συμβούλιο Συνεργασίας (North Atlantic Cooperation Council) το 1991 και το πρόγραμμα Εταιρικής Σχέσης για την Ειρήνη (Partnership for Peace programme) το 1994. Η υπογραφή Καταστατικού για την δημιουργία μιας Διακριτούς Εταιρικής Σχέσης (Charter on a Distinctive Partnership) το 1997, ενίσχυσε τις σχέσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές ενώ στη Σύνοδο του Βουκουρεστίου το 2008, ο αμυντικός οργανισμός ανακοίνωσε για πρώτη φορά πως η χώρα θα γίνει μέλος του NATO κάτι που επιβεβαιώθηκε τον αμέσως επόμενο χρόνο. Το Καταστατικό που υπεγράφη το 1997, σηματοδότησε την έναρξη λειτουργίας της Επιτροπής NATO-Ουκρανίας (NATO–Ukraine Commission) η οποία μόλις ένα χρόνο πριν μετονομάστηκε σε Συμβούλιο NATO-Ουκρανίας (NATO–Ukraine Council). Ύστερα της φιλορωσικής κυβέρνησης την τετραετία 2010-2014, το Κίεβο επανέφερε στο προσκήνιο την επιθυμία του να ενταχθεί στη Συμμαχία ως απόφαση μεγάλης στρατηγικής αξίας στην εξωτερική πολιτική της χώρας, ενώ η αποδοχή της νέας Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας από τον Πρόεδρο του κράτους Βολοντιμίρ Ζελένσκι τον Σεπτέμβριο του 2020, έθεσε τα θεμέλια δημιουργίας ενός δρόμου προς την είσοδο στο ΒορειοΑτλαντικό Οργανισμό τα οποία ωστόσο κατέρρευσαν τα επόμενα δύο χρόνια εξαιτίας της ρωσικής εισβολής, με την Ουκρανία να υποβάλει ξανά απεγνωσμένα αίτηση για ένταξη στο NATO. 

Σε απάντηση του απέναντι στη ρωσική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου 2022, ο διεθνής οργανισμός αναφέρει πως φυσικά καταδικάζει τις εχθροπραξίες εναντίον της Ουκρανίας, μιας ανεξάρτητης, ειρηνικής και δημοκρατικής κρατικής οντότητας και ενός σημαντικού εταίρου του NATO. Εν συνεχεία της απάντησης αυτής, η Συμμαχία συμπληρώνει πως  το ρωσικό κράτος έχει διακινδυνεύσει  με τις ενέργειες του το περιβάλλον, την πυρηνική ασφάλεια, την ενέργεια και την τροφική ασφάλεια, την παγκόσμια οικονομία, καθώς και δισεκατομμύρια ανθρώπους ανά την υφήλιο, καλώντας τη Ρωσία να σεβαστεί το Διεθνές Δίκαιο και να επιτρέψει την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας σε πολίτες που την έχουν ανάγκη. 

Σύμφωνα με τις θέσεις του ίδιου του οργανισμού, το NATO δεν παραμένει στα γεγονότα του 2022 και έκτοτε, αφού έχει καταδικάσει τις ενέργειες της Μόσχας εις βάρος της Ουκρανίας και της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας από το 2014. Μάλιστα η Συμμαχία έχει δηλώσει πως δεν αναγνωρίζει αφενός την παράνομη κατοχή της χερσονήσου της Κριμαίας, αφετέρου τις κατακτήσεις των περιοχών του Ντονέτσκ, του Λουγκάνσκ, της Χερσώνα και της Ζαπορίζια που πραγματοποιήθηκαν προ διετίας, περιγράφοντας την ως την μεγαλύτερη απόπειρα κατοχής γης από τον καιρό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με το NATO να υποστηρίζει πως εξαιτίας των γεγονότων του 2014 τα κράτη-μέλη του οργανισμού αποφάσισαν να τερματίσουν οποιαδήποτε ανθρωπιστική ή στρατιωτική συνεργασία που διατηρούσαν με τη Ρωσία, αφήνοντας ωστόσο ορισμένους πολιτικούς και στρατιωτικούς διόδους επικοινωνίας ανοιχτούς. 

Επιστρέφοντας πίσω στη ΒορειοΑτλαντική Σύνοδο που διεξήχθη τον Ιούλιο, σε ανακοίνωση του το Συμβούλιο NATO-Ουκρανίας που ξεκίνησε τις συνεδριάσεις του την 11η Ιουλίου 2024, δήλωσε τα παρακάτω: Πρώτον τα μέλη του Συμβουλίου, αποτίμησαν φόρο τιμής σε όσες ανθρώπινες ζωές χάθηκαν πολεμώντας για την αυτονομία της χώρας τους τη δεκαετία 2014-2024, υποστηρίζοντας πως το ρωσικό κράτος δεν έχει καταφέρει να λυγίσει το ηθικό του ουκρανικού λαού, αναφερόμενοι και στο θάρρος και τη γενναιότητα των γυναικών και των ανδρών των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων. Δεύτερον το Συμβούλιο με τη σειρά του καταδίκασε τη ρωσική βαρβαρότητα αλλά και όσους δρώντες του διεθνούς συστήματος συμβάλλουν σε αυτή διαταράσσοντας τη γεωγραφική περιοχή που καλύπτει το Ευρω-ατλαντικό Σύμφωνο, υπενθυμίζοντας παράλληλα την υποστήριξη του Συμβουλίου απέναντι στον Ουκρανό Πρόεδρο Ζελένσκι και αναγνωρίζοντας τις προσπάθειες του για την εύρεση μιας διαρκούσας ειρήνης μέσω της Φόρμουλας Ειρήνης (Peace Formula) και της πρώτης Συνόδου Ειρήνης στην Ελβετία που έλαβε μέρος τον Ιούνιο. 

Τρίτον το Συμβούλιο επανέλαβε την υπαιτιότητα της Μόσχας για το θάνατο χιλιάδων πολιτών και καταστροφών, αναφερόμενο στο πρόσφατο περιστατικό της 8ης Ιουλίου όπου Ουκρανικά νοσοκομεία αποτέλεσαν στόχος ρωσικών χτυπημάτων. Με αυτό τον τρόπο το Συμβούλιο δεσμεύτηκε στην παραχώρηση εναέριων συστημάτων ασφαλείας ώστε να κατασκευαστεί υπό την επίβλεψη του NATO ένας εναέριος και πυραυλικός σχεδιασμός ασφάλειας, ο οποίος θα προστατεύσει τον ουκρανικό λαό και τις δημόσιες υποδομές της Ουκρανίας. Τέταρτον, η Συμμαχία δήλωσε πως θα συνεχίσει να υποστηρίζει το Κίεβο σε πολιτικό, στρατιωτικό, οικονομικό και ανθρωπιστικό επίπεδο, καθώς το Ουκρανικό κράτος ασκεί το δικαίωμα της νόμιμης άμυνας εν συμφωνία με το Άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (UN Charter). Πέμπτον, το Συμβούλιο ανακοίνωσε τη δημιουργία της νατοϊκής αποστολής Συνεισφοράς στην Ασφάλεια και την Εκπαίδευση για την Ουκρανία (NSATU), η οποία θα είναι ικανή να συμβάλλει μακροπρόθεσμα στην ασφάλεια της Ουκρανίας, ενώ θα συντονίζει την στρατιωτική εκπαίδευση στην ουκρανική ενδοχώρα ώστε να μπορέσει να αμυνθεί πιο αποτελεσματικά απέναντι σε οποιαδήποτε ρωσική εχθρότητα στο μέλλον. 

Έκτον το Συμβούλιο ανακοίνωσε, πως η Συμμαχία σχεδιάζει να προσφέρει στο Κίεβο το ποσό των 40 δισεκατομμυρίων ευρώ μέσα στον επόμενο χρόνο, ώστε να εξασφαλιστεί μια βιώσιμη παροχή βοήθειας η οποία θα βοηθήσει την Ουκρανία να επικρατήσει στο μέτωπο. Έβδομον η Συμμαχία ίδρυσε την Αντιπροσωπεία του NATO στην Ουκρανία (NRU), ενώ αποφάσισε πως θα διορίσει στην κεφαλή του NRU Ανώτατο Αντιπρόσωπο που θα συνεισφέρει στη συνεργασία του NATO με τις αρχές του Κιέβου. Όγδοον, μέσω του Ολοκληρωμένου Πακέτου Βοηθείας (CAP) το οποίο αποτέλεσε μέρος των διαλόγων του ΒορειοΑτλαντικού Συνεδρίου στη Βαρσοβία το 2016, ο τομέας ασφάλειας και άμυνας του Ουκρανικού κράτους έχει ενισχυθεί σημαντικά, καθώς χάρις στο πακέτο η Συμμαχία εργάζεται ώστε οι πρακτικές άμυνας που χρησιμοποιεί το Κίεβο να ευθυγραμμίζονται πλήρως με τις πρακτικές άμυνας της γεωγραφικής περιοχής του Ευρω-Ατλαντικού Συμφώνου, ενώ το νέο ιδρυθέν Κέντρο  Ανάλυσης και Εκπαίδευσης (JATEC) με σημείο αναφοράς την Πολωνία, θα επικεντρωθεί και εκείνο με τη σειρά του στην ενίσχυση των σχέσεων NATO-Ουκρανίας. Τέλος το Συμβούλιο τονίζει για άλλη μια φορά τη στήριξη του Οργανισμού απέναντι στην εδαφική ακεραιότητα και ανεξαρτησία της Ουκρανίας, δίνοντας έμφαση στις εργασίες του NATO που αποσκοπούν στην ένταξη του Κιέβου στο κοντινό μέλλον, αλλά και πόσο αυτές έχουν σημαντικά προχωρήσει ύστερα της Συνόδου στο Βίλνιους της Λιθουανίας το 2023. 

Εκτός των παραπάνω δεσμεύσεων του Συμβουλίου απέναντι στο Κίεβο, Η.Π.Α, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία και Ρουμανία, υποσχέθηκαν επιπλέον την αποστολή τεσσάρων Μπαταριών Patriot και αντιαεροπορικών συστημάτων τύπου SAMP/T, με τον νύν Αμερικανό Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν –ο οποίος σε μια ατυχή αποστροφή του λόγου του αποκάλεσε τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντιμίρ Ζελένσκι ως «Πρόεδρο Πούτιν» προκαλώντας άβολο κλίμα ανάμεσα στους παρευρισκόμενους της Συνόδου- να κάνει λόγο  για «τερματισμό του πολέμου, με την Ουκρανία να παραμένει μια ελεύθερη και ανεξάρτητη χώρα». Παράλληλα Ηνωμένες Πολιτείες, Ολλανδία και Δανία, ανακοίνωσαν την παροχή πολεμικών τζετ F-16 σε Ουκρανούς πιλότους το φετινό καλοκαίρι. Συμπερασματικώς, η Δύση «κάνει ότι περνάει από το χέρι της» ώστε το Ουκρανικό κράτος να κυριαρχήσει έναντι της Ρωσίας. 

Το ουκρανικό ζήτημα αποτελεί αναμφισβήτητα τη μεγαλύτερη πρόκληση του ΒορειοΑτλαντικού Οργανισμού ύστερα των εποχών του Ψυχρού Πολέμου, και αυτό απεικονίστηκε με ξεκάθαρο τρόπο στη φετινή Σύνοδο: Η απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών για ανάπτυξη πυραύλων μεγαλύτερης εμβέλειας στο Γερμανικό κράτος εντός του 2026, αποδεικνύει πως η Συμμαχία κάνει τα αδύνατα δυνατά ώστε να είναι προετοιμασμένη για την οξύνουσα ισχύς και επιρροή της Μόσχας στη Γηραιά ΄Ήπειρο στο άμεσο μέλλον. Συνεπώς το NATO επικεντρώνεται στην όλο και μεγαλύτερη υποστήριξη απέναντι στο Ουκρανικό κράτος ώστε το καθεστώς του Πούτιν αργά η γρήγορα να ηττηθεί: «Η Ουκρανία μπορεί και θα σταματήσει τον Πούτιν ειδικά με τη πλήρη συλλογική μας υποστήριξη» επισήμανε στη Σύνοδο ο Αμερικανός Πρόεδρος. 

Πέραν όμως της υποστήριξης που δείχνει και υπόσχεται περαιτέρω το NATO στην Ουκρανία, εκκρεμεί το θέμα της ένταξης της στον Οργανισμό: Σε ανακοίνωση της, η Σύνοδος δήλωσε χαρακτηριστικά πως «Το μέλλον της Ουκρανίας βρίσκεται στο NATO» και πως η χώρα βρίσκεται σε ένα μη ανατρέψιμο μονοπάτι προς μια ολοκληρωμένη Ευρω-Ατλαντική ενσωμάτωση, συμπεριλαμβανομένης της ένταξης της στο NATO». Ωστόσο ο Γενικός Γραμματέας της Συμμαχίας Γιενς Στόλτενμπερκ, τόνισε πως το Κίεβο θα ενταχθεί στο NATO όχι τώρα αλλά όταν τερματιστεί ο πόλεμος με τη Ρωσία, καθώς η ένταξη δεν αποτελεί ζήτημα του «αν αλλά του πότε»: «Δεν το κάνουμε αυτό επειδή θέλουμε να παρατείνουμε ένα πόλεμο. Το κάνουμε επειδή θέλουμε να τελειώσουμε τον πόλεμο το συντομότερο δυνατό», εξήγησε ο Στόλτενμπερκ.  

Η φετινή ΒορειοΑτλαντική Σύνοδος, δεν σηματοδότησε την ένταξη της Ουκρανίας το 2024 αλλά αντιθέτως έδωσε υποσχέσεις για την τελική είσοδο της στον Οργανισμό σε αβέβαιο χρόνο στο μέλλον και όποτε τερματιστεί ο πόλεμος με τη Ρωσία. Όπως είχε δηλώσει και σε συνέντευξη του στο Περιοδικό Time τον Ιούνιο, ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν αισθανόταν ακόμα «προετοιμασμένος ώστε να υποστηρίξει τη NATOποιήση της Ουκρανίας». Αυτό που συμπεραίνεται επομένως, είναι πως η ένταξη της Ουκρανίας στο NATO φαίνεται δεδομένη αλλά χρονικά απροσδιόριστη όπως χρονικά απροσδιόριστος είναι και ο τερματισμός της ρωσοουκρανικής διένεξης με όποιο κόστος 

Συντάκτης: Μαρία Ανδρίκου                                                                                            

 

Πηγές: 

Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τις θέσεις του What Politics Means και της συντακτικής ομάδας. 

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου από άλλες ιστοσελίδες χωρίς άδεια του What Politics Means. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των δύο έως τριών πρώτων παραγράφων με την προσθήκη ενεργού link για την ανάγνωση της συνέχειας στο What Politics Means. Οι παραβάτες θα αντιμετωπίσουν νομικά μέτρα.