Είναι μακρύς ο δρόμος ακόμα για την ειρήνη μεταξύ των χωρών Ρωσία με Ουκρανία. Τι έδειξε η Σύνοδος Ειρήνης στην Ελβετία;

Ο Ιούνιος αποτέλεσε μήνας καθοριστικών εξελίξεων στο διπλωματικό γίγνεσθαι, οι οποίες αναμένεται να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στο μέλλον της διένεξης Ρωσίας-Ουκρανίας.

Συγκεκριμένα την 15η με 16η Ιουνίου 2024 πραγματοποιήθηκε στο θέρετρο Burgenstock στη περιοχή Στάανσταντ της Ελβετίας, η πολυαναμενόμενη ήδη από τις αρχές του 2024 Σύνοδος για την Ειρήνη στην Ουκρανία (Summit on Peace in Ukraine). Στη λίστα πρόσκλησης, βρίσκονταν σχεδόν 160 αντιπροσωπείες κρατών καθώς και διεθνών οργανισμών. Στη Σύνοδο προσκλήθηκαν κράτη-μέλη της Ομάδας των 7 (G7), της Ομάδας των 20 (G20), αλλά και πολλές ακόμη χώρες, με το παρόν να δίνουν επίσης αντιπρόσωποι του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE), του Συμβουλίου της Ευρώπης, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, και του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών, ενώ παρατηρητές της Συνόδου αποτέλεσαν αντιπρόσωποι του Βατικανού, του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, αλλά και των Ηνωμένων Εθνών.

Από τους 160 προσκληθέντες αντιπροσώπους, παρευρέθησαν τελικά σχεδόν 100 εξ’ αυτών. Με σχετική ανακοίνωση τουτην 16η Ιουνίου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε πως σκοπός των διαπραγματεύσεων αποτελούσε η εύρεση μιας περιεκτικής, δίκαιης και διαρκούς ειρήνης για την Ουκρανία, σύμφωνα με τα υιοθετημένα ψηφίσματα από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ A/RES/ES-11/1 και A/RES/ES-11/6. Συνεχίζοντας το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στην ανακοίνωση τουαναφέρει, πως η Σύνοδος είναι αποτέλεσμα διαλόγων βασισμένοι στη Φόρμουλα Ειρήνης της Ουκρανίας (Ukraine’sPeace Formula), αλλά και στο διεθνές δίκαιο και τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (Charter of theUnited Nations).

Λαμβάνοντας υπόψη τον κίνδυνο ή τη παράνομη χρήση βίας εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους, τις αρχές της εθνικής κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας, και της εδαφικής ακεραιότητας όλων των κρατών συμπεριλαμβανομένου της Ουκρανίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση και εκτενέστερα η Σύνοδος Ειρήνηςδιακρίνουν και επικεντρώνουν την προσοχή τους στους παρακάτω στόχους: Πρώτον, οποιαδήποτε χρήση πυρηνικής ενέργειας καθώς και πυρηνικών εγκαταστάσεων, οφείλει να είναι ελέγξιμη, διασφαλισμένη και περιβαλλοντικά ανεκτή. Έτσι οι Ουκρανικές εγκαταστάσεις καθώς και οι πυρηνικοί αντιδραστήρες συμπεριλαμβανομένου του πυρηνικού αντιδραστήρα της Ζαπορίζια, οφείλουν να λειτουργούν υπό ασφαλείς συνθήκες, κάτω από την κυριαρχία της Ουκρανίας και υπό την επίβλεψη της Διεθνής Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA), ενώ οποιαδήποτε χρήση πυρηνικών όπλων στα πλαίσια του πολέμου θεωρείται απαράδεκτη.

Δεύτερον, αποτελεί πρέπον να διασφαλιστεί η ελεύθερη και ασφαλή εμπορική πλοήγηση καθώς και πρόσβαση στα λιμάνια της Μαύρης και Αζοφικής Θάλασσας, ώστε τα γεωργικά προϊόντα της Ουκρανίας να μπορούν να παρέχονται ελεύθερα σε ενδιαφερόμενες τρίτες χώρες. Οποιαδήποτε χτυπήματα και επιθέσεις εις βάρος εμπορικών και επιβατικών πλοίων και λιμανιών, θεωρούνται απαράδεκτα. Τρίτον όλοι οι αιχμάλωτοι πολέμου καθώς και ο εκτοπισμένος λαός της Ουκρανίας, πρέπει να επιστρέψουν στην χώρα του.

Οι προαναφερόμενοι στόχοι αποτελούν μέρος του ανακοινωθέν της Συνόδου, το οποίο υπογράφτηκε συνολικά από 82 αντιπροσωπείες μεταξύ αυτών και της Ελλάδας. Στον αντίποδα, το ανακοινωθέν απέφυγαν να το υπογράψουν οι αντιπροσωπείες του Μεξικό, της Ταϊλάνδης, της Ινδονησίας, καθώς και οι χώρες που ανήκουν στον οργανισμό BRICS. Αξιοσημείωτη αποτελεί η περίπτωση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, η οποία επέλεξε να μην παρευρεθεί,αλλά και του Πακιστάν δεδομένο πως τα δύο κράτη διατηρούν καλές σχέσεις μεταξύ τους. Μιλώντας σε δημοσιογράφους ύστερα των συζητήσεων, ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολόντιμιρ Ζελένσκι ευχαρίστησε ηγέτες που βρέθηκαν στη Σύνοδο παρόλο των συνεχών απειλών από τη Ρωσία να μην εμπλακούν περαιτέρω: «Η σύνοδος αυτή απέδειξε πως η διεθνής υποστήριξη προς την Ουκρανία δεν αποδυναμώνεται». Απαντώντας ως προς την στάση του Πεκίνου απέναντι στον πόλεμο, ο Ουκρανός Πρόεδρος υποστήριξε: «Η Κίνα είναι ένα πολύ σοβαρό κράτος, καθώς και μια σοβαρή οικονομία η οποία έχει πολιτική και οικονομική επιρροή στη Ρωσία. Η Κίνα πραγματικά έχει επιρροή και πιστεύω πως θα μπορούσε να μας βοηθήσει. Πιστεύω πως φίλοι είναι εκείνοι οι οποίοι μπορούν να βοηθήσουν όταν τα πράγματα είναι δύσκολα. Θα ήθελα λοιπόν η Κίνα να γίνει φίλη στην Ουκρανία».

«Όλοι γνωρίζουμε πως βρισκόμαστε μόνο στην αρχή, στην αρχή ενός μονοπατιού προς την ειρήνη. Και παρόλο που μερικοί από εμάς γύρω από αυτό το τραπέζι έχουμε διαφορετικές γνώμες ως προς το πώς ακριβώς θα φτάσουμε στην ειρήνη για την Ουκρανία, δεν θα αφήσουμε να υπάρξει κανένα σφάλμα… είμαστε πραγματικά ενωμένοι σε ένα αμοιβαίο όραμα βασισμένο σε αρχές, σε αξίες, σε ευπρέπεια. Δεν εισβάλλεις σε μια άλλη χώρα. Δεν αρπάζεις παιδιά. Δεν παίζεις πολιτική με την παγκόσμια προμήθεια τροφίμων. Και δεν διακινδυνεύεις την πυρηνική ασφάλεια», τόνισε ο Ολλανδός Πρωθυπουργός Μάρκ Ρούτε. «Η Σύνοδος αυτή είναι μια τεράστια επιτυχία. Έχεις καταφέρει να συγκεντρώσεις ολόκληρο τον κόσμο» δήλωσε διθυραμβικά ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών ΤζάκΣάλλιβαν, εκπροσωπώντας μαζί με την Αντιπρόεδρο ΚαμάλαΧάρρις τις Η.Π.Α Εν συγκρίσει με τις θετικές δηλώσεις Σάλλιβαν, οι δηλώσεις της νυν Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν φαίνονται επιφυλακτικές: «Η Ειρήνη θα είναι μια διαδρομή. Αυτές δεν ήταν ειρηνικές διαπραγματεύσεις. Καθώς ο Πούτιν δεν λαμβάνει σοβαρά τον τερματισμό του πολέμου. Επιμένει στη συνθηκολόγηση. Καμία χώρα δεν θα έπρεπε ποτέ να αποδεχτεί αυτούς τους αισχρούς όρους», επισήμανε χαρακτηριστικά.

Άξια παρατήρησης αποτελεί φυσικά η στάση των κρατών που ανήκουν στον οργανισμό BRICS, τα οποία επέλεξαν είτε να δώσουν το παρόν στη Σύνοδο αλλά να αποφύγουν να υπογράψουν το ανακοινωθέν, είτε να μην παραβρεθούν καθόλου  παρόλο της πρόσκλησης τους σε αυτή. Ξεκινώντας από τα βασικά, ο οργανισμός BRICS πρόκειται για μια ένωση κρατών του αναπτυσσόμενου κόσμου, οι οποίες ξεχωρίζουν λόγω της αναδυόμενης οικονομίας τους. Οι αρχικές χώρες που συγκρότησαν τον οργανισμό BRICS, είναι η Βραζιλία, η Ρωσία, η Κίνα και η Νότια Αφρική –εξ’ου και το ακρωνύμιο BRICS-. Ωστόσο φέτος ο οργανισμός επεκτάθηκε ακόμη περισσότερο, ύστερα της ένταξης των κρατών της Αιγύπτου, της Αιθιοπίας, του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας. Η επίδραση του συγκεκριμένου δρώντα στα διεθνή πεπραγμένα θεωρείται κρίσιμης σημασίας, αν ληφθεί υπόψη πως στον οργανισμό ανήκει το 45% του παγκόσμιου πληθυσμού, το 28% της διεθνούς οικονομίας, αλλά και το 44% της παραγωγής του παγκόσμιου αδιύλιστου πετρελαίου.

Αναφορικά με την κύρια εμπλεκόμενη εκ του συνόλου των χωρών που συντελούν τον οργανισμό BRICS στο ουκρανικό ζήτημα δηλαδή την Ρωσία, η Ελβετική κυβέρνηση είχε δηλώσει νωρίτερα φέτος πως παρόλο που η ίδια ήταν ανοικτή στο ενδεχόμενο πρόσκλησης του Ρωσικού κράτους στη Σύνοδο η Μόσχα εξέφρασε πολλάκις την επιθυμία της να μην παραβρεθεί, με την ρωσική κυβέρνηση να υποστηρίζει πως «μια ειρηνευτική διαδικασία δίχως τη Ρωσία δεν είναι εφικτή». «Δεν καταλαβαίνουμε τι είδους ορόσημο είναι αυτή η ειρηνευτική διάσκεψη. Για τι είδους  διάσκεψη μπορούμε να μιλάμε, για τι είδους σοβαρής διάσκεψης με σοβαρές προσδοκίες για αποτελέσματα, δίχως τη συμμετοχή της Ρωσίας; Αυτό είναι εντελώς απαράδεκτο, και είναι προφανές ότι αυτό είναι ένα είδος πρωτοβουλίας που δεν επικεντρώνεται σε αποτελέσματα», είχε υποστηρίξει νωρίτερα τον Μάιο ο εκπρόσωπος τύπου του Κρεμλίνο Ντμίτρι Πέσκοφ. Ανήμερα διεξαγωγής της Συνόδου στην Ελβετία, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είχε δηλώσει πως η Σύνοδος επικεντρώνεται στην απόσπαση προσοχής από τους πραγματικούς λόγους της διένεξης, συμπληρώνοντας μάλισταπως η Μόσχα είναι έτοιμη να διαπραγματευτεί αρκεί να ικανοποιηθούν ορισμένοι όροι, όπως η υποχώρηση των Ουκρανικών στρατευμάτων από τις τέσσερις κατεχόμενες περιοχές, αλλά και η εγκατάλειψη των πλάνων εκ μέρους του Κιέβου για ένταξη στο ΒορειοΑτλαντικό Σύμφωνο (NATO).

Παραμένοντας στην προαναφερόμενη περίπτωση της Κίνας, το Πεκίνο επέλεξε να μην αναμειχθεί στη Σύνοδο παρόλο της εμπλοκής του στα πλάνα σχεδιασμού της. Σύμφωνα και με τα λεγόμενα της εκπροσώπου τύπου του Υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας Μάο Νινγκ, η μη συμμετοχή της Κίνας δεν θα πρέπει να ληφθεί ως σημάδι πως η Κίνα δεν επιθυμεί την ειρήνη, δεδομένου πως Κίνα και Βραζιλία –η οποία παρευρέθηκε ως «παρατηρήτρια» στην όλη διαδικασία- υπέγραψαν τον Μάιο ειρηνευτική πρόταση, η οποία προέβλεπε την διεξαγωγή μιας «διεθνούς ειρηνευτικής συνδιάσκεψης» στην οποία θα βρίσκονται και οι δύο εμπλεκόμενες πλευρές δηλαδή Ρωσία και Ουκρανία

Εξηγώντας την απόφαση της Ινδίας να μην υπογράψει το ανακοινωθέν, ο Γραμματέας του Υπουργείου Εξωτερικών Παβάν Καπούρ, μίλησε για επιθυμία του Νέου Δελχί να συμπεριληφθούν και τα δύο αντίπαλα μέτωπα ώστε να επιτευχθεί   μια βιώσιμη επίλυση του θέματος, ενώ ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας της Νότιας Αφρικής Σίτνεϊ Μουφαμάντι, κατέκρινε την συμμετοχή του Ισραήλ στη Σύνοδο, ενώ πρόσθεσε με τη σειρά του πως η απαγόρευση των πυρηνικών όπλων δεν θα έπρεπε να εφαρμοστεί αποκλειστικά στην Ουκρανία αλλά και παγκοσμίως. «Πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό η διεθνής κοινότητα να ενθαρρύνει οποιοδήποτε βήμα προς σοβαρές διαπραγματεύσεις οι οποίες θα απαιτούν δύσκολους συμβιβασμούς ως μέρος ενός σχεδίου το οποίο θα οδηγήσει στην ειρήνη. Και εδώ είναι απαραίτητο να επισημανθεί πως οποιαδήποτε αξιόπιστη διαδικασία θα χρειαστεί τη συμμετοχή της Ρωσίας» υποστήριξε ο Υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας Φαϊσάλ Μπίν Φάρχαν Αλ-Σαούντ, ενώ Αίγυπτος, Αιθιοπία και Ιράν απέφυγαν την υπογραφή του ανακοινωθέν, δίχως κάποια δήλωση από τους αντιπροσώπους της κάθε χώρας.

Πρόδρομος της Συνόδου αποτέλεσε η επίσκεψη Ζελένσκι στη Βέρνη την 15η Ιανουαρίου, κατά την οποία Ουκρανία και Ελβετία συνομίλησαν για τα σχέδια δημιουργίας μιας διαρκούς και δίκαιης ειρήνης στην Ουκρανία, με το Ελβετικό κράτος ύστερα από προτροπή του Κιέβου να συμφωνεί εν τέλει στη διεξαγωγή από πλευράς του μιας υψηλού επιπέδου συνόδου. Είναι δεδομένο πως στη διεθνή σκακιέρα το κράτος της Ελβετίας φημίζεται για την ουδετερότητα που εκείνο προβάλλει εδώ και σχεδόν δύο αιώνες, ύστερα της αναγνώρισης του καθεστώτος της ουδετερότητας το 1815 με την ήττα των δυνάμεων του Ναπολέοντα και της τελικής κατοχύρωσης του στη Σύμβαση της Χάγης το 1907. Ωστόσο θα μπορούσε να υπονοηθεί πως η επιλογή της Ελβετικής Συνομοσπονδίας να διεξάγει εκείνη τη Σύνοδο Ειρήνης για την Ουκρανία, την ωθεί όλο και περισσότερο προς τις «αγκάλες» της Δύσης: «Η ουδετερότητα της Ελβετίας είναι σταθερή και δεν πρόκειται να μεταβληθεί από το συνέδριο. Όμως το ότι είναι ουδέτερη δεν σημαίνει ότι είναι αδιάφορη. Η Ελβετία καταδικάζει την επιθετικότητα της Ρωσίας απέναντι στην Ουκρανία. Εκτός στρατιωτικού βασιλείου, το δικαίωμα στην ουδετερότητα δεν στέκεται εμπόδιο στην υποστήριξη και στην αλληλεγγύη απέναντι στην Ουκρανία και το λαό της», υποστήριξε σε σχετική δήλωση του το Ελβετικό Υπουργείο Εξωτερικών.

Η ελβετική ουδετερότητα βρίσκεται βαθιά ριζωμένη στη ψυχοσύνθεση των πολιτών της, και αυτό αντανακλάται στη δημοσκόπηση που διεξήχθη τη φετινή άνοιξη από το Κέντρο Σπουδών Ασφαλείας του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Ζυρίχης (ETH Zurich), η οποία υπέδειξε πως το 91% των Ελβετών πιστεύουν πως η χώρα οφείλει να παραμείνει ουδέτερη. Εν αντιθέσει του κλίματος ουδετερότητας που επικρατεί στη χώρα, η Ελβετία διατηρεί στενές εμπορικές σχέσεις με τη Δύση, αφού τα 2/3 των εξαγωγών επικεντρώνονται στη Βόρεια Αμερική, στην Ε.Ε, στη Βρετανία, στην Ιαπωνία και την Αυστραλία, με λιγότερο από 1% των εξαγωγών να αναλαμβάνει η Ρωσία: «Ούτε οι Ρώσοι ούτε οι Δυτικοί σύμμαχοι μας μας θεωρούν ως ουδέτεροι» τονίζει ο Thomas Bayer, πρώην διπλωμάτης της Ελβετίας στη Γερμανία.

Η πρωτοβουλία διεξαγωγής της Συνόδου Ειρήνης για την Ουκρανία, σίγουρα θεωρείται ένα ελπιδοφόρο βήμα προς την επίλυση του ρωσοουκρανικού ζητήματος. Ωστόσο η μη συμμετοχή της Ρωσίας καθώς και η μη στήριξη του ανακοινωθέν από χώρες φίλα προσκείμενες στη Μόσχα, υποδηλώνουν πως ο δρόμος προς την ειρήνη προβλέπεται μακροχρόνιος και δύσκολος.


Συντάκτης: Μαρία Ανδρίκου  

 

Πηγές:

Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τις θέσεις του WhatPolitics Means και της συντακτικής ομάδας. 

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου από άλλες ιστοσελίδες χωρίς άδεια του WhatPolitics Means. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των δύο έως τριών πρώτων παραγράφων με την προσθήκη ενεργού link για την ανάγνωση της συνέχειας στο What Politics Means. Οι παραβάτες θα αντιμετωπίσουν νομικά μέτρα.