Μέσα στο χάος της ελληνικής ιστορίας θα μπορούσε να πει κανείς ότι έχουν χαθεί πληθώρες προσωπικοτήτων. Άλλες λησμονήθηκαν στις σελίδες της, άλλες δεν κατόρθωσαν καν να εγγραφούν με μελάνι, ενώ κάποιες άλλες σβήστηκαν σαν να μην υπήρξαν ποτέ, ακόμη κι αν τα πεπραγμένα τους άλλαξαν την τροπή της ιστορίας. Στις τελευταίες προαναφερθείσες, μπορεί πλέον να ειπωθεί με σιγουριά πως ο Γρηγόρης Λαμπράκης αποτελέι ενα ξεχωριστό της κεφάλαιο, από την αρχή μέχρι το τέλος του βίου του, το οποίο αποτέλεσε το αποκορύφωμα ενός κρυφού παρακράτους που ονειρευόταν να γίνει κράτος και μίας δημοκρατικής ασφάλειας που αποδείχτηκε ανύπαρκτη. Το αφιέρωμα αυτό πραγματεύεται την ειρήνη και τον πόλεμο. Το νόμιμο και το παράνομο. Τη ζωή και την υστεροφημία. Όλα όμως έχουν μια αφετηρία. Και όλα ξεκινάνε το 1955.
Οκταετία Καραμανλή
Είναι 5η Οκτωβρίου του 1955 και ο στρατάρχης του Εμφυλίου και πρωθυπουργός της Ελλάδος, Αλέξανδρος Παπάγος αφήνει την τελευταία του πνοή εξαιτίας μίας σύντομης και μυστηριώδους ασθένειας. Το πρόβλημα υγείας του προαναφερθέντα, προκάλεσε ένα αντίστοιχο πρόβλημα όχι μόνο στην πολιτική σκηνή της χώρας που βρισκόταν σε διπλωματικό αναβρασμό, αλλά και στο σύνολο της Δεξιάς παράταξης. Ο Ελληνικός Συναγερμός αποκτά νέο ηγέτη και η Κυβέρνηση νέο πρωθυπουργό, τον Στέφανο Στεφανόπουλο, ο οποίος δεν κατάφερε ποτέ να αναλάβει τα ηνία της χώρας πραγματικά. Η Ελλάδα είχε ανάγκη από ένα καινούριο, ισχυρό πρόσωπο να επαναφέρει την δεξιά ιδεολογία στη γνωστή της αίγλη και ο βασιλιάς Παύλος κατόρθωσε να τα βρει όλα αυτά στο πρόσωπο του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Με αυτόν λοιπόν τον τρόπο και χωρίς τη συναίνεση της κοινοβουλευτικής ομάδας του Ελληνικού Συναγερμού, ο τελευταίος παίρνει εντολή διάλυσης της Βουλής από το Παλάτι και προκηρύσει εκλογές για την 27η Φεβρουαρίου 1956.
Με τον τρόπο αυτό γεννιέται η Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (Ε.Ρ.Ε.) στη θέση του κομματικού σχήματος του Παπάγου (Ελληνικός Συναγερμός), με το λεγόμενο τριφασικό εκλογικό σύστημα που αποτέλεσε το πρώτο από μία μικρή πληθώρα επιλογών που επέφεραν χάος στην πολιτική ζωή του τόπου. Η εφαρμογή του συγκεκριμένου συστήματος κατάφερε να χαρίσει στην “εθνικόφρων παράταξις” 165 έδρες από τις 300, οδηγώντας στην επιτακτική -για τα κόμματα της αριστεράς και του κέντρου- ανάγκη να συνασπιστούν στην Δημοκρατική Ένωση με κατ’εξοχήν λιγότερες έδρες. Προτού το πέρας της πρώτης τετραετίας, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, υποχρεούται να προσχωρήσει σε νέες, δεύτερες εκλογές, με νέο επίσης σύστημα διεξαγωγής. Το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής επιστρατεύθηκε και εφαρμόστηκε, ώστε να ενισχύσει (όπως το ίδιο της το όνομα δηλώνει) τα δύο πρώτα κόμματα που θα προέκυπταν εκ του εκλογικού αποτέλεσματος. Κι ενώ η ΕΡΕ συνέχισε να υφίστατο ως κυβέρνηση, κανείς δεν υπολόγισε πως η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά θα κατάφερνε να “αρπάξει” τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης μέσα από τα χέρια των Φιλελυθέρων του Σοφοκλή Βενιζέλου και του Γεωργίου Παπανδρέου. Βέβαια, αν υπάρχει κάτι το οποίο χαίρει προσοχής είναι η “στιγματισμένη” -για τα ταραγμένα εκείνα χρόνια- παράταξη της ΕΔΑ (κυρίως λόγω της στενής σχέσης που είχε με το παράνομο ΚΚΕ), ψηφίστηκε από το ένα τέταρτο του εκλογικού σώματος της χώρας, γεγονός που έφερε στην επιφάνεια ότι ο φόβος περί επέλασης του κομμουνισμού δεν αποτελεί πανελλαδικό φαινόμενο, όπως ήταν ο κανόνας της εποχής. Ο κώδων του κινδύνου έκρουε απειλητικά και η οποιαδήποτε άνοδος της εθχρικής Αριστεράς έπρεπε να εξαλειφθεί ασκαδαρμυκτί. Η λύση στο πρόβλημα δεν ήταν άλλη από ένα δημιούργημα που έμεινε στην ιστορία ως Ένωση Κέντρου, ακριβώς δύο χρόνια προτού λάβει χώρα το αντικείμενο μελέτης του παρόντος αφιερώματος.
Mad Max
Η πολιτική ως φαινόμενο, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, ότι συναπαρτίζεται από όλα τα πράγματα που δομούν τον δημόσιο βίο. Τόσο τα καλά, όσο και τα άσχημα. Η ζυγαριά της ελληνικής πολιτικής, δυστυχώς ή ευτυχώς, γέρνει προς τη δεύτερη μεριά, της οποίας το κύριο συστατικό δεν θα μπορούσαν παρά να είναι τα σκάνδαλα. “Νιάρχος,” “Ωνάσης”, “Τομ Πάππας”, “Αχελώος” είναι μόνο μερικά από τα σκάνδαλα της οκταετίας Καραμανλή που έχουν άμεση σχέση με την κυβέρνηση της ΕΡΕ, υπήρξε όμως ένα που έχει διαφορετική θέση ανάμεσα στα υπόλοιπα και αυτό ακούει στο όνομα Μαξ Μέρτεν. Ο τελευταίος ήταν Γερμανός αξιωματικός κατα την διάρκεια της Κατοχής και η πεμπτουσία που άφησε πίσω του ήταν η εξόντωση χιλιάδων Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Αφότου δικάστηκε στην Ελλάδα ως εγκληματίας πολέμου, γύρισε στη Γερμανία όπου τιμήθηκε με ανώτατο κρατικό αξίωμα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης. Ήταν 1959 όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εξέδωσε νόμο που όριζε την εκδίκαση των εγκληματιών πολέμου στη Γερμανία αντί για την Ελλάδα και 1960 όταν ο Μαξ Μέρτεν επέστρεψε στην Θεσσαλονίκη για διακοπές. Με απόφαση του αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου και στο όνομα της μοναδικής ανεξάρτητης εξουσίας, ο Μερτεν ξανασυλλαμβάνεται. Είναι εκείνη στιγμή που η Φρειδερίκη με την τριπλή της ιδιότητα (Βασίλισα της Ελλάδος, εγγονή του Κάισερ και μέλος της Χιτλερικής νεολαίας), πείθει τον Καραμανλή να κάνει τη γνωστή Τροποποίηση στον νόμο του 1959, που επιτρέπει την αποφυλάκιση και την απέλαση του Μέρτεν “για να δικαστεί” στην πατρίδα του. Ο τελευταίος όμως, ανήμπορος να το αφήσει να περάσει έτσι, κατονόμασε τον πρωυθπουργό και τον τότε υπουργό Εθνικής Αμύνης, Γεώργιο Θεμελή ως συνεργάτες του κατά τα χρόνια της Κατοχής, όσο γνωστό κι αν ήταν πως ο Καραμνλής είχε διατηρήσει ουδετερότητα. Μάλιστα, υπήρξε ισχυρισμός ότι μπορόυσε να αποδειχθεί με φωτογραφίες, οι οποίες μετά από διπλωματικές κινήσεις από την ελληνική πλευρά, δεν είδαν ποτέ το φως της δημοσιότητας.
Το σκάνδαλο “Μέρτεν” δεν πρόλαβε να παραγραφεί πριν ξεσπάσουν άλλα και πριν υποβληθούν σχετικές καταγγελίες στη Βουλή. Αυτό μας δίνει την αφορμή να μιλήσουμε για ένα τέχνασμα που συνέταραξε συθέμελα την ελληνική πολιτική σκηνή.
Το Σχέδιο “Περικλής”
Οι προηγούμενες αναφορές στη δημιουργία περίπλοκων εκλογικών συστημάτων ήταν ουκ ολίγον τυχαία. Από το τριφασικό εκλογικό σύστημα έως αυτό της ενισχυμένης αναλογικής, όλα οδηγούν σε ένα καλπονοθευτικό σχέδιο τρομοκρατίας των ψηφοφόρων τόσο της Αριστεράς, όσο και του Κέντρου η νίκη του οποίου ήταν δεδομένη από την κοινή γνώμη. Ήταν 16 Σεπτέμβρη 1961 όταν οι βούλευτες της ΕΔΑ κατήγγειλαν την ύπαρξη εκλογικής πλεκτάνης που τιτλοφορείτο με το κωδικό όνομα “Περικλής” και κανείς δεν έδωσε την προσήκουσα σημασία. Το σχέδιο που έως και σήμερα λέγεται ότι οδήγησε στις περίφημες εκλογές “Βίας και Νοθείας” απότελεσε η χρήση της ψυχολογικής βίας για τη σωτηρία της πατρίδας από τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Συγκεκριμένα, δύο μέρες πριν από τις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου, το σχέδιο τίθεται σε εφαρμογή και αρχίζει η τρομοκρατία κεντρώων και αριστερών υποστηρικτών με προφορικές απειλές. Η φράση «Οποίος δεν ψηφίσει ΕΡΕ θα πάει εξορία» έκανε τον γύρο της χώρας με αστραπιαία ταχύτητα, ακριβώς με την ίδια η κυβέρνηση Καραμανλή κατάφερε να βγει πρώτη, για ακόμη μια φορά, με τον Γεώργιο Παπανδρέου να έρχεται δεύτερος. Ήταν τότε που η ασυδοσία του σχεδίου πήρε νέες διαστάσεις στα κοινοβουλευτικά δώματα και ήταν τότε που ο ηγέτης της Ένωσης Κέντρου έκανε γνωστό τον Ανένδοτο Αγώνα του στον ελληνικό λαό ότι όχι μόνο αρνείται να αναγνωρίσει το αποτέλεσμα της αυτοδύναμης κυβέρνησης αλλά και την πραγματική φύση των εκλογών αυτών. Ήταν, άλλωστε, εκλογές βίας και νοθείας, όπως τις ονόμασε ο Γεώργιος Παπανδρέου.
Παρά την τρίτη κατά σειρά νίκη του Κωνσταντίνου Καραμανλή, οι αντιδράσεις -αντιπολιτευτικές και μη- ήταν σφοδρά χτυπήματα στην όποια σταθερότητα του κόμματος και οι κυβερνητικές ατασθαλίες δεν πρόφταιναν να παραγραφούν χωρίς να καταλήγουν βαρίδιο για τη δεξιά παράταξη. Βέβαια, παρά τις εκλογικές πλεκτάνες και τις λοιπές σκευωρίες με τη συνεργασία του ελληνικού Στέμματος -όσο μπορούσε τουλάχιστον να είναι-, ένα ήτανε αυτό που επέφερε την αρχή του τέλους.
Γρηγόρης Λαμπράκης
Αν μπορούσε κανείς να περιγράψει τον Γρήγορη Λαμπράκη το πρώτο που θα αναφερόταν θα ήταν ίσως η αξιόλογη προσωπικότητα του, αν όχι τα πράγματα που κατάφερε. Το δέκατο τέταρτο παιδί από τα δεκαοχτώ της οικογένειάς του, που έγινε γυναικολόγος-μαιευτήρας και ύστερα Υφηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, μια θέση για λίγους και εκλεκτούς. Εκτός από βαλκανιονίκης στο άλμα εις μήκος για χρόνια στη σειρά, κατέληξε αντιπρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής δια την Ύφεσίν και την Ειρήνην και ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Ελληνικής Επιτροπής δια την Βαλκανική Συνεννόησιν. Διευθυντής νοσοκομείου, ερευνητής, βουλευτής Πειραιώς το 1961, πάνω από όλα όμως ειρηνιστής. Αποτέλεσε την ιδεολογία η οποία σφράγισε τόσο τον κοινοβουλευτικό του βίο όσο και την ζωή του μέχρι αυτή να σβήσει στην όδο Σπανδωνή.
Η ανήσυχη προσωπικότητα του όσον αφορούσε τις πολιτικές του αξιώσεις είχε γίνει φανερή και θα αναλυθεί στις επόμενες ενότητες του παρόντος αφιερώματος. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης δεν ήταν μέλος της ΕΔΑ, αλλά ούτε και του ΚΚΕ. Αυτό που καθίσταται αναγκαίο να γίνει ξεκάθαρο είναι ότι συνεργαζόταν με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά και ότι ο Λαμπράκης δεν συγκαταλέγειτο πουθενά. Είναι Φεβρουάριος του 1963 και δυο είναι τα μείζονα θέματα που απασχολούν την ελληνική κοινή γνώμη. Η Πρώτη Μαραθώνια Πορεία για την Ειρήνη και το βασιλικό ταξίδι στο Λονδίνο που σφράγισε τη μοίρα του.
Μαραθώνιος Πορεία
Η 21η Απριλίου είναι συμβολική για την σύγχρονη ιστορία της χώρας σε πολλά επίπεδα. Αυτό αποδεικνύεται από την διοργάνωση της Πρώτης Μαραθώνιας Πορείας Ειρήνης και από την απόφαση της Κυβέρνησης να την απαγορεύσει λόγω του επόπλου του πρώτου ΝΑΤΟικου πυρηνικού υποβρυχίου στη Μεσόγειο το οποίο μετέφερε τους λεγόμενους πυραύλους “Polaris”. Σε συνδυασμό με την επερχόμενη άφιξη του ΝΑΤΟικου επιτελείου αποτελούμενο από τον στρατηγό Lemnitcher και τον ναύαρχο Russel, η απόφαση αυτή ήταν τελεσίδικη. Χρήζει αναφοράς για τα επόμενα ότι την ίδια περίοδο ο γάλλος στρατηγός Charles De Gaulle θα επισκεπτόταν την Θεσσαλονίκη. Ήταν 11 Απριλίου όταν ο -κάποτε- υπουργός και πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής δια την Διεθνή Ύφεσιν και την Ειρήνην, Ανδρέας Ζάκκας, έδωσε εντολή να εκπροσωπηθεί στην Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης που διοργανώθηκε από τον σύνδεσμο “Bertrand Russel” αλλά και στην (πλέον ιστορική) Πορεία Ειρήνης Oldermaston-London που είχε προγραμματιστεί για την 12η Απριλίου. Ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Γρηγόρης Λαμπράκης στάλθηκε στην Αγγλία για να εκπληρώσει ακριβώς αυτόν τον σκοπό, και επέστρεψε με μία σωρεία μηνυμάτων και επικλήσεων για να μην ακυρωθεί η προαναφερθείσα πορεία. Επιστρέφοντας από το Oldermaston έφερε κάτι μαζί του το οποίο κοσμεί μία από τις πιο διαδεδομένες εικόνες της ελληνικής ιστορίας και βεβαίως, πρόκειται για το πανό που γράφει με μαύρα, περήφανα γράμματα “ΕΛΛΑΣ”, δείγμα της εθνικής εκπροσώπησης. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι έβλεπαν το δρώμενο έως μια μεγάλη ειρηνιστική εορτή. Και αυτό ακριβώς ήταν το πρόβλημα. Όσο επιθυμητό και αν θεωρείτο ένα αγαθό όπως η ειρήνη, όταν αντιτίθεται στα συμφέροντα σου αποτελεί πλέον απειλή.
Η κυβέρνηση Καραμανλή σιγουρεύτηκε να λάβει όλα τα κατάλληλα μέτρα για να κρατήσει το “εθνικό συμφέρον” ασφαλές. Όταν μέλη της βρετανικής αντιπροσωπείας άρχισαν να καταφθάνουν στην Ελλάδα για την πραγματοποίηση της Πορείας βίωναν την ελληνική φιλοξενία στα καλύτερά της. Οι ερωτήσεις και οι διαμαρτυρίες άρχισαν και μαζί τους άρχισαν οι συλλήψεις και οι άνευ διακρίσεων απελάσεις. Από τον βουλευτή του εργατικού κόμματος McMillan έως τον John Chambers, η Ελλάδα διατηρούσε αμετάκλητη στάση: Η πορεία δεν θα λάμβανε ποτέ χώρα σε κανένα κομμάτι της επικράτειας. Αυτό έγινε φανερό όταν ένα πρωί του Σαββάτου, άνδρες του αστυνομικού σώματος εισέβαλλαν στα γραφεία της επιτροπής για να κατασχέσουν το πανό χωρίς κάποια δικαιοδοσία ή εξουσιοδότηση, προκαλώντας την επέμβαση του Λαμπράκη η οποία και τους σταμάτησε. Το πανό είχε σωθεί, η μάχη είχε νικηθεί.
Λίγο πριν την επιβίβαση του στο αεροπλάνο για το Λονδίνο, ο John Chambers είπε το εξής: “Η Ελληνική κυβέρνηση φοβάται την αλήθεια και γι’ αυτό συλλαμβάνει οποιοδήποτε την λέει χωρίς εξαίρεση. Έχουμε έτσι μία άλλη εκδήλωση ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος.”
Τα λόγια του βρήκαν την ουσία τους λίγες μέρες αργότερα. Είναι Κυριακή 21 Απριλίου και ο δρόμος είναι γεμάτος από μπλόκα της χωροφυλακής. Λίγο πιο έξω από την Αθήνα αξιωματικοί, μοίραρχοι, συνταγματάρχες και διοικητές, με πολιτικά ρούχα ή με επίσημη ενδυμασία έκαναν ενδελεχή έρευνα στα οχήματα όσο μηχανοκίνητα τάγματα και δυνάμεις του Λιμενικού Σώματος προετοιμάζονταν για πόλεμο. Η νύχτα είχε πέσει και απαριθμούνται λίγοι αυτοί που κατάφεραν να πλησιάσουν τον Τύμβο ενώ οι δημοσιογράφοι διώκονταν από όσες δυνάμεις είχαν εντολή να απαγορεύσουν την προς Μαραθώνα είσοδο. Το ρολόι δείχνει πλέον οκτώ το πρωί και ο Λαμπράκης στέκεται πρώτος στον τύμβο όσο ο χρόνος για εκείνον μετράει πια αντίστροφα. Με το λάβαρο μπροστά στον θώρακα του κραυγάζει:
“Ζήτω η ειρήνη! Ζήτω η δημοκρατία!”
“Κάτω η ειρήνη”.
Αυτή η συγκεκριμένη φράση ακούστηκε από μέλος της χωροφυλακής. Και αυτό είναι κάτι το οποίο δεν πρέπει να ξεχάσουμε. Κατάφερε να διασχίσει το μονοπάτι προς τη Ραφήνα που τον περίμεναν φίλοι που είχαν καταφέρει να κρυφτούν από το προηγούμενο βράδυ. Εκεί δέχτηκε την πρώτη επίθεση που θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί σε απόπειρα δολοφονίας, κυρίως λόγω ενός διαπληκτισμού με τον βουλευτή της ΕΡΕ, Κώστα Παπαδόπουλο. Η χωροφυλακή έπραττε τα αδύνατα δυνατά για να εμποδίσουν τον αποφασισμένο Λαμπράκη, κακοποιώντας και απειλώντας δημοσιογράφους, αλλά το μόνο που τελικά τον σταμάτησε ήταν όταν ο στρατηγός Γεώργιος Βαρδουλάκης διατάζει να τον βάλουν σηκωτό μέσα στο αμάξι στο οποίο επέβαινε, όταν έδειξε πως και η απειλή της εισαγγελικής εντολής για την παύση των “παράνομων” πράξεων του δεν τον πτοούσαν. Την επόμενη μέρα, ο λαός τον τίμησε σαν ήρωα και το ελληνικό κοινοβούλιο επέκρινε τα πεπραγμένα των προηγούμενων ημερών. Στο βιβλίο του, ο Γιάννης Βούλτεψης, καταγράφει δύο φράσεις που ειπώθηκαν στην οδική διαδρομή από τον Μαραθώνα έως και την Αττική.
“Η Δημοκρατία είναι ελεεινή”
¨Και ναι, θέλουμε πόλεμο”
Ο Λαμπράκης έλαβε ένα ηρωικό καλωσόρισμα. Όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης κατέκριναν τις ενέργειες του κυβερνώντος κόμματος όσον αφορούσε την Πορεία, με αναφορά μάλιστα στα μέτρα στρατικοποίησης που παρομοιάστηκαν με αυτά μίας φασιστικής δικτατορίας από εκπρόσωπο του Κέντρου. Από την άλλη, δήλωσή του Λαμπράκη στη Βουλή απαντούσε σε όλους τους αντιφρονούντες μία και καλή.
“Γνωστοποιούμεν εις την Κυβέρνησιν ότι ημείς θα εξακολουθήσωμεν τους αγώνας διά να κατοχυρωθεί η Ειρήνη εις τον Κόσμον και διά να ανατείλη η αληθής έννοια της Δημοκρατίας εις την χώραν μας”.
Μπέττυ Αμπατίελου
Το συγκεκριμένο όνομα κατάφερε να εισχωρήσει στην γεγραμμένη εθνική μνήμη με έναν τρόπο, σχεδόν, ανορθόδοξο. Λίγο μετά τα επεισόδια του Μαραθώνα, στο επίκεντρο της δημοσιότητας ήταν η επίσκεψη της βασιλικής οικογένειας στο Λονδίνο. Ο λόγος που το όνομα της Αμπατιέλου προκάλεσε σάλο, ξεκίνησε ως ένα απλό αίτημα πριν κλιμακωθεί σε ένα βίαιο σκηνικό. Ο (συνδικαλιστής) Αντώνης Αμπατιέλος ήταν πολιτικός κρατούμενος στις φυλακές της Σύρου και η σύζυγός του προσπαθούσε να προσεγγίσει την βασίλισσα Φρειδερίκη, αιτούμενη την απελευθέρωσή του. Η βασίλισσα της Ελλάδος την αρνήθηκε, αλλά δεν ίσχυσε το ίδιο για την βασίλισσα της Αγγλίας που επέτρεψε την είσοδο της στα ανάκτορα του Windsor. Όταν κατάφερε επιτέλους να την πλησιάσει, σύμφωνα με τις μαρτυρίες την ταρακούνησε πιάνοντάς την από τους ώμους και εν τέλει την κλώτσησε στο καλάμι. Υπάρχουν ισχυρισμοί ότι δεν τη κλώτσησε, αλλά τη χαστούκισε. Είναι επίσης, εξίσου πιστευτό όσο και τα προηγούμενα που αναφέρθηκαν, ότι δεν υπήρξε ποτέ κακοποιητική ενέργεια από μέρους της Αμπατιέλου προς την βασίλισσα της Ελλάδος. Οι γνώμες διίστανται, όμως ό,τι και να συνέβη προκάλεσε ταραχή σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο, η οποία -φυσικώς- κλιμακώθηκε με την άφιξη του Γρηγόρη Λαμπράκη στο Λονδίνο, έχοντας αναλάβει τον ρόλο του διαμεσολαβητή.
Προσπαθώντας να βοηθήσει την γυναίκα που σύμφωνα με τα λόγια του τότε Υπουργού Εξωτερικών Ευάγγελου Αβέρωφ ξεκίνησε τα αηδή επεισόδια του Λονδίνου, βρέθηκε μπροστά στον υπασπιστή του Διαδόχου Κωνσταντίνου. Αυτά που έμειναν από τη στιχομυθία του ήταν οι δηλώσεις του βουλευτή στον Βρετανικό τύπο την 29η:
“Η διαφορά μεταξύ μας είναι ότι συ είσαι ένας υπηρέτης των ανακτόρων, ενώ εγώ είμαι αντιπρόσωπος του έθνους.”
“Προειδοποιώ την Βασίλισσα, ότι με την πολιτική της οδηγεί τον Θρόνο στον όλεθρο”
Ήταν περίπου τρεις οι φορές που ο Λαμπράκης ζήτησε το βήμα ώστε να φέρει την αλήθεια στο φως και να εξιστορήσει τα συμβάντα έτσι όπως έγιναν χωρίς επιτυχία. Την τελευταία φορά που προσπάθησε μάλιστα να σηκωθεί, ο ίδιος ο Γεώργιος Παπανδρέου του έκανε νόημα να τα παρατήσει. Και το έκανε, επιστρέφοντας στη θέση του. Την ίδια ώρα η Φρειδερίκη αναρωτιόταν το εξής πολύ σημαντικό.
“Ποιος θα με απαλλάξει επιτέλους από αυτόν τον άνθρωπο”
Θεσσαλονίκη
Είναι 22 Μαΐου 1963 και η Θεσσαλονίκη είναι μουντή. Η παρουσία του Γρηγόρη Λαμπράκη αιτιολογείται από τον ρόλο του ως κύριος ομιλητής σε μία εκδήλωση διοργανωμένη από τους “Φίλους της Ειρήνης”, μία οργάνωση υπαγόμενη στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος και την ΕΔΑ. Η άφιξη του ανεξάρτητου βουλευτή είχε μαθευτεί τόσο σε όσους ήταν διατεθειμένοι να τον υποστηρίξουν όσο και στους δολοφόνους του, με αποτέλεσμα τα εμπόδια να εμφανιστούν πιο σύντομα από το προσδοκώμενο. Όλα άρχισαν από την αίθουσα Picadilly στην οποία θα γινόταν η συγκέντρωση, όταν οι ανώτεροι αξιωματικοί της χωροφυλακής Ευθύμιος Καμουτσής, Κωνσταντίνος Μήτσου και ηγετικά πρόσωπα του Υπουργείου Βορείου Ελλάδος έλαβαν την απόφαση ότι η συγκέντρωση αυτή δεν έπρεπε να γίνει και ο Λαμπράκης να μην ακουστεί. Παρά τη σύμφωνη γνώμη του ιδιοκτήτη όσον αφορά την ενοικίαση του χώρου, μία μέρα πριν την πραγματοποίηση της ομιλίας λόγω έλλειψης εξόδου κινδύνου δεν δύνατο να ζητήσει άδεια από την αστυνομία. Βεβαίως, δεν ήταν εύκολο να πάρεις άδεια από τους αξιωματούχους της εθνικής ασφάλειας από τη στιγμή που οι ίδιοι παρακολουθούν την κάθε σου κίνηση. Κάπως έτσι, καθώς οι υπαίτιοι θεωρούσαν πως η όλη κατάσταση “έβαινε προς ματαίωσιν”, βρέθηκε σε απόσταση ανάσας από το ξενοδοχείο Κοσμοπολίτ (στο οποίο και διέμενε με τους συνεργάτες του) η αίθουσα του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος, η οποία και τελικά φιλοξένησε τη μάζωξη. Ήταν σαν να ήξερε όταν είπε στον δικηγόρο του και μέλος της ΕΔΑ:
“Καθώς ξέρετε, κύριε Πάτσα, κάτι ετοιμάζεται εδώ εναντίον μου…”
Και είχε δίκιο. Η 22α Μαϊου είχε πλέον φτάσει.
Συντάκτης: Σοφία Κανελλάκη