«Η Πρωτομαγιά δεν είναι αργία αλλά απεργία». Η σημειολογία της λέξης άλλαξε με την καθιέρωση της πρωτομαγιάς σαν ημέρα ανάμνησης των αγώνων των εργατών όλου του κόσμου. Τι σημαίνει πράγματι αυτό και πώς καθιερώθηκε στην ιστορική συνείδηση των ανθρώπων;

Με την Βιομηχανική Επανάσταση της περιόδου 1760-1860 δημιουργήθηκε μια νέα κοινωνική τάξη, των βιομηχανικών εργατών, οι οποίοι συνέρευσαν στα βιομηχανικά αστικά κέντρα. Οι συνθήκες ζωής για τον πληθυσμό αυτόν ήταν ιδιαίτερα δύσκολες αν σκεφτεί κανείς τα εξαντλητικά ωράρια εργασίας, τα οποία υπολογίζονται στις 10 -12 ώρες ημερησίως χωρίς μέρα ανάπαυσης, το καθεστώς οικονομικής εξαθλίωσης, την απουσία οποιασδήποτε πρόνοιας, με αποτέλεσμα τα εργατικά ατυχήματα και οι θάνατοι συνεχώς να αυξάνονται.

Σε όλη την διάρκεια του 19ου αιώνα ο αγώνας των εργατών στις Η.Π.Α. είχε οργανωθεί για την καθιέρωση του οχταώρου. Μια πρώτη νίκη φάνηκε όταν σε έξι Πολιτείες με νόμο κατοχυρώθηκε το δικαίωμα της οκτάωρης εργασίας. Ως αποτέλεσμα αυτού το Κογκρέσο ψήφισε νόμο σύμφωνα με τον οποίο θεσπίζεται το οκτάωρο και για τους χειρώνακτες εργάτες. Στην Καλιφόρνια και στο Ιλινόις ψηφίστηκε αντίστοιχος νόμος σύμφωνα με τον οποίο θεσπίζεται το οκτάωρο εκτός και αν προβλέπει κάτι άλλο η συμφωνία μεταξύ των μερών. Παρόλα αυτά η ψήφιση έμεινε ένα κενό γράμμα εφόσον αυτό δεν ακολουθήθηκε ρητώς από όλες τις Πολιτείες. Διαβάζουμε: «Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι το 1883, στοιχεία από 552 επιχειρήσεις σε 40 κλάδους και 28 πολιτείες αναδεικνύουν το γεγονός πως το μέσο εργάσιμο ωράριο ανά ημέρα ξεπερνούσε τις 10 ώρες, συμπεριλαμβανομένης και της ημέρας του Σαββάτου. Παράλληλα, δεν αποτελούσε καθόλου ασυνήθιστο γεγονός εργάτες σε μεγάλες βιομηχανικές μονάδες να υποχρεώνονται να δουλεύουν ακόμα και ένα ολόκληρο 24ωρο, αν τύχαινε να αλλάξουν βάρδια εργασίας από πρωινή σε βραδινή ή το αντίθετο».

Βρισκόμαστε στα 1886 στο Σικάγο των Η.Π.Α. όπου τα εργατικά συνδικάτα είχαν κηρύξει γενική απεργία απαιτώντας την καθιέρωση της οκτάωρης εργασίας. Το αίτημά τους ήταν: 8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ξεκούραση, 8 ώρες ελεύθερος χρόνος. Εδώ πρέπει να επισημανθεί πως ένα χρόνο νωρίτερα ιδρύεται η Ομοσπονδία των Εργατικών Ενώσεων η οποία θα αποτελέσει για εκείνη την εποχή το μεγαλύτερο συνδικαλιστικό κίνημα καθώς υποστήριξε το δίκαιο αίτημα των εργατών για την θέσπιση του οχταώρου διαμηνύοντας παράλληλα στους βιομηχάνους και στους ιδιοκτήτες των εργοστασίων ότι αν δεν σεβαστούν το αίτημα αυτό θα κήρυττε γενική απεργία. Ακολούθησε μια δυναμική πορεία στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 90.000 απεργοί ενώ σε ολόκληρη την χώρα συμμετείχαν στην απεργία 350.000 εργάτες από 1.200 εργοστάσια των ΗΠΑ. Μέσα σε αυτό το κλίμα και την εσωτερική ανάφλεξη δεν έλειψαν οι συγκρούσεις και των επεισόδια ανάμεσα στους απεργούς και την αστυνομία. Στην «Μηχανή του Χρόνου» αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Τα αιματηρά επεισόδια άρχισαν στις 3 Μαΐου, όταν απεργοσπάστες προσπάθησαν να διασπάσουν τις γραμμές των απεργών. Η αστυνομία επενέβη μαζί με τους μπράβους του εργοστασίου και χτύπησαν ανελέητα τους απεργούς. Έξι εργάτες σκοτώθηκαν και 30 τραυματίστηκαν, έξω από το εργοστάσιο Μακ Κόρμικ, στο Χάρβεστερ (…) την επόμενη ημέρα τα συνδικάτα κάλεσαν τους εργαζόμενους, σε μεγάλη συγκέντρωση διαμαρτυρίας εναντίον της αστυνομικής βίας, στη πλατεία Χάιμαρκετ του Σικάγου. Παρά το γεγονός ότι η διαμαρτυρία ήταν ειρηνική, περίπου 130 αστυνομικοί υπό τις οδηγίες ενός αξιωματικού που είχε τη φήμη ότι κυνηγούσε τους συνδικαλιστές, πήραν εντολή να διαλύσουν τους διαδηλωτές. Κατά τη διάρκεια των συμπλοκών ένας άγνωστος διαδηλωτής πέταξε χειροβομβίδα προς το μέρος των αστυνομικών. Σκοτώθηκαν 7 όργανα της τάξης και τέσσερις διαδηλωτές, ενώ τραυματίστηκαν πολλοί εργάτες. Οι αστυνομικές αρχές σε έξαλλη κατάσταση, προχώρησαν σε συλλήψεις κυρίως στελεχών του εργατικού κινήματος εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν αναρχοσυνδικαλιστές». Και φυσικά επρόκειτο για τους πρωτεργάτες του κινήματος: Άουγκουστ Σπάις Γκέοργκ Έγκελ, Άντολφ Φίσερ, Λούις Λινγκ, Μίκαελ Σβαμπ, Σάμουελ Φίλντεν, Όσκαρ Νίμπι και Άλμπερτ Πάρσονς. Το μήνυμα ήταν σαφές. Επειδή έπρεπε να καμφθεί ο απεργιακός αναβρασμός οι συλληφθέντες απεργοί οδηγήθηκαν σε δίκη και ελλείψει στοιχείων καταδικάστηκαν σε θάνατο προκειμένου να μην “ενθαρρύνονται” τέτοιου είδους πρακτικές. Ο Spies μάλιστα πριν την εκτέλεση αποφασίζει να απευθυνθεί στους εκπροσώπους του συστήματος δείχνοντας ότι οι αγώνες και οι ιδέες είναι κομμάτι της ζωής των εργατών. Θυμόμαστε τα λόγια του: «Θα έρθει ο καιρός που η σιωπή μας θα είναι πιο δυνατή από τις φωνές που πνίγετε σήμερα». Οι αναζωπυρώσεις, όπως αναμενόταν, συνεχίστηκαν και κάτω από το βάρος της επαυξανόμενης πίεσης των εργατών το ζήτημα για την νομική κατοχύρωση του οκταώρου είχε αντίκρισμα αν και όχι άμεσο. Μόλις το 1919 με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου υπογράφηκε Διεθνής Συμφωνία που το θεσμοθέτησε.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

Στην  χώρα μας, οι εργατικοί αγώνες αποτέλεσαν κομμάτι των ιστορικών αγώνων των εργατών του κόσμου για το δικαίωμά τους σε μια αξιοπρεπή ζωή.

Το 1893 έχουμε το ψήφισμα της πρώτης εργατικής Πρωτομαγιάς το οποίο προέβλεπε το κλείσιμο των καταστημάτων κάθε Κυριακή για ανάπαυση των εργαζομένων, την θέσπιση του οκταώρου καθώς και την απονομή σύνταξης και οικονομικής βοήθειας «στους εξ εργασίας παθόντες και καταστάντας ανικάνους προς διατήρησιν εαυτών και της οικογένειάς των». Παρόλα αυτά και στην δική μας περίπτωση δεν υπήρξε αντίκρισμα αφού το ψήφισμα δεν ανεγνώσθη ποτέ στην Βουλή.

Ο Μάιος του 1936 στην Θεσσαλονίκη αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία του εργατικού κινήματος. Προϊόντος του Κραχ του 1929 και των πληρωμών που ανεστάλησαν το 1932 οι εργάτες ξεσηκώθηκαν. Στις 9 Μαΐου 1936 σημειώνεται μια μεγαλειώδης πορεία 10.000 ατόμων ενώ ταυτόχρονα αρκετά καταστήματα κλείνουν για συμπαράσταση. Σύντομα οι κινητοποιήσεις εξαπλώνονται σχεδόν σε όλη την χώρα κάτω από ένα ιδιαίτερα έντονο εξεγερσιακό κλίμα.

Οι συγκρούσεις με την αστυνομία και εδώ είναι έντονες και είχαν σαν αποτέλεσμα την δολοφονία 12 εργατών. Ο νεαρός Τάσος Τούσης είναι ο πρώτος νεκρός των διαδηλώσεων στη Θεσσαλονίκη. Ο θρήνος της μητέρας του πάνω από το νεκρό γιο της, απαθανατίστηκε από τον φωτογραφικό φακό και ενέπνευσε τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, στο έργο «Επιτάφιος». Την επομένη, οι κηδείες των θυμάτων μετατρέπονται σε μαζικές διαδηλώσεις. Στις 11 Μαΐου κηρύσσονται απεργίες διαμαρτυρίας σε πολλές πόλεις της χώρας και στις 13 Μαΐου πανελλαδική απεργία. Η αναταραχή τερματίζεται την επομένη, με σημαντικές υποχωρήσεις από την πλευρά των καπνεμπόρων, ενώ το κράτος υπόσχεται να χορηγήσει συντάξεις στις οικογένειες των θυμάτων.

Κάθε δικαίωμα που κέρδισαν οι άνθρωποι, κάθε ελευθερία, είχε ιστορία, είχε αγώνα αλλά και μεγάλο τίμημα. Δεν υπήρχε καμία εγγύηση ότι η επιλογή του αγώνα ήταν πάντα η «ασφαλής» οδός αλλά κάποιες φορές ήταν η μόνη οδός. Οι εργάτες όλου του κόσμου διεκδίκησαν το δικαίωμα να υπάρχουν σαν άνθρωποι.

Δεν μπορούμε να κερδίσουμε καμιά μάχη χωρίς πρώτα να την δώσουμε.

Συντάκτης: Λυδία Γαβριηλίδου

Πηγές:

Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τις θέσεις του What Politics Means και της συντακτικής ομάδας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου από άλλες ιστοσελίδες χωρίς άδεια του What Politics Means. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των δύο έως τριών πρώτων παραγράφων με την προσθήκη ενεργού link για την ανάγνωση της συνέχειας στο What Politics Means. Οι παραβάτες θα αντιμετωπίσουν νομικά μέτρα.