Πόσες φορές μας έχει τύχει να συναντήσουμε μέσα στην καθημερινότητά μας τοξικοεξαρτημένους ανθρώπους τους οποίους κοιτάμε χωρίς να βλέπουμε και τους προσπερνάμε ή ακόμα χειρότερα να μας ενοχλεί και μόνο η παρουσία τους μέσα στο κοινωνικό κάδρο; Πόσες φορές τους έχουμε κοιτάξει απαξιωτικά λέγοντας “κάνανε τις επιλογές τους” ή με ένα αίσθημα οίκτου; Αυτοί λοιπόν, οι «αόρατοι» άνθρωποι, είναι άνθρωποι που έχουν ανάγκη την στήριξή μας, έχουν ανάγκη να τους δούμε και εμείς ως κοινωνία αλλά και το ίδιο το κράτος, που τους αντιμετωπίζει σαν «περιττούς πληθυσμούς».
Τι σημαίνει όμως να είναι κανείς εξαρτημένος; Συνήθως, πρόκειται για ανθρώπους οι οποίοι, μη μπορώντας να αλλάξουν την ζωή τους ή επειδή έχουν την επιθυμία να ανήκουν κάπου και να νιώσουν κομμάτι μιας ομάδας ή για να ξεφύγουν από την δύσκολη πραγματικότητα, αποφασίζουν να προσφύγουν σε ναρκωτικές ουσίες και αλκοόλ. Φυσικά στην αρχή νομίζουν ότι επιτυγχάνουν τον αρχικό τους στόχο. Ο κίνδυνος όμως γίνεται πιο φανερός όσο προχωράει η χρήση. Κυρίως για τις ναρκωτικές ουσίες, επειδή ακριβώς τα στοιχεία που περιέχουν επηρεάζουν πρακτικά τις εγκεφαλικές λειτουργίες. Έτσι, όσο συνεχίζεται η χρήση, τόσο αρχίζει να διαφοροποιείται όχι μόνο η βιολογική- διανοητική του κατάσταση αλλά και η κοινωνική του συμπεριφορά. Το ίδιο ισχύει και με την αλόγιστη χρήση αλκοόλ και χαπιών σε σημείο που ένα εθισμένο άτομο, δεν μπορεί να λειτουργήσει καθόλη την διάρκεια της μέρας αν δεν καταναλώσει αλκοόλ ή αν δεν κάνει χρήση.
Η οργανωμένη πολιτεία, παρότι δημιουργήθηκαν οργανωμένες μονάδες απεξάρτησης (ΚΕΘΕΑ, ΜΕΘΕΞΙΣ, 18 ΑΝΩ, ΙΘΑΚΗ, ΙΑΝΟΣ, ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ) και είχαν δαπανηθεί αρκετά χρήματα στην απεξάρτηση, δεν αντιμετώπισε το ζήτημα με την ένταση που απαιτούσε το μέγεθος του ζητήματος. Παρόλα αυτά οι δομές αυτές ήταν και είναι ό,τι διαθέτει η πολιτεία και εντός αυτών των δομών τα θεραπευτικά προγράμματα ή πρωτόκολλα είχαν πολύ καλά ποσοστά αποτελεσματικότητας. Πρόκειται φυσικά για αυστηρώς στεγνά προγράμματα χωρίς την χορήγηση φαρμακευτικών ή υποκατάστατων ουσιών (Μεθαδόνη). Η αποτελεσματικότητα αυτή έγκειται όχι μόνο στην αυστηρή διακοπή της χρήσης αλλά και όπως διαβάζουμε, στο γεγονός πως «Τα μέλη των θεραπευτικών κοινοτήτων δεν είναι ασθενείς που υποβάλλονται παθητικά σε θεραπεία υπό την επίβλεψη “ειδικών”. Συμμετέχουν εθελούσια σε ένα δομημένο και ασφαλές περιβάλλον αυτοβοήθειας και αλληλοβοήθειας». Παρατηρείται εδώ, επομένως, ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας των μονάδων αυτών και ενώ παρατηρούμε ότι αυτοί οι άνθρωποι έχουν ένα μέρος να απευθυνθούν προκειμένου να επανενταχθούν στην κοινωνία, το κράτος αποφασίζει να αλλάξει τα δεδομένα. Μέσω του νομοσχεδίου για την Ψυχική Υγεία, η κυβέρνηση αλλάζει η μορφή αυτών των μονάδων. Πρώτα από όλα μετατρέπεται σε Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, γεγονός που σημαίνει ότι θα αναγκαστούν να αλλάξουν την “φιλοσοφία” τους. «Η ανάπτυξή τους, δεν θα σχετίζεται με τις ανάγκες της κοινότητας, αλλά θα λειτουργεί καθαρά με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για τους εργαζόμενους. Στόχος τους η “μείωση της βλάβης” και η ενίσχυση του «λειτουργικού χρήστη» και της ατομικής ευθύνης του εξαρτημένου ατόμου και της οικογένειάς του και όχι η πλήρης και οριστική απεξάρτηση και κοινωνική επανένταξη του ατόμου». Επιπρόσθετα, μέσω του νομοσχεδίου ιατρικοποιείται το πρόβλημα της εξάρτησης (νόμιμες ή παράνομες ουσίες) υποτιμώντας τις επιπτώσεις της σε όλες τις διαστάσεις της ζωής του ατόμου, όπως: η σωματική και ψυχική υγεία, οι ανθρώπινες σχέσεις, η εργασία και η παραγωγικότητα κ.α. Επιπλέον, εφόσον πρόκειται για Ν.Π.Ι.Δ θα δοθεί η ευκαιρία στα ιδιωτικά συμφέροντα να μπουν στο χώρο της απεξάρτησης και με την παράλληλη υποβάθμιση των θεραπευτικών προγραμμάτων, η ανάγκη για θεραπεία θα επιβαρύνει οικονομικά τις ήδη ταλαιπωρημένες ελληνικές οικογένειες. Το κράτος αποφασίζει με λίγα λόγια μέσω του σχεδίου αυτού να πετάξει το «μπαλάκι» των ευθυνών στους χρήστες και αντιμετωπίζει το ζήτημα της απεξάρτησης μονοδιάστατα.
Από αυτό το σημείο και έπειτα το βάρος πέφτει πάνω σε εμάς, στην κοινωνία. Παρόλο που αναφερόμαστε, πράγματι για ατομικές επιλογές, παρόλο που δεν ωθήσαμε, ούτε αναγκάσαμε κανέναν να επιλέξει μια ζωή μέσα στις εξαρτήσεις, αυτό δεν αφαιρεί από εμάς την ευθύνη της ενσυναίσθησης και της έμπρακτης αλληλεγγύης. Απορρίπτουμε την πράξη αλλά όχι τον άνθρωπο ως ιδέα και ως αξία. Η ψυχική και σωματική πτώση κάποιου δεν τον απομειώνει ως συνάνθρωπό μας. Μέσα σε μια κοινωνία του επιθετικού ατομικισμού αυτό που προτάσσεται είναι η ατομική ευθύνη: Φταις επειδή είσαι εξαρτημένος, επειδή είσαι φτωχός, επειδή είσαι άστεγος. Και φυσικά φταις επειδή παραμένεις σε αυτήν την κατάσταση. Και ας μην ξεχνάμε αυτό που τονίζουν όσοι ασχολούνται με την απεξάρτηση “όλοι μπορούμε να βρεθούμε σε αυτή την θέση”. Συγκυριακά δεν έχουμε περάσει στην άλλη πλευρά…
ΣΤΟΧΟΣ ΜΟΥ Η ΖΩΗ
ΚΑΙ ΟΧΙ Η ΖΩΗ ΜΟΥ ΣΤΟΧΟΣ
Συντάκτης: Λυδία Γαβριηλίδου