Χρονολογούνται πλέον ακριβώς 2 χρόνια διεξαγωγής της Ρωσο-Ουκρανική διένεξης και της εξαπόλυσης από τον Ρώσο ηγέτη Βλαντιμίρ Πούτιν της ενέργειας η οποία έχει μείνει χαρακτηριστικώς γνωστή ως «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στο Ουκρανικό έδαφος.

Σε διάστημα 2 χρόνων, τα πράγματα στο πολεμικό μέτωπο έχουν παραμείνει αδρανή με την κατάσταση να έχει πλέον οδηγηθεί σε αδιέξοδο (stalemate) –παρά τις αρνήσεις Ζελένσκι περί αποδοχής του συγκεκριμένου όρου χαρακτήρισης του πολεμικού τοπίου στο Ουκρανικό κράτος-, αν και η αδιέξοδη αυτή κατάσταση αποτελεί κοινό γνώρισμα ανάμεσα σε ευρωπαϊκό και διεθνή ορίζοντα. Από πλευράς της Ρωσίας, ο Πούτιν εδώ και μήνες έχει κατορθώσει να αποκτήσει αρκετά μικρά εδαφικά κέρδη, με την «ειδική αυτή επιχείρηση» -η οποία επονομάστηκε έτσι από τον ίδιο τον Πούτιν και το Κρεμλίνο ώστε να δικαιολογηθούν όλες οι ρωσικές βαρβαρότητες που έχουν σημειωθεί έως τώρα στην χώρα- να έχει αποβεί σε μεγάλο ανθρώπινο και οικονομικό κόστος.

Οι δύο πλευρές αρνούνται να έρθουν σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, καθώς Ζελένσκι και Πούτιν επιθυμούν διαφορετικές επιδιώξεις. Ρωσικά και ουκρανικά στρατεύματα παρουσιάζουν σημάδια εξουθένωσης και ταλαιπωρίας ύστερα 2 χρόνων συνεχών συγκρούσεων,  με τους δύο λαούς να έχουν υποφέρει από τις πολλαπλές επιπτώσεις που έχει προκαλέσει ο συγκεκριμένος πόλεμος. Παράλληλα οικονομική εξουθένωση έχει επέλθει και στους δυτικούς συμμάχους του Κιέβου, με τους Ρεπουμπλικάνους των Ηνωμένων Πολιτειών να υποστηρίζουν πως η χώρα έχει δαπανήσει αρκετά σε στρατιωτική βοήθεια προς όφελος της Ουκρανίας, και με τα πράγματα να φαίνονται δυσοίωνα όσον αφορά το μέλλον του Κιέβου αν ο Ρεπουμπλικάνος Ντόναλντ Τράμπ επικρατήσει των επερχόμενων Προεδρικών Εκλογών του Νοεμβρίου 2024. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο και από άποψης Ευρωπαϊκής Ένωσης, η χρηματική βοήθεια θα συνεχίζεται να αποστέλλεται αλλά για πόσο ακόμη δεδομένου της αρνητικής στάσης της Ουγγαρίας και του Βίκτορ Ορμπάν, η οποία καθίσταται εμπόδιο στις ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις, παρόλο της αυξημένης προθυμίας των κρατών-μελών της Ένωσης να συνεχίσουν να στηρίζουν χρηματικώς και στρατιωτικώς το για όσο χρειαστεί; Απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα, δίνει εν μέρει η έγκριση του ευρωπαϊκού πακέτου βοηθείας αξίας 50 εκατομμυρίων ευρώ από τα 27 κράτη-μέλη της Ένωσης προς οικονομικής και ανθρωπιστικής ανακούφισης του Κιέβου την 2η Φεβρουαρίου, εξέλιξη η οποία σίγουρα προκάλεσε ένα κύμα αισιοδοξίας ανάμεσα στο Ουκρανικό κράτος και τους συμμάχους του.

Και ενώ η ευρωπαϊκή κοινότητα ανησυχούσε για την αρνητική στάση του Ορμπάν και τις επιπτώσεις της στις διαπραγματεύσεις εντός του ευρωπαϊκού οργανισμού, η παράμετρος που φάνηκε να μετέπεισε τον Ούγγρο ηγέτη όσον αφορά την υπογραφή συμφωνίας για το συγκεκριμένο χρηματικό πακέτο, είναι πως αυτό θα εξασφαλίσει την διαβίωση του γηγενή ουκρανικού πληθυσμού σε συνδυασμό με της ουγγρικής μειονότητας που βρίσκεται στη χώρα, ζήτημα για το οποίο ο Ορμπάν έχει εκφράσει πολλάκις τις ανησυχίες του. Ωστόσο το συγκεκριμένο πακέτο βοηθείας δεν καλύπτει σε καμία περίπτωση τις στρατιωτικές ανάγκες του Κιέβου. Με τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές να αρνούνται να έρθουν σε ειρηνευτικό καθεστώς, και με τον πόλεμο να έχει επισκιαστεί από τα τρέχοντα γεγονότα στη Γάζα λόγω συσσώρευσης της προσοχής του συνόλου των Δυτικών δρώντων στη περιοχή, ποιο θα μπορούσε να είναι το μέλλον της Ρωσοουκρανικής διένεξης; Από ότι φαίνεται, όλες οι ενδείξεις καταλήγουν στο ότι η διένεξη Ρωσίας-Ουκρανίας θα προστεθεί στο μοτίβο των «παγωμένων συγκρούσεων».

Αναφορικά με τον όρο «Παγωμένη Σύγκρουση» (frozen conflict), χαρακτηρίζεται μια κατάσταση στην οποία οι εμπόλεμες συγκρούσεις και επιχειρήσεις σε μια περιοχή έχουν αδρανοποιηθεί αλλά δεν έχουν τερματιστεί επισήμως, καθώς το εμπόλεμο κλίμα μπορεί να αναζωπυρωθεί ξανά στο μέλλον. Οι δύο εμπόλεμες πλευρές δεν έρχονται σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις ανακηρύσσοντας ποιος είναι ο κερδισμένος και ποιος ο χαμένος παίκτης, απλώς επέρχονται σε ένα καθεστώς ανακωχής με το ενδεχόμενο η σύγκρουση να ξεσπάσει ξανά μελλοντικά και με τον πόλεμο τεχνικά να μην έχει τελειώσει. Ενδεικτικά παραδείγματα παγωμένων συγκρούσεων αποτελούν εκείνα της Κορέας, της Κύπρου, του Κασμίρ στην Ανατολική Ασία, της Νότιας Οσσετιάς και της Αμπχαζίας στον Νότιο Καύκασο, αλλά και της Υπερδνειστερίας στην Ανατολική Ευρώπη.

Το φαινόμενο των παγωμένων συγκρούσεων αποτελεί συχνή τακτική της Ρωσικής Εξωτερικής Πολιτικής από τις απαρχές της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης το 1991: Όσον αφορά τις ρωσικές υποθέσεις σε περιοχές του Νότιου Καυκάσου και της Ανατολικής Ευρώπης –οι οποίες και αποτελούσαν πρώην εδάφη της ΕΣΣΔ- οι παγωμένες συγκρούσεις αποτελούν το αποτέλεσμα εδαφών τα οποία μεν ανήκουν στην κυριότητα πρώην σοβιετικών δημοκρατιών και νυν ανεξάρτητων κρατών, παρουσιάζοντας δε την επιθυμία να αποσχιστούν από την κεντρική κυβέρνηση του εκάστοτε κράτους στο οποίο ανήκουν και να σχηματίσουν ανεξάρτητες δημοκρατίες με ξεχωριστή δική τους κυβέρνηση. Συνήθως στα εδάφη αυτά παρατηρούνται ρωσόφωνες πλειονότητες ή μειονότητες, ή ακόμη αυτονομιστές οι οποίοι επιθυμούν να συνεχίσουν να παραμένουν πιστοί στο μητρικό καθεστώς της Ρωσίας. Φυσικά το Κρεμλίνο σπεύδει να εκμεταλλευτεί τις συγκεκριμένες συγκυρίες προκειμένου να διατηρεί τον έλεγχο της σφαίρας επιρροής του. Κράτη όπως η Γεωργία, η Μολδαβία και η Ουκρανία (στις οποίες παρατηρούνται περιστατικά αποσχιστικών περιοχών), αδυνατούν να ασκήσουν μια πλήρη αυτόνομη εξωτερική πολιτική σε όλη τους την επικράτεια, καθώς εξακολουθούν να βρίσκονται υπό τον έλεγχο και την επίβλεψη του Κρεμλίνου το οποίο φροντίζει ώστε τα συγκεκριμένα κράτη να μην παρεκκλίνουν από τη ρωσική σφαίρα επιρροής, προχωρώντας ουδέποτε ακόμη και στην ενσωμάτωση των συγκεκριμένων δημοκρατιών στη Ρωσική Ομοσπονδία –όπως συνέβη το 2014 με τη περίπτωση της Κριμαίας στην Ουκρανία-.

Τους τελευταίους μήνες, οι συζητήσεις για πιθανόν έκβαση του ρώσοουκρανικού πολέμου σε καθεστώς παγωμένης σύγκρουσης, πληθαίνουν όλο και περισσότερο: Συγκεκριμένα στα τέλη Νοεμβρίου του απερχόμενου έτους ο νυν Πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ρομπέρτο Φίτσο, προχώρησε στη χαρακτήριση της διένεξης ως «παγωμένης σύγκρουσης, η οποία δεν θα μπορέσει να επιλυθεί στέλνοντας απλά όπλα στις Ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις». Αξιοσημείωτο αποτελεί επιπλέον και η απόφαση του ανερχόμενου Σλοβάκου Πρωθυπουργού, να τερματίσει τη στρατιωτική βοήθεια της χώρας του προς το Κίεβο ύστερα της ορκωμοσίας της νέας κυβέρνησης του την 25η Οκτωβρίου 2023, γεγονός που φαίνεται να τον εντάσσει στην αντιδραστική πλευρά του Ορμπάν της Ουγγαρίας. Στον αντίποδα, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λαιεν, ξεκαθάρισε με τις δηλώσεις της τον Νοέμβριο του περασμένου έτους πως «Πρωταρχικός στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί μια δίκαιη και διαρκούσα ειρήνη ανάμεσα στους δύο δρώντες και όχι μια ακόμη παγωμένη σύγκρουση, καθώς κανένας δεν επιθυμεί περισσότερο την ειρήνη πέρα από τους ίδιους τους Ουκρανούς» υποστηρίζοντας χαρακτηριστικά.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η πιθανότητα ύπαρξης ειρήνης ανάμεσα σε Ρωσία και Ουκρανία φαίνεται ολοένα  και περισσότερο δυσοίωνη: Σύμφωνα με το Politico, συζητήσεις σχετικά με το τι θα απαιτήσουν Κρεμλίνο και Κίεβο σε περίπτωση παγώματος της σύγκρουσης, έχουν ήδη αρχίσει να λαμβάνουν μέρος σε διάφορους αμερικανικούς δημόσιους φορείς και ασφαλώς στον Λευκό Οίκο. Μια μεγάλη πλειονότητα αξιωματούχων των Ηνωμένων Πολιτειών, εκτιμά πως η έκβαση του Ρωσοουκρανικού πολέμου σε παγωμένη σύγκρουση αποτελεί ένα αρκετά ρεαλιστικό σενάριο το οποίο μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια πιθανώς και δεκαετίες. Όπως επιβεβαίωσαν Αμερικανοί αξιωματούχοι ήδη από τον περασμένο Μάιο σύμφωνα με το Politico, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ήδη προετοιμασμένες σε περίπτωση που οι συγκυρίες οδηγήσουν και επισήμως στο πάγωμα του πολέμου. «Υπάρχει μια σχολή σκέψης η οποία υποστηρίζει πως οι Ουκρανοί πρέπει να έχουν την πόλη της Μαριούπολης και πρόσβαση στην Αζοφική Θάλασσα.Υπάρχουν άλλοι που στηρίζονται λιγότερο στην τοποθέτηση ορίων αρκεί η Ουκρανία να προχωρήσει εξασφαλισμένη προς το μέλλον» όπως δήλωσε ένας πρώην αξιωματούχος αναφορικά με τις συζητήσεις που λαμβάνουν μέρος για την τύχη του Κιέβου.

Πίσω στον Μάιο του 2023, οι προβλέψεις των ειδικών για έκβαση του πολέμου σε αδιέξοδο παρά της μεγάλης αντεπίθεσης των Ουκρανών –η οποία πραγματοποιήθηκε τον επόμενο μήνα καταλήγοντας τελικώς σε αποτυχία- δεν διαψεύστηκαν ούτε στο ελάχιστο από τα γεγονότα που ακολούθησαν το επόμενο διάστημα στο πεδίο της μάχης: «Όταν περάσουν λίγοι μήνες ή ένα έτος, αυτοί οι πόλεμοι τείνουν να διαρκούν χρόνια. Ακόμη και σε περίπτωση μεγάλης επιτυχίας της Ουκρανικής αντεπίθεσης, η μάχη θα μπορούσε να συνεχιστεί μέχρι και το επόμενο έτος» εκτιμήσεις του Benjamin Jensen του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (Center for Strategic and International Studies) οι οποίες όπως δείχνουν τα πράγματα πιθανώς δεν θα διαψευστούν για άλλη μια φορά.

Ίσως αυτό που αποτελεί άξιο διεθνολογικής ανάλυσης και μελέτης, είναι οι προβλέψεις αμερικανών αξιωματούχων και αναλυτών πως η ρωσοουκρανική διένεξη θα μπορούσε κάλλιστα να ακολουθήσει το μοντέλο του Πολέμου της Κορέας, περίπτωση κατά την οποία οι πολεμικές επιχειρήσεις διάρκειας τριών ετών ανακόπηκαν το 1953, αλλά στην ουσία ο πόλεμος δεν έχει επισήμως λήξει ακόμη και 71 περίπου χρόνια μετά. Αυτολεξεί των προβλέψεων του προαναφερθέντος πρώην αξιωματούχου των Η.Π.Α: «Μία παύση σε στυλ Κορέας σίγουρα αποτελεί κάτι το οποίο συζητιέται από ειδικούς και αναλυτές εντός και εκτός κυβερνητικού πλαισίου. Αποτελεί εύλογο, καθώς καμία πλευρά δεν θα χρειαστεί να αναγνωρίσει καινούργια σύνορα και για το μόνο πράγμα που θα χρειαστεί να πραγματοποιηθεί συμφωνία θα είναι η παύση των εχθροπραξιών κατά μήκος μιας καθορισμένης γραμμής».

Τι μπορεί να σημαίνει η μετατροπή του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας σε παγωμένη σύγκρουση για το μελλοντικό ευρωπαϊκό και διεθνές γίγνεσθαι; Με φόντο μιας παρόμοιας κατάπαυσης του πυρός όπως εκείνης της Κορέας, οι δυτικοί δρώντες σίγουρα θα πιέσουν προς μια ανακωχή της διένεξης, η οποία σαφώς θα σώσει την Ουκρανία σε περίπτωση που η έκβαση του πολέμου στραφεί προς όφελος του Πούτιν. Σύμφωνα με ανάλυσης που πραγματοποιήθηκε από το αμερικανικό think-tank Cato Institute, η αποστρατικοποιημένη ζώνη (DMZ) που χωρίζει τις δύο ένοπλες δυνάμεις της Κορεατικής χερσονήσου είναι μήκους μόνο 160 μιλίων. Εν συγκρίσει του πολεμικού μετώπου της Ουκρανίας, η ύπαρξη τυχόν αποστρατικοποιημένης ζώνης η οποία θα χωρίζει τα ουκρανικά από τα ρωσικά κατεχόμενα, πιθανώς να είναι αρκετών μιλίων σε έκταση και θα περιλαμβάνει αρκετά μέτωπα. Παραλλήλως από τον καιρό ύπαρξης της ανακωχής ανάμεσα σε Βόρεια και Νότια Κορέα, στρατιωτική βάση των Ηνωμένων Πολιτειών με περίπου 30.000 στρατιώτες, βρίσκεται εγκατεστημένη στην αποστρατικοποιημένη ζώνη της Κορέας ώστε να αποτραπεί πιθανό χτύπημα της Βόρειας Κορέας στην αντίπαλο δύναμη της ύστερα υπογραφής στρατιωτικής συμφωνίας ανάμεσα σε Η.Π.Α και Νότια Κορέα.

Σε περίπτωση δημιουργίας παρόμοιας κατάστασης στην ουκρανική ενδοχώρα, λαμβάνοντας αφενός υπόψη πως Ουάσινγκτον και Κίεβο δεν διαθέτουν κάποια στρατιωτική συμφωνία η οποία θα προϋποθέτει την εγκατάσταση αποκλειστικά αμερικανικών στρατευμάτων στην περιοχή, αφετέρου των αρκετά κοντινών επαφών της Ουκρανίας με τις Η.Π.Α και το NATO αντίστοιχα, δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο πως σε περίπτωση ανακωχής της διένεξης και εγκαθίδρυσης αποστρατικοποιημένης ζώνης ανάμεσα σε ουκρανικά και de facto ρωσικά εδάφη, αμερικανικές σε συνδυασμό με νατοϊκές δυνάμεις θα εγκατασταθούν προκειμένου να ελεγχθεί η κατάσταση. Εάν το συγκεκριμένο σενάριο πραγματοποιηθεί, αυτό θα σημαίνει πως η διεθνής σφαίρα θα γνωρίσει την μεγαλύτερη και πιο επικίνδυνη παγωμένη σύγκρουση στα χρονικά με NATO και Ρωσία να βρίσκονται ανοιχτά αντίπαλες μεταξύ τους σε περίπτωση κλιμάκωσης της διένεξης στο μέλλον.

Η έκβαση του πολέμου σε παγωμένη σύγκρουση, δεν θα αποδειχθεί ωφέλιμη για κανέναν από τους εμπλεκόμενους δρώντες: Για την Ουκρανία θα σημαίνει κατάληψη του 1/5 της επικράτειας της από τις δυνάμεις του εχθρού, ενώ θα προσπαθεί να μαζέψει τα κομμάτια της βρισκόμενη παράλληλα υπό συνεχή ρωσική απειλή. Πιθανώς ένας ελάχιστος αριθμός προσφύγων επιστρέψει στην πατρίδα του κάτω από τις δυσμενείς αυτές συνθήκες, ενώ η Δύση θα  δυσκολευτεί αρκετά να κρατήσει υπόλογη τη Ρωσία συνεχίζοντας τις κυρώσεις απέναντι σε αυτήν και εξακολουθώντας να στηρίζει οικονομικά το Κίεβο. Το σενάριο της παγωμένης σύγκρουσης δεν θα είναι σίγουρα το αποτέλεσμα που περίμενε ο Πούτιν από τον πόλεμο οδηγώντας τη Ρωσία αφενός σε οικονομικό μαρασμό, αφετέρου επηρεάζοντας αρνητικά το κύρος της ως διεθνή δρώντα και πυρήνα των πρώην σοβιετικών χωρών. Όσον αφορά στις ρωσοουκρανικές υποθέσεις, ο επόμενος καιρός σίγουρα προβλέπεται αβέβαιος.

Συντάκτης:  Μαρία Ανδρίκου

Πηγές:

Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τις θέσεις του What Politics Means και της συντακτικής ομάδας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου από άλλες ιστοσελίδες χωρίς άδεια του What Politics Means. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των δύο έως τριών πρώτων παραγράφων με την προσθήκη ενεργού link για την ανάγνωση της συνέχειας στο What Politics Means. Οι παραβάτες θα αντιμετωπίσουν νομικά μέτρα.