Στην αυγή του νέου έτους, η Κυβέρνηση, αποφασίζει να ανοίξει τον διάλογο για τα μη κρατικά Πανεπιστήμια στη χώρα μας και την ίδρυση τους, γεγονός που συνεπάγεται τη συνύπαρξη ιδιωτικών και δημοσίων πανεπιστημίων στην Ελλάδα.
Πριν γίνει αναφορά στον χαρακτήρα, τη χρησιμότητα καθώς και τον τρόπο λειτουργίας των ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα, θα πρέπει να αναφερθούμε στα υφιστάμενα δημόσια Πανεπιστήμια. Είναι συνετό για μία κυβέρνηση, πρώτα να εξασφαλίζει ότι τα δημόσια Πανεπιστήμια λειτουργούν ομαλά και έπειτα να στρέφει τη προσοχή της σε περεταίρω επιλογές σχετικά με την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αν το δημόσιο Πανεπιστήμιο αποτελεί τον “φτωχό συγγενή” της εκπαίδευσης, τότε δεν θα μπορεί να είναι επί ίσοις όροις η συνύπαρξή του με το μη κρατικό Πανεπιστήμιο.
Τι γίνεται λοιπόν σήμερα στα δημόσια Πανεπιστήμια;
Υποχρηματοδότηση, ελλείψεις προσωπικού, ανεπαρκείς και κακοδιατηρημένες υποδομές συνθέτουν το κάδρο της πραγματικότητας σε ένα δημόσιο ΑΕΙ.
Μάλιστα, το Συμβούλιο Διοίκησης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), δημοσίευσε πρόσφατα ένα πίνακα, όπου σημειώνονται τα επίσημα στοιχεία της κρατικής χρηματοδότησης που λαμβάνει, με την μείωση της, σε σχέση με το 2009, να ανέρχεται στο απογοητευτικό 63,6%! Με βάση τον πίνακα, φαίνεται, ότι το ΕΜΠ εκτός από τον μειωμένο προϋπολογισμό, λειτουργούσε με εξαιρετικά μειωμένο προσωπικό, τη στιγμή που ο αριθμός των σπουδαστών αυξάνονταν.
| Κρατική Χρηματοδότηση
(Εκατομμύρια Ευρώ) |
ΜΕΛΗ ΔΕΠ | Άλλες κατηγορίες προσωπικού
(ΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ, Διοικητικό προσωπικό) |
Εγγεγραμμένοι Σπουδαστές | |
| 2009 | 19.68 | 612 | 861 | 20839 |
| 2024 | 7.17 | 391 | 847 | 25150 |
| Μεταβολή | -12.53 | -221 | -14 | +4311 |
| Ποσοστιαία μεταβολή | -63.6% | -36% | -1.6% | +20.7% |
‘Επίσης, ένα ακόμα μεγάλο πανεπιστήμιο της χώρας, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, δημοσίευσε στοιχεία που αποδεικνύουν, ότι η υποβάθμιση των δημοσίων ΑΕΙ της χώρας, δεν είναι φαινόμενο, είναι κυβερνητική επιλογή.
Συνεχίζοντας και παρατηρώντας τα στοιχεία του Κέντρου Έρευνάς και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγεία και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΚΕΠΥ) για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα, εξάγονται τα εξής συμπεράσματα:
Μεγάλη υποστελέχωση. Την τελευταία 12ετία οι θέσεις εκπαιδευτικού προσωπικού στα δημόσια Πανεπιστήμια, μειώθηκαν κατά 7.904. Το συνολικό εκπαιδευτικό προσωπικό στα ΑΕΙ, το ακαδημαϊκό έτος 2019-2020 ήταν 16.566 εργαζόμενοι. Η μείωση του προσωπικού σε σχέση με το 2008-2009, ανέρχεται στο 32,7%.
Κατά το ίδιο έτος, το τακτικό Διδακτικό Ερευνητικό Προσωπικό (καθηγητές, αναπληρωτές καθηγητές, επίκουροι καθηγητές και λέκτορες) στα δημόσια Πανεπιστήμια της χώρας αριθμούσε 9.889 εργαζόμενες/ους, μειωμένο κατά 14,6% σε σχέση με το 2008/09. Οι 1877 από τις 7.904 θέσεις που χάθηκαν, αφορούσαν μέλη ΔΕΠ.
Σε επίπεδο αναλογίας προπτυχιακών φοιτητών/τριων ανά μέλος ΔΕΠ, στο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της χώρας, σε ένα μέλος ΔΕΠ αναλογούσαν 43 φοιτητές!
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με την Εθνική Αρχή Ανώτατη Εκπαίδευση (ΕΘΑΑΕ), η Ελλάδα κατέχει ένα από τα χαμηλότερα πανευρωπαϊκά ποσοστά διδακτικού ερευνητικού προσωπικού, που αντιστοιχεί στο 0,38% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, με τον μέσο όρο της Ε.Ε. βρίσκεται στο 0,68%.
Κυκεώνας υποχρηματοδότησης. Το 2021 η συνολική δημόσια χρηματοδότηση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα ανήλθε στο 1,82 δισεκατομμύριο ευρώ, μειωμένη δηλαδή κατά 17,7% σε σχέση με το 2008.
Στη 13ετία 2008-2021 η συνολική απώλεια της δημόσιας χρηματοδότησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα φτάνει τα 6,1 δισ. ευρώ.
Συνεπώς, παρατηρούνται πολλά και καίρια προβλήματα για το δημόσιο Πανεπιστήμιο, τα οποία δεν εμφανίστηκαν σήμερα, αλλά αποτελούν το αποτέλεσμα μιας συστηματικής απαξίωσης με συστατικά στοιχεία της, την υποχρηματοδότηση, τις ελλείψεις και την αποδιάρθρωση των ΑΕΙ.
Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο επιχειρεί η παρούσα κυβέρνηση να εισάγει στο εκπαιδευτικό μας σύστημα τα μη κρατικά Πανεπιστήμια.
Τα επιχειρήματα της κυβέρνησης είναι ότι πρώτον η Ελλάδα αποτελεί τη μόνη χώρα στην Ευρώπη δίχως μη κρατικά Πανεπιστήμια, δεύτερον, με αυτόν τον τρόπο θα επιλυθεί το θέμα του κρατικού μονοπωλίου και τρίτον, όπως σημειώνει και ο Υπουργός Παιδείας, κ. Πιερρακάκης, θα ενισχυθεί συνολικά η εκπαίδευση καθώς πρόκειται να αυξηθεί η χρηματοδότηση και για το δημόσιο Πανεπιστήμιο, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Παράλληλα, με την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ, η κυβέρνηση φιλοδοξεί να καταπολεμήσει το brain drain, τουλάχιστον σε επίπεδο σπουδών, με τους νέους να έχουν περισσότερες επιλογές καταξιωμένων διεθνών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα και να μη χρειάζεται να τα αναζητούν στο εξωτερικό. Μάλιστα ο Υπουργός, ανέφερε ότι σε απόλυτα νούμερα, 40.000 Έλληνες φοιτητές σπουδάζουν στο εξωτερικό αντί να προτιμήσουν την Ελλάδα.
Πράγματι αποτελεί πρόβλημα το γεγονός ότι αν και η Ελλάδα αποτελεί μία χώρα στον πυρήνα της Ε.Ε., δεν έχει μετατραπεί σε κέντρο προσέλκυσης ξένων φοιτητών και αντί να εισάγει, εξάγει φοιτητές. Βέβαια, στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε, ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων φοιτητών του εξωτερικού, σπουδάζει σε αντίστοιχα Κρατικά Πανεπιστήμια.
Υπέρ ή κατά της ίδρυσης μη κρατικών Πανεπιστημίων;
Για να μπορέσει να απαντήσει κανείς στο συγκεκριμένο δίλλημα θα πρέπει να έχουν παρουσιαστεί συγκεκριμένες απαντήσεις σε εύλογα ερωτήματα τα οποία προκύπτουν, όπως:
- Θα διασφαλίζεται ότι πράγματι τα μη κρατικά Πανεπιστήμια θα είναι και μη κερδοσκοπικά;
- Αν πράγματι είναι μη κερδοσκοπικά, ποιο θα είναι το όφελος για ένα μεγάλο Πανεπιστήμιο του εξωτερικού, ώστε να λειτουργήσει και στην Ελλάδα;
- Ποια προβλήματα των δημόσιων Πανεπιστημίων, τα οποία δεν έχει αντιμετωπίσει η κυβέρνηση μέχρι στιγμής, θα αντιμετωπιστούν με την ίδρυση μη κρατικών Πανεπιστημίων;
- Πως θα μπορέσει να υπάρξει ένα υγιές ανταγωνιστικό πλαίσιο, όταν οι όροι του ανταγωνισμού είναι άνισοι;
- Πως θα αντιμετωπιστεί το φαινόμενο εκτεταμένου Franchise από ιδιωτικά κολλέγια που ήδη υπάρχουν στη χώρα μας;
Το κείμενο δεκαεννιά ερωτοαπαντήσεων που δημοσίευσε το Υπουργείο, βασίζεται σε συμπεράσματα που δύσκολα καταλαβαίνει κανείς πως εξάγονται.
Για παράδειγμα στην ερώτηση:
- Μήπως όμως τα ξένα πανεπιστήμια οδηγήσουν σε υποβάθμιση τα δημόσια πανεπιστήμια της Ελλάδας;
Η απάντηση που δίνεται είναι:
Αντιθέτως, τα δημόσια πανεπιστήμια της Ελλάδας μόνο να κερδίσουν μπορούν. Το «επιχείρημα», ότι η λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα μπορεί μεν να οδηγήσει σε οικονομική ανάπτυξη, σε σημαντική ανάσχεση του ρεύματος εξόδου Ελλήνων σε πανεπιστήμια του εξωτερικού και να καταστήσει την Ελλάδα διεθνή εκπαιδευτικό προορισμό αλλά θα υποβαθμίσει τα δημόσια πανεπιστήμια της Ελλάδας, δεν ευσταθεί και δεν έχει συμβεί σε κανένα άλλο κράτος του κόσμου. Παντού η συνύπαρξη δημόσιων και μη κρατικών πανεπιστημίων ωφελεί και τα δημόσια και αμβλύνει σημαντικά τις ανισότητες και ενισχύει τον ανταγωνισμό. Σε πολλές χώρες άλλωστε η ίδρυση ή η περαιτέρω ανάπτυξη μη κρατικών πανεπιστημίων συνετέλεσε σημαντικά στην αύξηση τόσο της πρόσβασης των παιδιών των ασθενέστερων οικονομικά οικογενειών στην ανώτατη εκπαίδευση όσο και της κοινωνικής κινητικότητας.
Μια απάντηση, η οποία γεννά περεταίρω ερωτήματα και βασίζεται σε μια σειρά δεδομένων που λαμβάνονται υπόψιν ως μόνη αλήθεια χωρίς να είναι κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο προκύπτει.
Συμπερασματικά, η προσπάθεια ενίσχυσης της Δημόσιας Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης θα έπρεπε να προϋπάρχει και να είναι ανεξάρτητη από την ίδρυση μη κρατικών Πανεπιστημίων. Δυστυχώς όμως αυτό δεν συμβαίνει γεγονός που δεν γεννά αισιοδοξία ότι θα συμβεί με την νέα μεταρρύθμιση.
Δεν πρέπει να λειτουργούμε με παρωπίδες απέναντι σε κάθε τι ιδιωτικό. Μέτρο και πηγή εξαγωγής συμπερασμάτων θα πρέπει να είναι ο βαθμός στον οποίο θα ωφεληθεί το δημόσιο συμφέρον με την έλευση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Στην συγκεκριμένη περίπτωση παραμένει δυσνόητο το όφελος του δημοσίου πανεπιστημίου, από την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ, γεγονός που εξηγεί τις πολλές και δικαιολογημένες επιφυλάξεις.
Ναι δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται εχθρικά η ιδιωτική πρωτοβουλία.
Όμως δεν πρέπει σε καμία περίπτωση η ελεύθερη, δημόσια και δωρεάν παιδεία, να γίνει αντικείμενο προς πώληση και εκμετάλλευση.
Συντάκτης: Κωνσταντίνος Σταμούλης
Πηγές:
-
Η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στην Ελλάδα: 9 πράγματα που πρέπει να γνωρίζεις ενόψει της «απελευθέρωσής» της, έρευνα του ΚΕΠΥ, διαθέσιμο εδώ
-
Μη κρατικά ΑΕΙ: Οι προϋποθέσεις εγκατάστασης και οι όροι λειτουργίας, τι αλλάζει για το δημόσιο πανεπιστήμιο, Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
-
Ανακοίνωση του Συμβουλίου Διοίκησης του ΕΜΠ, διαθέσιμη εδώ