Αποτελεί γενική αλήθεια, πως η Ελλάδα χαρακτηρίζεται, ως η χώρα των πολιτικών αλλαγών, έχοντας διέλθει ένα ευρύ φάσμα μεταβολών και έχοντας, από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή, διανύσει όλα τα πολιτειακά στάδια, με τελικό σταθμό -μέχρι στιγμής- το πολίτευμα της προεδρευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Στην πολιτική σκηνή της χώρας μας έχουν εμφανιστεί, ανά διαστήματα, ισχυρές πολιτικές προσωπικότητες, οι οποίες, μέσω των πράξεων και του έργου τους, κατάφεραν, αφενός να καθιερώσουν ημερομηνίες και σημεία ‘’ορόσημα’’ για το έθνος μας, αλλά και για την παγκόσμια πολιτική ιστορία και αφετέρου “να λαβώσουν’’ το χρόνο και να εξασφαλίσουν την υστεροφημία για το όνομα τους, για το διηνεκές. Μία από αυτές τις σπουδαίες “περσόνες”, που σημάδεψαν την ροή της εθνικής μας πορείας, αποτελεί ο Ανδρέας Παπανδρέου, γνωστός στο πανελλήνιο ως πολιτικός, αλλά κυρίως ως ιδρυτής και αρχηγός του πολιτικού συνασπισμού της Μεταπολίτευσης με την ονομασία ΠΑ.ΣΟ.Κ. (Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα) και πρώην πρωθυπουργός της χώρας επί δωδεκαετίας.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου, γόνος εύπορης και γνωστής πολιτικής οικογένειας, πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του σε ένα περιβάλλον, που του παρείχε τα κατάλληλα ερεθίσματα και του επέτρεψε να καλλιεργήσει τις πρώιμες του πολιτικές ανησυχίες ήδη σε νεαρή ηλικία. Αποκορύφωμα αυτής της πολιτικής του έκφρασης, της οποίας το περιεχόμενο στεφόταν γύρω από “αριστερής κατεύθυνσης’’ ιδεολογία, σε συγκυρίες δικτατορίας και ευρύτερης πολιτικής καταπίεσης, ήταν η σύλληψη και η φυλάκιση του ‘’εις διπλούν’’, κατά την διάρκεια της φοίτησης του σε κορυφαία αθηναϊκά πανεπιστήμια της εποχής. Αυτό το γεγονός συντέλεσε στην φυγή του, ύστερα από την κράτηση του, στις ΗΠΑ, όπου επέλεξε να συνεχίσει τις σπουδές του και να καταπιαστεί με τον κλάδο της οικονομικής επιστήμης στο νέο του ξεκίνημα μακριά από την πατρίδα του. Σε αυτό τον τομέα διέπρεψε, με συνέπεια να αποκτήσει τον τίτλο του καθηγητή στα διασημότερα πανεπιστήμια της χώρας επιδεικνύοντας περίτρανα το ‘’βάρος‘’ και το ‘’βάθος’’ της προσωπικότητας και της ευφυίας του, προμηνύοντας τον σπουδαίο ρόλο, τον οποίο θα διαδραματίσει αργότερα για την χώρα καταγωγής του. Βέβαια, όλη αυτή η επιτυχία και το γόητρο, το οποίο είχε αποκτήσει δεν ήταν αρκετό για να κατευνάσει τα πατριωτικά του αισθήματα, υποκινώντας την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1959, με αφορμή την μελέτη της ελληνικής οικονομίας υπό την αιγίδα ξένων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.
Ο επαναπατρισμός του σήμανε την αφετηρία ενός λαμπρού πολιτικού βίου, με χαρακτηριστικό παράδειγμα, την πρόταση από την κυβέρνηση Καραμανλή να λάβει τα ηνία υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων, που άπτονταν στο υπουργείο Οικονομικών. Εκείνη την περίοδο έκανε τα πρώτα σοβαρά πολιτικά του βήματα και έθεσε τα θεμέλια ενός επιλήψιμου πολιτικού ονόματος, με την ανάμειξη του στο κόμμα που ηγείτο ο πατέρας του, Γεώργιος Παπανδρέου, την Ένωση Κέντρου. Για πολλούς πολιτικούς αναλυτές αυτή η “προσθήκη” του Ανδρέα Παπανδρέου, αποτέλεσε έναν αιτιώδη παράγοντα, ο οποίος οδήγησε στην εκλογική νίκη της 16ης Φεβρουαρίου. Ο συνδυασμός συγκέντρωσε την συντριπτική πλειονότητα, 52% του συνολικού αριθμού των ψήφων, με τον ίδιο τον Ανδρέας Παπανδρέου να εκλέγεται βουλευτής στην περιφέρεια Αχαΐας, ανοίγοντας του τον δρόμο για ελεύθερη πολιτική δράση. Ωστόσο, αυτή την πολιτική ‘’απογείωση’’ άρχισαν να επισκιάζουν απειλητικά σύννεφα, τα οποία έμειναν γνωστά με τους τίτλους ‘’υπόθεση Σκιαδαρέση’’ και υπόθεση ‘’ΑΣΠΙΔΑ’’. Θεματικό κέντρο της πρώτης, η κατηγορία για την στήριξη και την ενίσχυση της δημιουργίας πελατειακών σχέσεων και της λεγόμενης ‘’οικογενειοκρατίας‘’, με την ανάθεση πολεοδομικού έργου δημόσιου ενδιαφέροντος, χωρίς την τήρηση της προβλεπόμενης από τον νόμο διαδικασίας, με την προκήρυξη δημόσιου διαγωνισμού, σε προσφιλές πρόσωπο του ιδίου. Εκείνο το περιστατικό αποτέλεσε υπόβαθρο, για να ξεσπάσει φήμη, αναφορικά με τον χρηματισμό και την ‘’εξαγορά’’ των οπαδών του πολιτικού.
Από την άλλη, η αποκάλυψη της παραστρατιωτικής οργάνωσης, που χαράχθηκε στην ιστορία με το ακρωνύμιο ‘’ΑΣΠΙΔΑ’’, του στρατιωτικού σκανδάλου αριστερόφρονων αξιωματικών του ελληνικού στρατού, με ‘’σήμα κατατεθέν‘’ το σύνθημα “Αξιωματικοί Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατία, Αξιοκρατία.”, αμαύρωσε το όνομα του Ανδρέα Παπανδρέου. Πρόκειται για μια επιχείρηση, που αποσκοπούσε στην απομάκρυνση των “δεξιών’’ παραγόντων, με απώτερο στόχο την ανατροπή του πολιτεύματος και την εγκαθίδρυση δικτατορίας. Αυτό το κίνημα στηρίχθηκε στην θέση ότι το στράτευμα δεν εξυπηρετεί τον λαό και έχει υποπέσει σε ‘’υποχείριο’’ του Παλατιού. Φυσικά , οι κατηγορίες για την σύσταση αυτής της ομάδας δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανέγγιχτο τον νεοεμφανιζόμενο υπουργό, έχοντας μιλήσει ανοιχτά για την αντίθεση του με το περιβάλλον του Παλατιού. Εκείνες οι νεωτεριστικές, για την εποχή, απόψεις τον έφεραν σε διαρκή σύγκρουση και αντιπαράθεση και με τον ίδιο τον πατέρα του και τα λοιπά κομματικά στελέχη της Ένωσης Κέντρου παίρνοντας απόφαση να αποσυρθεί από το πολιτικό προσκήνιο. Η πολιτική αυλαία έπεσε προσωρινώς για εκείνον με την παραίτηση του από τα υπουργικά του καθήκοντα.
Ακολούθησε μια ‘’σκοτεινή’’ πολιτική περίοδος, με την επιβολή του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου του 1967, κατά την οποία ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν στο στόχαστρο των των συνομοτών του πραξικοπήματος και των οπαδών του καθεστώτος. Η σύλληψη και φυλάκιση του για ακόμη μια φορά, ήταν ο ‘’καρπός’’ αυτής της σφοδρής αντίθεσης του. Εφόσον το πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα δεν ευνοούσε την ανάδειξη του πολιτικού του δαιμονίου, η κατεύθυνση του στο εξωτερικό, παρουσιαζόταν ως η μόνη διέξοδος εκείνη τη στιγμή. Η έξοδος του από τη χώρα δεν επέφερε και λήθη στον πολιτικό άνδρα, ο οποίος στην Σουηδία ξεκίνησε ιδιαίτερο πατριωτικό και αντιδικτατορικό αγώνα με την έγκριση της σουηδικής κυβέρνησης. Στον απόηχο όλης του της δράσης , προέβη στην δημιουργία του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος (ΠΑΚ), με αρχική έδρα την Στοκχόλμη. Η ίδρυση του βασίστηκε στην θεωρία ότι ο “εκθρονισμός’’ της θεμελιωμένης άρχουσας τάξης προαπαιτεί λαϊκό αγώνα. Εκείνος ο πολιτικός ελιγμός συσπείρωσε μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, γύρω από το πρόσωπο της πολιτικής ιδιοφυΐας του και προετοίμασε το περιβάλλον για την ηρωική επιστροφή στην πατρίδα άμα τη πτώσει της δικτατορίας. Αυτή η επιστροφή έλαβε χώρα ένα μήνα μετά την πτώση της χούντας. Μαρτυρίες και το υλικό το οποίο έχει διασωθεί, κάνουν λόγο για χιλιάδες κόσμου να αναμένει την άφιξη του πολιτικού ηγέτη στο αεροδρόμιο της Αθήνας με ανυπομονησία. Ο Άνδρέας Παπανδρέου ενείχε την μορφή του εθνικού “ήρωα” και είχε γίνει ιδιαίτερα προσφιλής στο ελληνικό λαό.
Η παραπάνω αναγνωσιμότητα επιβεβαιώνεται με την επερχόμενη εκλογική αναμέτρηση της 17ης Νοεμβρίου του 1974, την πρώτη με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, στην οποία το νεοσύστατο κόμμα του Παπανδρέου, το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, έλαβε ένα αξιόλογο ποσοστό ψήφων, λαμβάνοντας την τρίτη θέση στην Βουλή που σχηματίστηκε. Καθοριστικές θεωρούνται οι εκλογές που ακολουθήσαν επτά χρόνια μετά, οι οποίες διεξήχθησαν τον Οκτώβριο του 1981. Σε εκείνες το ΠΑΣΟΚ υπήρξε η νικητήρια δύναμη με ποσοστό 48%. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ θριάμβευσε και στις Ευρωεκλογές, οι οποίες διεξήχθησαν την ίδια περίοδο. Επιπλέον, καλό θα ήταν να επισημανθεί πως 18 Οκτωβρίου του 1944 ο πατέρας Γεώργιος Παπανδρέου μπήκε στην Αθήνα ως απελευθερωτής και 18 Οκτωβρίου 1981, ο γιος του έφτασε στο απόγειο της επιτυχίας του. Θα μπορούσε να διατυπωθεί πως η 18η Οκτωβρίου αποτέλεσε κομβική ημερομηνία για την οικογένεια Παπανδρέου. Τα συνθήματα-τσιτάτα που συνόδευσαν την πορεία προς την ιστορική αυτή νίκη του ΠΑΣΟΚ συμπυκνώνονται στα: «Εδώ και τώρα Αλλαγή», «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» και «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, το ίδιο συνδικάτο». Πράγματι, πολλές πρωτοπορίες, οι οποίες μας συνοδεύουν ακόμη σήμερα, σε επίπεδο εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής, οφείλονται στην σπουδαία αυτή πολιτική φιγούρα και των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ την δεκαετία του 80’. Την Ελλάδα διαπέρασε πνεύμα ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού, ευθυγραμμίζοντας την εν πολλοίς με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1985 ανανέωσε την λαϊκή εντολή του, πάνω στα ίδια πολιτικά “χνάρια”.
Το προαναφερθέν θετικό τοπίο της “Αλλαγής” διαλύεται στο τέλος του 1989, όταν στο φως της δημοσιότητας έρχεται ένα οικονομικό σκάνδαλο κατάχρησης του εθνικού χρήματος και διαφθοράς με ‘’όργανο του εγκλήματος’’ τον Γεώργιο Κοσκωτά, ραγδαία απερχόμενο επιχειρηματία και “ηθικούς αυτουργούς” κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Το σκάνδαλο ‘’Κοσκώτα’’ ήταν η αρχή του τέλους της πρώτης θητείας του πρωθυπουργού Παπανδρέου. Τα πολιτικά απόνερα ήταν η ήττα του ΠΑΣΟΚ μετά από τρείς διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις στις εκλογές του 1993, από την Ν.Δ. του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Εξαιτίας της πολιτικής αναταραχής, η οποία επικρατούσε, αλλά και ενδοκομματικών δυσχερειών, η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν καταφέρνει να μακροημερεύσει , επαναφέροντας το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία (1993) και δίνοντας για μια τελευταία φόρα το ‘’τιμόνι’’ της χώρας στον Αχαιό πολιτικό.
Παρά τις ορισμένες αστοχίες και τους λανθασμένους χειρισμούς σε συγκεκριμένα θέματα, ο Ανδρέας Παπανδρέου συνολικά, απεικονίζει ένα οξυδερκές και πολυμήχανο άτομο και πολιτικό πρόσωπο, με πολύπλευρες γνώσεις και εξέχουσες δεξιότητες διαμεσολάβησης και επικοινωνίας. Εκτός από τα προσωπικά του προτερήματα, θα μπορούσε να στηθούν εγκώμια για το έργο του ως ηγέτης, δίνοντας, με την συμβολή του, ώθηση στην ανάπτυξη μίας Ελλάδας ‘’απαρχαιωμένης’’, κλονισμένης από εθνικούς διχασμούς και καταπιεστικό πολιτικό προσωπικό. Αυτό που τον καθιστά, ωστόσο, μια τόσο ξεχωριστή πολιτική μορφή είναι τα φιλολαϊκά αισθήματα του και το ενδιαφέρον του για όλες τις κοινωνικές ομάδες, χαρακτηριστικά, τα οποία εκλείπουν ακόμη και στους σημερινούς πολιτικούς άρχοντες.
Συντάκτης: Γαρυφαλλένια Λιάκου
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τις θέσεις του What Politics Means και της συντακτικής ομάδας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου από άλλες ιστοσελίδες χωρίς άδεια του What Politics Means. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των δύο έως τριών πρώτων παραγράφων με την προσθήκη ενεργού link για την ανάγνωση της συνέχειας στο What Politics Means. Οι παραβάτες θα αντιμετωπίσουν νομικά μέτρα.
Διαβάστε επίσης: