Πριν μερικές δεκαετίες, η έννοια της τεχνητής νοημοσύνης φάνταζε σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Πλέον όμως, έχει εισχωρήσει για τα καλά στην καθημερινότητα της ανθρωπότητας. Μάλιστα, μπορεί στους ειδικούς τεχνολογικούς και ψηφιακούς χώρους να  θεωρείται ήδη κάτι δεδομένο, εδώ και αρκετό καιρό, όμως στους “κοινούς θνητούς” παρουσιάστηκε ως κάτι καινοτόμο, αλλά με ιδιαίτερα απότομο τρόπο, κυρίως από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Έτσι, δικαιολογούνται οι διαφορετικές απόψεις που έχουν προκύψει, σχετικά με το κατά πόσο η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά την ανθρωπότητα.

Παρόλο που γίνονται συνεχείς ενημερώσεις, δεν έχουν δοθεί περαιτέρω πληροφορίες για το αν θα αποτελέσει, με το πέρασμα του χρόνου, απειλή ο συνδυασμός της τεχνητής νοημοσύνης και της νομικής επιστήμης. Κάτωθι, θα γίνει εκτενής ενημέρωση, για όσα έχουν προκύψει ως ώρας.

Ο σημαντικότερος όρος που απασχολεί παγκοσμίως; “ChatGPT”. Πρόκειται για έναν αλγόριθμο, ο οποίος έχει τη λειτουργία να κάνει διάλογο με τον χρήστη, να δέχεται ερωτήματα και εντολές, και να αναζητεί πληροφορίες από το διαδίκτυο και άλλες πηγές προκειμένου να απαντά και να συντάσσει κείμενα. Γιατί έχει απασχολήσει τόσο πολύ; Γιατί έχει ήδη ξεκινήσει να προαναγγέλλεται ότι το μέσο αυτό, μέσω της τεχνητής νοημοσύνης, σύντομα θα αντικαταστήσει σε μεγάλο -αν όχι σε απόλυτο- βαθμό τους δικαστές, αλλά και τους δικηγόρους, καθώς θα επιτελεί τις εργασίες που τους αναλογούν, με πρώτη και κύρια τη νομική εκπροσώπηση των πολιτών ενώπιον των δικαστηρίων για την απονομή της δικαιοσύνης.

Μάλιστα, μπορούν να αναφερθούν και δύο παραδείγματα, που έχουν στεφθεί με επιτυχία. Το πρώτο, διεξήχθη στις Η.Π.Α. όπου ένας κατηγορούμενος επέλεξε για συνήγορο ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης ενσωματωμένο σε κινητό τηλέφωνο. Η συσκευή ήταν σε ανοικτή ακρόαση όσο εξελισσόταν η δίκη και συμβούλευε  τον κατηγορούμενο κατά πώς να ενεργήσει και τι να πει. Σε μια άλλη υπόθεση, στην Μεγάλη Βρετανία, η νομική εταιρεία <<Luminance>> δημιούργησε δύο προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να λειτουργήσουν ως δικηγόροι για να αναλάβουν μια διαπραγμάτευση για ένα συμβόλαιο που ήθελε να συνάψει η παραπάνω εταιρεία με μια άλλη εταιρία, την <<ProSapient>>. Το ένα σύστημα ανέλαβε την εκπροσώπηση της  μιας νομικής εταιρείας και το άλλο της δεύτερης. Η συμφωνία επήλθε μέσα σε λίγα λεπτά και η μόνη ανθρώπινη συμβολή ήταν όταν οι εκπρόσωποι των δύο εταιρειών κλήθηκαν να την υπογράψουν. Σίγουρα το γεγονός μιας τέτοιας εξέλιξης δημιουργεί πολλά ερωτηματικά, το κύριο το οποίο εκφράζει μια δυσαρέσκεια, για το αν η τεχνητή νοημοσύνη, ακόμα κι αν φέρει εις πέρας την οποιαδήποτε αποστολή της, θα αντικαταστήσει πλήρως τον άνθρωπο. Στην συγκεκριμένη περίπτωση,  ο πρόεδρος της προαναφερθείσας νομικής εταιρείας Νικ Έμερσον, ανέφερε: “Προς το παρόν και πιθανώς για πολλά χρόνια ακόμη η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα είναι σε θέση να αντικαταστήσει πλήρως τη λειτουργία της νομικής εμπειρογνωμοσύνης που παρέχεται από νομικά καταρτισμένους επαγγελματίες. Αυτό οφείλεται στο ότι οι πελάτες έχουν διαφορετικές ανάγκες και διαφορετικά προβλήματα που ένα μηχάνημα δεν μπορεί ακόμη να διαχειριστεί και χρειάζεται ανθρώπινη κρίση για να διασφαλιστεί ότι οι αυτοματοποιημένες αποφάσεις δεν οδηγούν σε πιθανά ψευδώς θετικά αποτελέσματα. Υπάρχει επίσης μια τέχνη στη διαπραγμάτευση που η τεχνητή νοημοσύνη είναι απίθανο να κυριαρχήσει”. Παρόλα αυτά, ο κόσμος της νομικής επιστήμης δεν έχει καθησυχαστεί.

Η περίπτωση των λεγόμενων <<δικαστών-ρομπότ>>, έχει πυροδοτήσει αρκετές συζητήσεις τα τελευταία χρόνια. Αυτά τα ρομπότ δέχονται τα δεδομένα, τα οποία εισάγουν οι χρήστες τους με χρήση όρων-κλειδιών, αναζητούν τους εφαρμοστέους κανόνες δικαίου και προβαίνουν στην υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών στους σχετικούς κανόνες. Ωστόσο, ο δικανικός συλλογισμός είναι μοναδικός και ο αλγόριθμος γενικά, ποσώς μάλλον στην περίπτωση ειδικών μηχανών -<<δικαστές-ρομπότ>>- για την υλοποίηση της απονομής δικαιοσύνης, ακολουθεί διαφορετικές τακτικές, σε σχέση με τις ανθρώπινες, για να φτάσει ως εκεί. Χρησιμοποιεί αυτοματοποιημένες τεχνικές, ακατανόητης μαθηματικής συλλογιστικής. Όμως, ο δικαστής είναι κάτι ανώτερο, από έναν απλό εφαρμοστή του νόμου και η δικαιοσύνη αποτελεί αξία ύψιστη από ένα μοτίβο μαθηματικών συνόλων. Από την άλλη, αναιρώντας το πείραμα των προαναφερθέντων ρομπότ, η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να συμβάλλει στην γρηγορότερη απονομή της δικαιοσύνης, αλλά και στην διαδικασία του να κρίνει ποιες υποθέσεις μπορούν να επιλυθούν εξωδικαστικά και ποιες όχι, αντί να εισάγεται για δικαστική κρίση, επιβαρύνοντας τον φόρτο εργασίας του δικαστή.

Η είσοδος του <<ChatGPT>> φιλοδοξεί κυρίως να προσδώσει στην τεχνολογία, και ειδικότερα στην νομική επιστήμη, την δυνατότητα αξιοποίησης και επεξεργασίας της νομικής πληροφορίας. Το <<ChatGPT>>, όπως προαναφέρθηκε, δεν βρίσκει μόνο τον σωστό νομικό κανόνα, αναλόγως με την περίπτωση που έχει καταπιαστεί και ερευνά, αλλά μπορεί να συνδυάσει τα δεδομένα αυτά με τα πραγματικά της υπόθεσης και να φτιάξει ένα δικόγραφο, ακόμα και μια αγόρευση. Και σε αυτό το σημείο τίθεται άλλο ένα ερώτημα. Η προσθήκη του στοιχείου αυτού υφίσταται κρίσιμη, καθώς αυτό έλειπε για να καταστεί δυνατή η αντικατάσταση και του δικηγόρου, και εν γένει οποιουδήποτε νομικού επαγγέλματος, από την τεχνητή νοημοσύνη. Ακόμα όμως και αν διαπιστωθεί ότι η δυνατότητα της τεχνητής νοημοσύνης είναι απολύτως αντίστοιχη του δικηγόρου, όσον αφορά στην επεξεργασία της νομικής πληροφορίας, είναι αρκετό; Αυτό αποτελεί τελικά ένας δικηγόρος; Κάποιος που ξέρει να συνδυάζει πραγματικά και νομικά δεδομένα, και απλώς να τα παρουσιάζει στο δικαστήριο;

Οι συνομιλίες μεταξύ ενός δικηγόρου και του πελάτη του είναι κάτι απαραβίαστο. Η μυστικότητα είναι αναγκαία να τηρείται, ειδάλλως η παραβίαση, δηλαδή η αποκάλυψη λεπτομερειών που δεν επιθυμεί ο πελάτης, επισύρει σοβαρές συνέπειες στον συνήγορό του. Το <<ChatGPT>> δεν μπορεί να πετύχει κάτι τέτοιο. Η συζήτηση μεταξύ χρήστη και αλγορίθμου δεν είναι μυστική. Αντιθέτως, υπάρχει η πιθανότητα διάρρευσης του περιεχομένου της. Το σημαντικότερο όμως που προκύπτει ως διαφορά, είναι ο δεοντολογικός κώδικας του λειτουργήματος του δικηγόρου. Παρόλο που αρκετοί δικηγόροι, κατά καιρούς, παραβιάζουν το καθήκον αλήθειας και δεν σέβονται το απόρρητο, μια συμπεριφορά που τους φέρνει αντιμέτωπους με πειθαρχικές κυρώσεις, χωρίς να αποκλείονται και αστικές ή ποινικές ευθύνες, στην περίπτωση της τεχνητής νοημοσύνης, η ίδια δεν υπόκειται σε κάποιον έλεγχο. Εφόσον, λοιπόν, σύμφωνα με τους ειδικούς τεχνικούς, έχει φτάσει σε επίπεδο να σκέφτεται σαν άνθρωπος, δεν μπορεί να αποκλειστεί και το ενδεχόμενο να σκέφτεται με τρόπο αντίθετο προς τα ανωτέρω καθήκοντα.

Ο Αριστοτέλης, σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του <<Πολιτικά>>, προειδοποιεί ότι, αν κάθε όργανο έκανε αυτόματα την δουλειά του, συγκεκριμένα, αν είχαν οι σαΐτες στα υφαντήρια την ιδιότητα να υφαίνουν μόνες τους και τα πλήκτρα να παίξουν μόνα τους την κιθάρα για να παράξουν μουσική, τότε δε θα χρειάζονταν εργάτες. Το δυσάρεστο συμπέρασμα που προκύπτει από το συγκεκριμένο απόσπασμα; Η τεχνολογία εξελίσσεται συνεχώς. Κάτι απολύτως φυσιολογικό, προκειμένου να υπάρξει πρόοδος σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία. Ο άνθρωπος όμως, ενώ ήθελε το καλό το δικό του και του συνανθρώπου του, δεν κατάφερε να εκπληρώσει αυτόν τον σκοπό πλήρως. Ίσως θα πρέπει να περάσει μια δεύτερη σκέψη από το μυαλό του, για το αν τελικά, η τεχνολογία που έχει δημιουργήσει, θα τον ωφελήσει στην καθημερινή του ζωή, και δεν θα τον καταντήσει μη σκεπτόμενο, άνεργο, υπόδουλο.

Συντάκτης: Μαρία Κυριακοπούλου

Πηγές:

Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τις θέσεις του What Politics Means και της συντακτικής ομάδας.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου από άλλες ιστοσελίδες χωρίς άδεια του What Politics Means. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των δύο έως τριών πρώτων παραγράφων με την προσθήκη ενεργού link για την ανάγνωση της συνέχειας στο What Politics Means. Οι παραβάτες θα αντιμετωπίσουν νομικά μέτρα.