Η κεντρική πλατεία Μαϊντάν στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας, το Κίεβο, κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά κάθε Ουκρανού πολίτη. Σε αυτήν την πλατεία έγιναν οι πρώτες διαδηλώσεις μετά την απόσχιση της Ουκρανικής Σοβιετικής Δημοκρατίας από την ΕΣΣΔ, διαδηλώσεις οι οποίες ζητούσαν την εκδημοκρατικοποίηση του Συντάγματος το 2001 όπως επίσης και διαδηλώσεις για την νοθεία στις προεδρικές εκλογές του 2004. Οι Ουκρανοί, συνεπώς, έχουν συνδέσει την «Πλατεία Ανεξαρτησίας», όπως μεταφράζεται, με την λαϊκή φωνή. Είναι το σημείο συγκέντρωσης για διαδήλωση, διαμαρτυρία και αγώνα. Κατέχει -δικαίως- ένα κύρος το οποίο παραμένει ως «πιθανός κίνδυνος» στα μάτια της πολιτικής τάξης της χώρας. Πριν ακριβώς δέκα χρόνια, τoν Νοέμβριο του 2013, αυτό το κύρος επαληθεύτηκε, με αφορμή τις πολιτικές του τότε Προέδρου της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς.
O Βίκτορ Γιανουκόβιτς διετέλεσε ως ο 4ος Πρόεδρος της Ουκρανικής Δημοκρατίας. Πιο συγκεκριμένα, υπηρέτησε τη θητεία του από τον Φεβρουάριο του 2010 μέχρι και την αποπομπή του, 4 χρόνια μετά, τον Φεβρουάριο του 2014. Ο λόγος για τον οποίο διώχθηκε από την χώρα θεωρείται η πολιτική που επέλεξε να ακολουθήσει σχετικά με την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και ο τρόπος αντιμετώπισής του στην έντονη αντίδραση των πολιτών.
Αναλυτικότερα, η Ουκρανία την συγκεκριμένη περίοδο βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις με την Επιτροπή για την πιθανότητα η χώρα να γίνει επίσημο μέλος της Ένωσης. Προς έκπληξη όλων, ο Γιανουκόβιτς έκανε «στροφή 180ο», διακόπτοντας τις συνομιλίες με την Ε.Ε. και «ανοίγοντας παρτίδες» με την Μόσχα. Η συγκεκριμένη κίνηση έδωσε την αφορμή σε φοιτητές να συγκεντρωθούν στην Πλατεία Μαϊντάν, φωνάζοντας διαμαρτυρόμενοι για την επανέναρξη των συνομιλιών. Στις 30 Νοεμβρίου, σημειώνεται το πρώτο σημαντικό σημείο καμπής του κεφαλαίου της αποκαλούμενης από τους Ουκρανούς «Επανάστασης της Αξιοπρέπειας». Αστυνομικές δυνάμεις κινήθηκαν στην πλατεία με διαταγές του Προέδρου για την διάλυση της συγκέντρωσης. Παρ’ όλα αυτά, το αποτέλεσμα ήταν το ακριβώς αντίθετο από αυτό που είχε υπολογίσει η πολιτική ηγεσία, καθώς οι πολίτες του Κιέβου σε ένδειξη αλληλεγγύης συσπειρώθηκαν και στο αποκορύφωμα των διαδηλώσεων και κινητοποιήσεων στην πλατεία, έφτασαν να συγκεντρωθούν έως και 800.000 διαδηλωτές.
Η τελική πράξη της «Επανάστασης της Αξιοπρέπειας» σημειώθηκε στις 18 Φεβρουαρίου του 2014. Πιο συγκεκριμένα, μετά από μήνες ειρηνικών διαδηλώσεων στο Κίεβο και σε όλη την ουκρανική επικράτεια, ο Ουκρανός Πρόεδρος αποφασίζει πως είναι μείζονος σημασίας αυτές να διαλυθούν, πάση θυσία. Αφορμή για την έναρξη ωμής βίας έναντι στους διαδηλωτές του «Euromaidan» ήταν το γεγονός ότι την ίδια μέρα οι τελευταίοι κατέλαβαν κυβερνητικά κτήρια σε αρκετές περιφέρειες του κράτους. Τότε ξεκινούν και οι πρώτες αιματοχυσίες. Μάλιστα, δύο μέρες μετά ο Υπουργός Εσωτερικών, Βιτάλι Ζαχαρτσένκο, παραδέχεται πως υπέγραψε διάταγμα που επέτρεπε στις δυνάμεις της Αστυνομίας και την ομάδα καταστολής «Μπερκούτ» να μπορούν να χρησιμοποιήσουν κανονικές σφαίρες για την απώθηση των διαδηλωτών. Αποτέλεσμα αυτού του διατάγματος ήταν το απόλυτο χάος, καθώς εκτός από τις αναμενόμενες συγκρούσεις, μεταξύ διαδηλωτών και των δυνάμεων καταστολής, ο αριθμός των θυμάτων έφτασε τους 121 και από τις δύο πλευρές. Η «Επανάσταση της Αξιοπρέπειας» τελειώνει την επόμενη μέρα στις 21 Φεβρουαρίου, όπου από την απόλυτη αγανάκτηση -πλέον- των πολιτών του Κιέβου, το Κοινοβούλιο προτείνει και περνάει ψήφισμα για την αποπομπή του Γιανουκόβιτς και την προκήρυξη εκλογών για τις 25 Μαΐου.
Οι Ουκρανοί, μέσα από αυτά τα γεγονότα, έστειλαν ένα ισχυρό μήνυμα προς τους ηγέτες τους για την μελλοντική πορεία της χώρας: Ή Ευρώπη ή τίποτα. Στα δέκα χρόνια που πέρασαν από τις μάχες του Κιέβου, λοιπόν, οι Ουκρανοί πολιτικοί ακολουθούσαν την ατζέντα με στόχο την ένταξη στην Ε.Ε. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έδειξαν άμεσα την στήριξη τους σε αυτόν τον στόχο και την πίστη που είχαν στο να αποτελέσει η Ουκρανία το 28ο μέλος της Ένωσης. Ο Ουκρανός Πρόεδρος το 2018, Ποροσένκο, είχε δηλώσει πως υπολόγιζε η χώρα να γίνει μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, μέχρι το 2030. Όμως, κάθε δράση έχει και αντίδραση. Το Κρεμλίνο, παρατηρώντας ένα ακόμα σύνορο του να θέλει να εκ-δυτικοποιηθεί, αποφασίζει να δράσει. Με casus belli τις ρωσικές μειονότητες στις ανατολικές περιοχές της χώρας, εισβάλλει και καταλαμβάνει την Κριμαία το 2014, ενώ μόλις το 2022 αρχίζει την αποκαλούμενη «ειδική επιχείρηση».
Συνεπώς, στις μέρες μας παρατηρείται μια «επανάληψη της ιστορίας», με μια Ρωσία που, για τα δικά της συμφέροντα, θέλει την Ουκρανία υπό τον έλεγχο της και μια Δύση που την συμφέρει να παρέχει βοήθεια στο Κίεβο ενάντια στον ανατολικό «γίγαντα».
Συμπερασματικά, ο καθένας όταν ανοίγει το κεφάλαιο της Ιστορίας που λέγεται «Euromaidan» παρατηρεί το λόγο για τον οποίο δικαίως τα Δυτικά Συντάγματα διακηρύσσουν πως η εξουσία πηγάζει από τον λαό και πρέπει να δουλεύει για αυτόν. Αξιοσημείωτα σκηνικά στις διαδηλώσεις του Κιέβου ήταν η γρήγορη συσπείρωση ως ένδειξη αλληλεγγύης, η φιλανθρωπία και ο αλτρουισμός που κατέλαβε όλους τους συμμετέχοντες και στο τέλος η επίτευξη του κοινού σκοπού. Δυστυχώς, από την άλλη, το «Euromaidan» και όλος αυτός ο αγώνας μας δείχνουν μια διαφορετική πραγματικότητα. Την πραγματικότητα της γεωπολιτικής της περιοχής. Οι Ουκρανοί, για τις Μεγάλες Δυνάμεις, είναι απλώς ένα πιόνι στην σκακιέρα. Για το Κρεμλίνο είναι μια «γκρίζα ζώνη», που θέλουν να διατηρηθεί και, ιδανικά, να έχουν υπό την επιρροή τους, ενώ για την Δύση είναι ένα χρήσιμο δόλωμα.
Το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο, καθώς η Ουκρανία κάνοντας θυσίες και παλεύοντας, βλέπει τα όνειρα της -χρονικά- όλο και να απομακρύνονται. Παρ’ όλα αυτά, η ελπίδα τους δεν χάνεται. Και γι’ αυτό από τότε μέχρι και σήμερα οι πολίτες, βλέποντας τα εμπόδια -από εχθρούς και συμμάχους- όλο και να έρχονται, με μια φωνή λένε το: «Δόξα στην Ουκρανία, Δόξα στους Ήρωες».
Συντάκτης: Νίκος Χριστοδούλου
Πηγές:
-
Al Jazeera: “Ukraine drops EU plans and looks to Russia”, 2013
-
Shveda and J.H. Park – Journal of Eurasian Studies: “Ukraine’s Revolution of Dignity: The dynamics of Euromaidan”, 2016
-
Kvit – Social, Health, Communication Studies Journal: “The ideology of the Euromaidan”, 2014
-
Pop-Eleches, G.B. Robertson – Post-Soviet Affairs (Taylor & Francis): “Identity and Political Preferences in Ukraine-before and after Euromaidan”