“Ο πόλεμος δεν είναι παρά η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα” δηλώνει εμφατικά ο στρατηγικός θεωρητικός Καρλ φον Κλάουζεβιτς. Αφενός επιχειρεί να επισημάνει την άρρηκτη σχέση μεταξύ πολιτικής και πολέμου καθώς προσεγγίζει τον πόλεμο ως ένα μέσο συνέχισης της διπλωματίας και της πολιτικής για την επίτευξη πολιτικών σκοπών. Αφετέρου, εμμέσως υπαινίσσεται τον βαθμό που χωλαίνει και πλήττεται ο ρόλος της διπλωματίας και της πολιτικής. Ιδιαίτερα οδυνηρή ωστόσο είναι η συνειδητοποίηση πως αυτή η θέση επιβεβαιώνεται από την πραγματικότητα και κρύβει κάποια μεγάλη δόση αλήθειας.
Μοιραία λοιπόν πολλοί ενδεχομένως, να ταλανίζονται με τη σκέψη πως στα πλαίσια της σύγχρονης εποχής, μιας εποχής απότοκο αλλεπάλληλων αγώνων, συγκρούσεων και επαναστάσεων στο όνομα της ευημερίας, της δημοκρατίας μα πρωτίστως της ειρήνης, μια τέτοια τοποθέτηση γεννά αισθήματα απογοήτευσης και βαθιάς θλίψης για το μέλλον της ανθρωπότητας. Επιτακτική λοιπόν κρίνεται η ανάγκη να εντοπίσουμε την ριζά του προβλήματος και να αναρωτηθούμε: άραγε που έγκειται η διαχρονική κρίση του πολίτικου συστήματος; Η κατάπτωση και η ανεπάρκεια της σύγχρονης διπλωματίας.
Ένα από τα μεγαλύτερα και διαχρονικότερα προβλήματα που οφείλεται για την πολίτικη σαθρότητα είναι η κυνική γενίκευση που συχνά εκφράζεται για την άξια και τον ρόλο της πολίτικης. Ανέκαθεν η πολίτικη περιγράφεται με τα μελανότερα χρώματα και αυτό γιατί η πλειονότητα την συνδέει με τη δραστηριότητα των πολίτικων προσώπων. Προσώπων που την υπηρετούν στο όνομα του κοινού οφέλους κρύβοντας όμως τις προσωπικές τους φιλοδοξίες για κατάκτηση εξουσίας και ανέλιξης πίσω από αυτή τη ρητορική του κοινού συμφέροντος και της όποιας ιδεολογίας. Οι επιπτώσεις δυστυχώς που υφίσταται τόσο το άτομο όσο και η κοινωνία στο σύνολο της λόγω αυτής της κυρίαρχης αντίληψης είναι μεγίστης σημασίας γεγονός που καθίσταται πρόδηλο από τα μεγάλα ποσοστά αποχής στις πολιτικές διαδικασίες, την αδιαφορία, την απάθεια αλλά και την αποποίηση της ευθύνης. Πράξη που συνεπάγεται την δείλια, την έλλειψη γενναιότητας αλλά αντιθέτως την επικράτηση της ευθυνοφοβίας. Δυστυχώς όμως ο κόσμος δεν αλλάζει με σκέψεις. Ο κόσμος αλλάζει με πράξεις. Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε πως αδιάφορη κατάσταση είναι μία επιλογή σιωπής και όχι λόγου, απραξίας και όχι πράξεως. Άλλωστε όπως δηλώνει ο δραματουργός Μπερτολτ Μπρέχτ “Αυτοί που είναι εναντίον της πολιτικής, είναι υπέρ της πολιτικής που τους επιβάλλονται”
Καλούμαστε συνεπώς να αποδεχτούμε αφενός πως η πολιτική είναι μία αναπόδραστη συνθήκη και αφετέρου ότι αποτελεί ουσιωδώς ανθρώπινη δραστηριότητα και μάλιστα την ειδοποιό διάφορα του γένους μας. “Ο άνθρωπος είναι φύσει ζώον πολιτικόν” υποστήριζε ακράδαντα ο Αριστοτέλης επιδιώκοντας να εξάρει την άξια και το αναφαίρετο δικαίωμα του “συνέρχεσθαι” και του “συνεταιρίζεσθαι”, προκείμενου να επιτευχθεί η ευδαιμονία του συνόλου. Η πραγματικότητα ωστόσο σπάνια ανταποκρίνεται στο ιδεώδες. Μία πιο ρεαλιστική προσέγγιση είναι αυτή συμφωνά με την οποία η έννοια της πολίτικης βρίσκει αντίκρισμα σε έναν αέναο “πόλεμο” ανταγωνισμού και κυριαρχίας για ισχύ και πόρους μεταξύ ατόμων που διεκδικούν το ίδιο συμφέρον. Ατόμων και ομάδων που μάχονται με προσωπικά κίνητρα, για προσωπικό όφελος και προσωπικό κέρδος.
Και κάπου εδώ βρίσκει πρόσφορο έδαφος να αναδυθεί η εναλλακτική λύση του πόλεμου, τη στιγμή που η πολίτικη, αυτή η υψίστη μορφή τέχνης διαχείρισης των κοινών, βραδυπορεί, και στέκεται κατώτερη των περιστάσεων, με τους πολιτικά αποτυχόντες ηγέτες να στρέφονται στη πολίτικη της αιματοχυσίας, “στην άσκηση βίας στον ανώτατο δυνατό βαθμό” κατά τη διατύπωση του ίδιου στρατηγού. Πρόκειται για τη στιγμή που το θηρίο υπερβαίνει το έλλογο και αντικαθιστά την έλλειψη του νου, καθιστώντας μάλιστα αδιαμφισβήτητη τη τελεσφόρηση της βίας ως μέσο επίτευξης του επιδιωκόμενου. Εύλογα λοιπόν γίνεται αντιληπτό πως αυτή η μορφή άσκησης της πολίτικης είναι αυτή που συνεπάγεται την αναγέννηση του χάους. Αυτή που εξευτελίζει την ανώτερη μορφή ανθρωπινής ύπαρξης καθιστώντας την αυτομάτως ευτελέστερη των έμψυχων όντων. Μια αντίληψη ιδιαίτερα αντιφατική με την εικόνα της ανθρωπότητας του σήμερα, η οποία με περίσσεια υπερηφάνεια επαίρεται ότι κινείται στην ανώτατη σφαίρα του πολιτισμού.
Προκύπτει επομένως πως μόλις μερικά χιλιόμετρα απόστασης είναι αυτά που χωρίζουν την πολίτικη με ή χωρίς αιματοχυσία. Ίσως η καλύτερη απόδοση του όρου να είναι αυτή κατά την οποία “Αμιγής σύγκρουση είναι ο πόλεμος. Αγνή συνεργασία είναι η αληθινή αγάπη. Η πολίτικη είναι μείγμα των δυο”. Ίσως να είναι στο χέρι μας να καλλιεργήσουμε και να τονώσουμε το στοιχείο της ευγενής συνεργασίας και όχι αυτό της στιγνής σύγκρουσης. Ίσως τελικά η ριζά του προβλήματος έγκειται στην αναγκαιότητα της επαγρύπνησης, της μετάβασης από το “εγώ” στο “εμείς”.
Χωρίς αμφιβολία ωστόσο η αλλαγή και η εξέλιξη θα αργήσει πολύ να έρθει, αν έρθει, αν δεν ενστερνιστούμε την ρήση του Αντώνη Τσαπατακη, ο οποίος δηλώνει πως “προσπαθώ να βοηθήσω το σύνολο, γιατί το σύνολο είμαστε εμείς”.
Μπορεί ο άνθρωπος να είναι “ζώον πολιτικόν” κατά τον Αριστοτέλη, αλλά μια ζοφερή και κυνική πραγματικότητα αποδεικνύεται στο διάβα της ιστορίας. Οι άνθρωποι μάχονται – με κάθε μέσον- για την επικράτηση των προσωπικών τους συμφερόντων.
Μήπως εκεί είναι το πρόβλημα και η λύση του;
Συντάκτης: Δανάη Γκανάρα