Η άνοδος της ακροδεξιάς στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, σε συνδυασμό με την αύξηση των εγκλημάτων με ρατσιστικά κίνητρα αποτελούν υπενθύμιση της διαρκούς ανάγκης να καταπολεμούμε σαν κοινωνία τον ρατσισμό και το μίσος απέναντι στο διαφορετικό. Ωστόσο, σύγχρονες τάσεις φέρνουν στο προσκήνιο μια νέα οπτική του ρατσισμού, γνωστή ως reverse racism (ο μύθος του αντίστροφου ρατσισμού).
Η νέα οπτική υποστηρίζει πως η μάστιγα του ρατσισμού κάθε άλλο παρά μειώνεται. Σύμφωνα με το επιχείρημα του αντίστροφου ρατσισμού, οι μειονοτικές ομάδες που ήταν προηγούμενος οι αποδέκτριες των ρατσιστικών μηνυμάτων γίνονται τώρα οι πομποί.
Ως παράδειγμα τίθεται το κίνημα Black Lives Matter με επίκεντρο τις ΗΠΑ. Οι αλλεπάλληλες επιθέσεις της αστυνομίας σε Αφροαμερικανούς πολίτες εκπυρσοκρότησαν εντάσεις και συγκρούσεις στις ΗΠΑ, με βασικό αίτημα την καταπολέμηση του ρατσισμού που αντιμετωπίζει σε καθημερινή βάση η Αφροαμερικανική κοινότητα. Το κίνημα Black Lives Matter ξεκίνησε το 2013, όμως έλαβε διεθνείς διαστάσεις μετά τη δολοφονία του Αφροαμερικανού George Floyd από λευκό αστυνομικό το 2020. Διαδηλώσεις διεξήχθησαν σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, απαιτώντας την απονομή δικαιοσύνης και συνάμα ζητώντας από τις κυβερνήσεις τη λήψη μέτρων για την καταπολέμηση των εγκλημάτων μίσους.
1: Στιγμιότυπο από την πορεία (EUROKINISSI/ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ)
Όταν τα πνεύματα κατεύνασαν, ξεκίνησε ένα καινούριο κίνημα αυτή τη φορά αυτοαποκαλούμενο ως White Lives Matter. Ήταν ένας αντίλογος στο Black Lives Matter, που δημιουργήθηκε βάσει της θεωρίας ότι οι Λευκοί πολίτες αποτελούσαν πλέον τον στόχο λεκτικών και σωματικών εγκλημάτων μίσους. Υποστήριξαν ότι ο αγώνας ενδυνάμωσης της κοινότητας των Αφροαμερικανών πολιτών επέφερε αρνητικά αποτελέσματα για τη δική τους κοινότητα. Οι Λευκοί θεωρούσαν ότι έπεφταν πλέον θύματα προκαταλήψεων και αρνητικών στάσεων από τις υπόλοιπες κοινότητες. Υποστήριξαν πως οι μειονοτικές ομάδες τους αντιμετώπιζαν ως έναν κοινό εχθρό.
2: Andrew Renneisen—Getty Images
Έρευνες που διεξήχθησαν την περίοδο 2019-2020 (επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ) έδειξαν ότι το 55% των Ρεπουμπλικάνων θεωρεί πως οι Λευκοί πολίτες είναι θύματα φυλετικών διακρίσεων. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις έρευνες, οι Ρεπουμπλικάνοι πιστεύουν ότι υπάρχουν περίπου ίσες διακρίσεις για τους λευκούς (55%), τους μαύρους (61%) και τους ισπανόφωνους πληθυσμούς (61%) (Pew Research Center).
Στην πραγματικότητα, οι αντιλήψεις για τους Λευκούς που υφίστανται διακρίσεις συμβάλλουν στην υιοθέτηση των πεποιθήσεων μηδενικού αθροίσματος, δηλαδή στην πεποίθηση ότι τα «κέρδη» για μια κοινωνική ομάδα είναι εις βάρος μιας άλλης ομάδας. Στον αντίποδα, οι Αφροαμερικανοί συμμετέχοντες στις έρευνες δεν ανέφεραν το ίδιο, γεγονός που δείχνει ότι αυτές οι αντιλήψεις για τον αυξανόμενο «αντίστροφο ρατσισμό» κατέχονται άρδην από τους Λευκούς πολίτες.
Αυτές οι στάσεις έχουν σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες για τις σχέσεις των Λευκών με άλλες φυλετικές ομάδες. Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις οι Λευκοί είναι πιθανό να υποστηρίζουν άλλους Λευκούς που ισχυρίζονται ότι υφίστανται διακρίσεις λόγω φυλετικών διαφορών. Σε αυτό το πλαίσιο, φαίνεται μια τάση προς αύξηση των συμπεριφορών προς όφελος του κινήματος White Lives Matter, που επιδιώκουν την διατήρηση της πλεονεκτικής θέσης των μελών της λευκής φυλετικής ομάδας.
Φυσικά, αυτές οι πεποιθήσεις των αυξανόμενων διακρίσεων εις βάρος των λευκών ατόμων, δεν συμπίπτουν με τις παρατηρούμενες τάσεις της πραγματικότητας και επομένως είναι αβάσιμες. Ανεπιφύλακτα, η ποιοτική έρευνα διαπιστώνει ότι οι εμπειρίες με οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές διακρίσεις και ανισότητες παραμένουν τροχοπέδη για την εξέλιξη του βίου των μειονοτήτων.
Για να γίνει πιο κατανοητή η κατάρριψη του μύθου του αντίστροφου ρατσισμού, ας δούμε τη Μεταφορά του Παιχνιδιού (The Game Metaphor):
Δύο φίλοι παίζουν σκάκι καθημερινά. Ο ένας διαρκώς χάνει ενώ ο άλλος διαρκώς κερδίζει. Μετά από δέκα χρόνια που πάντα χάνουν και κερδίζουν, κάτι παράξενο συμβαίνει. Αυτός που χάνει πάντα, ξαφνικά κερδίζει ένα παιχνίδι. Τότε ο φίλος που είναι συνηθισμένος να κερδίζει και έτυχε να χάσει για πρώτη φορά, λέει «Είναι δύσκολο να χάνεις». Ο φίλος που πάντοτε χάνει, του απαντάει «Δεν ξέρεις τι είναι να χάνεις».
Η ήττα των δύο φίλων είναι διαφορετική. Παρά τα κοινά στοιχεία δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή με τον ίδιο τρόπο. Η διαφορά ανάμεσα στις δύο ήττες είναι τέτοια, στο σημείο όπου δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ίδια λέξη για να τις περιγράψουμε.
Το ίδιο συμβαίνει και με τον ρατσισμό. Μπορεί πράγματι το κίνημα του Black Lives Matter να επέφερε καχυποψία, οργή και προκατάληψη ενάντια στο λευκό πληθυσμό. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορούμε να παρομοιάσουμε την κατάσταση αυτή με την αλλεπάλληλη και μακρόχρονη βία με την οποία βρίσκονται αντιμέτωπες οι μειονοτικές ομάδες.
Συντάκτης: Νικολέτα Τσουκαλά
Πηγές:
-
Backer, D. The Game Metaphor: How To Teach Racists That There Is No Such Thing As Reverse Racism.
-
Hawkins, I., & Saleem, M. (2022). How social media use, political identity, and racial resentment affect perceptions of reverse racism in the United States. Computers in Human Behavior, 134, 107337.