Η γνωστή και πολυσυζητημένη υπόθεση Lotus η οποία εξετάζεται στο παρόν πόνημα, αφορά στη σύγκρουση του γαλλικού πλοίου Lotus με το υπό τουρκική σημαία πλοίο Boz kourt σε τμήμα της ανοιχτής θάλασσας στο βόρειο Αιγαίο. H υπόθεση κλήθηκε να επιλυθεί από το Διαρκές Δικαστήριο Διεθνούς Δικαιοσύνης μετά από τη διαδικία των δύο αυτών εμπορικών πλοίων.
Το 1927 συγκρούστηκαν στην ανοιχτή θάλασσα κοντά στη Λέσβο στο βόρειο Αιγαίο τα δύο εμπορικά πλοία, γαλλικό και τούρκικο, με αποτέλεσμα την βύθιση του τελευταίου παρασύροντας στο βυθό δεκατέσσερα μέλη του πληρώματος και κατά συνέπεια τον θάνατο οκτώ τούρκων υπηκόων. Όταν το πλοίο Lotus μετά το περιστατικό κατέπλευσε στις τουρκικές ακτές, οι αρχές στον λιμένα της Κωνσταντινούπολης ξεκίνησαν ποινική διαδικασία κατά των μελών του πληρώματος και επακολούθησε η κατηγορία για ανθρωποκτονία από αμέλεια. Aρχικά, όπως είναι κατανοητό η Γαλλία έσπευσε να αντικρούσει τις κατηγορίες της Τουρκίας ισχυριζόμενη ότι δεν υφίστατο δικαιοδοσία από πλευράς τουρκικών δικαστηρίων στο υπό γαλλική σημαία και γαλλικό πλήρωμα πλοίο Lotus. Απαντώντας έτσι η Γαλλία προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης με το εξής προδικαστικό ερώτημα, κατά πόσον η Τουρκία είχε δυνατότητα άσκησης ποινικής δικαιοδοσίας απέναντι στον Γάλλο υποπλοίαρχο και στο πλήρωμα για ενέργεια που διαπράχθηκε στην ανοιχτή θάλασσα. Στην ουσία γίνεται αντιληπτό ότι όντως η Γαλλία είχε εκ πρώτης όψεως δίκιο, ο Γάλλος υποπλοίαρχος και το πλήρωμα το οποίο προερχόταν από τη Γαλλία θα μπορούσε να δικαστεί και να παραπεμφθεί μόνο στα γαλλικά δικαστήρια λόγω της υπηκοότητας και λόγω του γεγονότος ότι βρίσκονταν στην ανοιχτή θάλασσα όπου κανένα κράτος δεν διαθέτει δικαιοδοσία, καθώς στην ανοιχτή θάλασσα υπάρχει ελεύθερη διέλευση.
Το Διαρκές Διεθνές Δικαστήριο διερωτώμενο για την ύπαρξη κανόνων που να ορίζουν ότι απαγορεύεται η ποινική δικαιοδοσία ενός κράτους έναντι ξένου πλοίου στην ανοιχτή θάλασσα, στην περίπτωση που υπήκοος του έχει υποστεί κάποια ζημιά, διαπιστώθηκε βάσει των αρχών του διεθνούς δικαίου των συνεπειών ότι υπήρξε λογική στην τουρκική ποινική δίωξη που ασκήθηκε έναντι του γαλλικού πληρώματος και του υποπλοιάρχου απορρίπτοντας κατά αυτόν τον τρόπο την πρόταση της Γαλλίας. Επεξηγώντας, το δικαστήριο υπογράμμισε ότι η δικαιοδοσία των Τούρκων πολιτών ήταν λογική καθώς έκρινε ότι η πράξη περατώθηκε σε τουρκικό πλοίο το οποίο κατά το διεθνές δίκαιο μπορεί να εξομοιωθεί με τουρκικό έδαφος. Συνεπώς, εφόσον οι πράξεις, όπως η σύγκρουση εν προκειμένω των δύο πλοίων, και ο θάνατος ορισμένων από το πλήρωμα συνέβησαν σε τούρκικο πλοίο έτσι και οι Τούρκοι έχουν τη δικαιοδοσία να δικάσουν σε τουρκικό έδαφος (στην Τουρκία) τον Γάλλο υποπλοίαρχο και το πλήρωμα.
Το Δικαστήριο εν τέλει το 1927 και συγκεκριμένα την 27η Σεπτεμβρίου έκρινε ότι εφόσον η πράξη συνέβη “στο τουρκικό έδαφος’’ του τουρκικού πλοίου, η Τουρκία διέθετε συντρέχουσα δικαιοδοσία και συνεπώς δικαιούνταν όντως να συλλάβει και να οδηγήσει στα δικαστήρια της το πλήρωμα και τον υποπλοίαρχο του γαλλικού εμπορικού πλοίου ο οποίος ήταν ο υπεύθυνος που βρισκόταν στη γέφυρα την ώρα του ατυχήματος, δικαιώνοντας πανηγυρικά την Τουρκία και καταδικάζοντας τον Γάλλο αξιωματικό για ανθρωποκτονία εξ αμελείας.
Στην Κωνσταντινούπολη μετά από αρκετά χρόνια το 1952, υπήρξε μία ανατροπή στην υπόθεση και συγκεκριμένα στην απόφαση του δικαστηρίου που ανατράπηκε με τη σύμβαση των Βρυξελλών. Η συγκεκριμένη σύμβαση αφορά την προστασία της ανθρώπινης ζωής στην ανοιχτή θάλασσα και καθιέρωσε την αποκλειστική δικαιοδοσία του κράτους της σημαίας καθώς και τη δικαιοδοσία του Κράτους της ιθαγένειας του υπαιτίου της σύγκρουσης στο άρθρο 97. Η υπόθεση Lotus καθίστατο σημαντικότατη καθώς έδωσε την ευκαιρία στο διαρκές δικαστήριο να εξαγγείλει μία σημαντικότατη απόφαση, όπου δεν υπάρχει κανόνας του Διεθνούς δικαίου φυσικά που να καλύπτει μία συγκεκριμένη πράξη, το κενό αυτό μπορεί να καλύπτεται από την εσωτερική εκάστοτε εθνική νομοθεσία. Άρα το κάθε κράτος μπορεί να προβλέπει και να τιμωρεί αδικήματα εις βάρος του που πραγματοποιούνται στην ανοιχτή θάλασσα κατά τη δική του εσωτερική έννομη τάξη ακόμα και όταν αφορά ξένα εμπορικά παραδείγματος χάρη πλοία.
Ως μία συνολικότερη αποτίμηση, η υπόθεση Lotus η οποία αφορούσε τη σύγκρουση του γαλλικού εμπορικού πλοίου με το τουρκικό εμπορικό πλοίο στην ανοιχτή θάλασσα υπήρξε μία από τις σημαντικότερες υποθέσεις που απασχόλησαν τους διεθνείς φορείς δικαιοσύνης. Το βασικότερο ερώτημα που τέθηκε ενώπιον του Διαρκούς Διεθνούς Δικαστηρίου αφορούσε την παραβίαση του Διεθνούς δικαίου από πλευράς Τουρκίας λόγω άσκησης ποινικής δίωξης σε μία άλλη χώρα και συγκεκριμένα στο Γάλλο υποπλοιάρχο για το αδίκημα που διαπράχθηκε στην ανοιχτή θάλασσα. Τα πορίσματα του δικαστηρίου τα οποία θα βοηθήσουν και σε μελλοντικές υποθέσεις ίδιου χαρακτήρα είναι πως στην ανοιχτή θάλασσα για όποια πράξη διαπράττεται, το πλοίο το οποίο έχει υποστεί ζημιά έχει δικαιοδοσία να ασκήσει ποινική δίωξη στο έδαφος του, να κατηγορήσει και να δικάσει με βάση τη δική του εθνική εσωτερική νομοθεσία. Υψίστης σημασίας πόρισμα όχι μόνο της συγκεκριμένης δίκης αλλά και γενικότερα διαδικιών στο διεθνές δικαστήριο είναι ο εθιμικά διατυπωμένος πλέον κανόνας “ό,τι δεν απαγορεύεται στην ανοιχτή θάλασσα, επιτρέπεται’’ δικαιώνοντας έτσι εν προκειμένω την τούρκικη πλευρά.
Συντάκτης: Γεωργία Κουμεντάκη