Τα τελευταία χρόνια και ειδικά με την έξαρση των νέων πολυποίκιλων διαδικτυακών εφαρμογών, πρόσφορο έδαφος βρήκε να αναπτυχθεί το φαινόμενο του « slut shaming ». Το φαινόμενο αυτό, σημαίνει με απλά λόγια, την λεκτική και πρακτική προσβολή/ υποτίμηση μιας γυναίκας για τον τρόπο με τον οποίο εκείνη εκφράζει τη σεξουαλικότητά της. Σαν ένα είδος κοινωνικού ρατσισμού. Όπως όλα τα φαινόμενα, έτσι και αυτό, έχει ρίζες, επιπτώσεις και τρόπο αντιμετώπισης. Αποτελεί φαινόμενο-πρόβλημα. Είναι δηλαδή φαινόμενο μεν, διότι στην σημερινή κοινωνία το συναντάει καθένας από εμάς με τον έναν ή τον άλλον τρόπο (ιστότοποι ενημέρωσης-ειδήσεων, εμπειρικά βιώματα), αλλά δυστυχώς είναι και τεράστιο πρόβλημα, αφού επηρεάζει αρνητικά το ψυχικό, ψυχολογικό, ηθικό, συναισθηματικό σύμπαν του θύματος. Ταυτόχρονα, αποκτά ολοένα και πιο τρομακτικά μεγάλες διαστάσεις και αυτό κρούει τον κώδωνα του κινδύνου.
Έχει ενδιαφέρον η αναζήτηση των αιτιών του «slut shaming». Οι αιτίες εντοπίζονται σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Ένα πρώτο περιβάλλον, είναι αυτό της οικογένειας. Δυστυχώς, η οικογένεια δεν είναι πάντα ο ακρογωνιαίος λίθος. Τουναντίον, πολλές φορές, οι απόψεις που καλλιεργούν οι γονείς και ενστερνίζονται, θεωρώντας τες «ηθικές», «σωστές», είναι απόψεις που όταν μεταλαμπαδευτούν κατά κύριο λόγο στο έφηβο κορίτσι, τείνουν να είναι καταστροφικές. Αυτό φυσικά υποκρύπτεται και στις λεκτικές τους αναφορές ή στα λεκτικά σχήματα που εκείνοι χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους. Για παράδειγμα το «πού πας με τη μίνι φούστα», αυτόματα καλλιεργεί στο νεαρό κορίτσι τον φόβο, την ανασφάλεια και το αίσθημα της αυτό- ακύρωσης. Το ίδιο νιώθει στιγματισμένο, καθώς υποψιάζεται ότι σφάλλει και γι΄αυτό δεν χαίρει αποδοχής και αποκτά τραύματα που τις πλείστες φορές, παραμένουν ανεξίτηλα (επιπτώσεις). Πέρα από την οικογένεια, ο ίδιος ο “περίγυρος”, το κοινωνικό περιβάλλον αυτού που υφίσταται το «slut shaming», είναι δρώντας ο οποίος προωθεί αυτή την ρητορική μίσους. Αυτό τι σημαίνει; Αρκεί να σκεφτεί κανείς τις περιπτώσεις κακοποιητικής μεταχείρισης και συμπεριφοράς που ασκούνται σχεδόν καθημερινά (!). Περιπτώσεις δηλαδή bullying, πολλώ μάλλον σε άτομα που δηλώνουν ομοφυλόφιλα, περιπτώσεις εκδικητικής πορνογραφίας (γνωστό εννοιολογικά και ως «revenge porn»), περιπτώσεις γελοιοποίησης/δημόσιας διαπόμπευσης…αυτές και άλλες πολλές, πλάθουν «άριστα» ένα άτομο “πιόνι”, ένα εξιλαστήριο θύμα. Πολλές φορές βέβαια, παρατηρείται ο περίγυρος αυτός, να είναι όντως περίγυρος, υπό την στενή έννοια και όχι υπό την ευρεία. Ειδικότερα, συμβαίνει να είναι ερωτικοί σύντροφοι, φίλοι/φίλες, ακόμα και συνεργάτες/συνεργάτιδες. Οπουδήποτε, οποτεδήποτε και από οποιονδήποτε, δύναται να ριζώσει αυτή η ρητορική μίσους. Παράλληλα με όσα αναφέρθηκαν, δε θα μπορούσαν να παραληφθούν φυσικά, τα σύγχρονα τηλεοπτικά ριάλιτι, καθώς και το ίδιο το διαδίκτυο, όπως προαναγγείλαμε και στην εισαγωγή. Ο επανειλημμένος εξευτελισμός της μιας γυναίκας προς την άλλη, η διατύπωση σεξιστικών, προσβλητικών σχολίων, αναπαράγουν και σχεδόν κανονικοποιούν το «slut shaming».
Τελικά, θα καταφέρουμε να εξαλείψουμε αυτό το φαινόμενο-πρόβλημα;
Τελικά, τι αξίες θα διδάξουμε στα νεοαναδυόμενα παιδιά αυτού του κόσμου;
Πώς θα μάθουμε να αντιδράμε απέναντι στο φαινόμενο-πρόβλημα;
Με τι χρώμα θα βάψουμε την λέξη ανθρωπιά;
Τα ερωτήματα αυτά, είτε βραχυπρόθεσμου είτε μακροπρόθεσμου ορίζοντα, να μπορέσει να τα απαντήσει κάποιος από τους φορείς αντιμετώπισης αυτού του φαινομένου-προβλήματος. Ο φορέας πρωταγωνιστής, πρέπει να είναι η οικογένεια. Είναι σαφές ότι αυτή πρέπει να προλειαίνει το έδαφος για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού (πολύπλευρα). Αυτό μεταφράζεται σε: σωστή παιδεία (διάλογος-συμβουλές-καλλιέργεια ικανοτήτων, όπως η ανεκτικότητα, ο σεβασμός), αλλά και επιστημονική εκπαίδευση (π.χ. η παρακολούθηση ενός σεμιναρίου για την ομοφοβική βία). Αμέσως συνάγεται ότι ο δεύτερος πυλώνας που μπορεί να συνεισφέρει σε αυτό, είναι το κάθε εκπαιδευτικό ίδρυμα ξεχωριστά (σχολείο, πανεπιστήμιο). Βέβαια, σημαντικός και μη εξαιρετέος φαίνεται να είναι και ρόλος του διαδικτύου και ΜΜΕ γενικότερα, αφού αυτά τα δύο πρέπει να είναι αμερόληπτα, να μην αντικειμενοποιούν το θύμα και να μην προάγουν την βία, τον ρατσισμό, την προκατάληψη. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, τον πρώτο λόγο πρέπει να τον έχει η δικαιοσύνη, η οποία πρέπει να τάσσεται υπέρ των αδύναμων, όταν και εφόσον έρχεται αυτή η στιγμή που χρήζουν στήριξης.
Άρα, το συμπέρασμα είναι ότι η προσπάθεια που απαιτείται να γίνει για να υποχωρήσει -αν όχι εξαλειφθεί εντελώς- το προς συζήτηση πρόβλημα, πρέπει να είναι συλλογική. Δεν μπορεί μόνος του ούτε ένας γονέας, ούτε ένας δάσκαλος ή οι λοιποί, να φέρουν ριζικές αλλαγές. Ο Μαχάτμα Γκάντι κάποτε είπε: «ο πολιτισμός μιας κοινωνίας, φαίνεται από το πώς φέρεται στα ζώα». Εγώ θα προσθέσω και στους ανθρώπους. Ειδικά δε, σε εκείνους που θεωρεί διαφορετικούς, στους «Άλλους».
Συντάκτης: Νίκη Μαρία Παναγάκου