Η έννοια « κράτος δικαίου », αναδύθηκε τον 19ο αι στην Γερμανία. Είναι μία κρίσιμη έννοια και ως προς τον ορισμό της, έχει αποτελέσει ομόφωνα – τόσο αναφορικά με το Σύνταγμα, όσο και αναφορικά με σημαντικούς διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών- την οργανωτική βάση του συνταγματικού κράτους, του οποίου πυρήνας είναι το Δίκαιο. Υπό αυτή την έννοια ισχύει πως, όλες οι εξουσίες και όλα τα υποκείμενα, υπάγονται στο Δίκαιο άνευ εξαιρέσεων. Το Δίκαιο, είναι ο επιδιαιτητής της κοινωνικής συμβίωσης και είναι υπεράνω και ίσο έναντι όλων των μερών. Απόρροια του κράτους δικαίου, είναι φυσικά η νομιμότητα και η νομιμότητα προϋποθέτει την διάκριση των εξουσιών, η οποία πρέπει να τηρείται ούτως ώστε η εξουσία να είναι θεσμικά αντισταθμισμένη. Προχωρώντας στον «σκληρό» πυρήνα της έννοιας, το κράτος δικαίου ουσιαστικά, σημαίνει ισότητα. Ισότητα του πολίτη απέναντι στον νόμο, αλλά και αντιστρόφως, δηλαδή του νόμου απέναντι στην πολίτη. Πρέπει δηλαδή το σύνολο των αρχών και των αξιών που ισχύουν, να νομιμοποιούν τη δράση του κράτους, αλλά και να προστατεύουν τον πολίτη από άδικες ή ανεξήγητες κρατικές παρεμβάσεις στο “κατώφλι” του ατομικού χώρου του καθενός.
Στην Ελλάδα, το κράτος δικαίου τα τελευταία χρόνια, μας αποδεικνύεται ότι είναι μία ειδική περίπτωση τουλάχιστον ως προς την εφαρμογή του. Ναι μεν, λέγεται ότι έχουν γίνει κάποιες βελτιώσεις, εντούτοις δεν παύει με ποικίλους τρόπους να υπονομεύεται και να καταλύεται. Για παράδειγμα, η έκθεση της Ε.Ε., έχει διαπιστώσει ότι η Ελλάδα σημείωσε πρόοδο στη συνεργασία της με την Κοινωνία των Πολιτών, ενώ η μεγαλύτερη πρόοδος εντοπίστηκε στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Από την άλλη μεριά όμως, μία σημαντική παράμετρος στην οποία δεν διαπιστώθηκε πρόοδος ούτε φέτος, ούτε πέρυσι, είναι αυτή της διαδικασίας επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, για τους δικαστικούς διορισμούς. Γενικότερα, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις , που το κράτος δικαίου αφανίζεται. Αδικεί. Συγκεκριμένα, επί της παρούσης κυβέρνησης, χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του σκανδάλου των υποκλοπών ή αλλιώς του «Predatorgate» ή «ελληνικού Watergate», σύμφωνα με την οποία οι υπηρεσίες πληροφοριών και κατασκοπείας τέθηκαν υπό την εποπτεία του πρωθυπουργού, με στόχο την παρακολούθηση πολιτικών αρχηγών (Ν. Ανδρουλάκη), δημοσιογράφων ακόμη και μελών της ίδιας της κυβέρνησης. Η παραβίαση προσωπικών δεδομένων, με το άλλοθι της εθνικής ασφάλειας, ήταν εμφανής. Ας μην παραλειφθούν βέβαια τα κοινωνικού επιπέδου επεισόδια, που λαμβάνουν χώρα σχεδόν καθημερινά και χρήζουν ουσιαστικότερης νομικής επίλυσης. Η υπόθεση για παράδειγμα του πάτερ Αντώνιου της «Κιβωτού», ο οποίος κατηγορήθηκε για ασέλγεια σε βάρος τόσων ανηλίκων παιδιών και παρόλα αυτά, αφέθηκε ελεύθερος με κάποιους περιορισμούς, αποτελεί μία μαύρη σελίδα στο κεφάλαιο δικαιοσύνη στη χώρα. Πιο πρόσφατα, η περίπτωση δολοφονίας του Μιχάλη Κατσουρή από “οπαδούς”, που αποδεικνύει περίτρανα την αδύναμη στάση της ελληνικής κυβέρνησης απέναντι στην πρόληψη, αλλά και τον έλεγχο παρακολούθησης εισβολέων στη χώρα. Μερίδιο βέβαια, εξυπακούεται, ότι δεν έχει μόνο η κυβέρνηση εδώ. Πολλές ωστόσο παρεμφερείς περιπτώσεις ή και άλλες μακροχρόνια αφανείς (π.χ. άνθρωποι από τον χώρο της τέχνης που πλέον υψώνουν την φωνή τους, υπερασπίζοντας τον εαυτό τους έναντι του θύτη), διατρανώνουν την πεποίθηση ότι το κράτος δικαίου πρέπει να αλλάξει και να μην λαμβάνει τις αποφάσεις α λα καρτ.
Η λαϊκή ετυμηγορία μεγαλώνει και θα μεγαλώνει, όσο μεγαλώνει η λαίλαπα αυτού του κοινωνικοπολιτικού σκοταδιού. Γίνεται αντιληπτό ότι σε μία χώρα που το πολίτευμά της είναι δημοκρατικό, κρίνεται απολύτως απαραίτητη η ποιοτική αναβάθμιση των νόμων και του εν γένει νομοθετικού πλαισίου. Ειδικά, η αυστηροποίηση των ποινών και η εξυγίανση των δυνάμεων καταστολής. Πλάι σε αυτό, σε εφαρμογή πρέπει να τεθεί και η ενίσχυση της δικαιοσύνης, που θα αποβλέπει στην προστασία των ατομικών δικαιωμάτων. Δικαιώματα δεν έχει μόνο ένας. Οπωσδήποτε και οι υπερασπιστές κάθε μορφής λόγου, θρησκευτικής συνείδησης κ.ά. έχουν δικαιώματα, οι μετανάστες, οι πρόσφυγες , οι ευάλωτες ομάδες, οι πολιτικοί κρατούμενοι, οι διαδηλωτές. Μόνο έτσι θα διασφαλιστεί επιτέλους, η εύρυθμη λειτουργία των θεσμών και κατ’ επέκτασιν η εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας, διότι αυτά τα δύο περπατούν παράλληλα, όχι χώρια.
Συντάκτης: Νίκη – Μαρία Παναγάκου