Η Σύνοδος Κορυφής του NATO στο Βίλνιους της Λιθουανίας η οποία πραγματοποιήθηκε το διήμερο 11-12 Ιουλίου ολοκληρώθηκε δίχως τελεσφόρα αποτελέσματα αναφορικά με την ένταξη της Ουκρανίας στη Συμμαχία, αφήνοντας τον Ουκρανό πρόεδρο φανερά δυσαρεστημένο. Ωστόσο, χαρακτηρίστηκε από μια πληθώρα εξελίξεων σχετικά με τη διεθνή σκηνή μεταβάλλοντας για μια ακόμη φορά τα δεδομένα. Οι Σύμμαχοι εξέφρασαν τα διαφορετικά τους συμφέροντα, «κινούμενοι» γύρω από τα βασικά σημεία της ατζέντας του NATO.

Με σύμβολο το λιθουανικό οικόσημο του έφιππου θωρακισμένου ιππότη Vytis, η Σύνοδος Κορυφής στο Βίλνιους έθεσε διάφορα θέματα στη φετινή της ατζέντα: Αρχικά, το «ζεύγος» αποτροπή-άμυνα. Στα πλαίσια ενός μεταβαλλόμενου περιβάλλοντος ασφαλείας, το ΝΑΤΟ καλείται να ανταποκριθεί σε απειλές που απορρέουν από το Ρώσο-Ουκρανικό Πόλεμο πλήττοντας την παγκόσμια ασφάλεια και απειλώντας την σταθερότητά της. Η αποτροπή-άμυνα στην ουσία μας υπενθυμίζει το άρθρο 5 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, το οποίο διέπεται από το casus foederis, δηλαδή την αμοιβαία άμυνα σε περίπτωση επίθεσης σε κράτος- μέλος του ΝΑΤΟ. Με τον τίτλο «Ένα ισχυρότερο ΝΑΤΟ για έναν πιο επικίνδυνο κόσμο» συναντάμε στο Foreign Affairs δηλώσεις του Γενικού Γραμματέα Γενς Στόλτενμπεργκ υπέρ μιας ελεύθερης Ουκρανίας και ενός ενισχυμένου και δυναμικότερου ΝΑΤΟ.

Η Συμμαχία, έχοντας ήδη την αποτροπή-άμυνα στην νέα Στρατηγική Αντίληψη που υιοθετήθηκε στη Σύνοδο Κορυφής της Μαδρίτης στις 29 Ιουνίου 2022 (η οποία καθόρισε τα βασικά καθήκοντα του ΝΑΤΟ για την επόμενη δεκαετία), αναφέρει ξεκάθαρα στο φετινό ανακοινωθέν της, ότι η καταπολέμηση της τρομοκρατίας σε όλες τις μορφές της είναι απαραίτητη για τη συλλογική άμυνα. Μπορούμε με σιγουριά να πούμε ότι η προσέγγιση των 360 μοιρών, ο Επιταχυντής Αμυντικής Καινοτομίας για τον Βόρειο Ατλαντικό (DIANA), η Ολοκληρωμένη Αεροπορική και Πυραυλική Άμυνα του ΝΑΤΟ (IAMD) αλλά και το Σχέδιο Ετοιμότητας Δράσης (RAP) που ξεκίνησε στη Σύνοδο Κορυφής της Ουαλίας το 2014, αποτελούν μερικά από τα μέτρα για την επίτευξη της αποτροπής-άμυνας. Σε αυτό το κλίμα, ένα άλλο σημείο της φετινής ατζέντας, αυτό της αμυντικής επένδυσης, φαίνεται πως στέφθηκε με επιτυχία καθώς βασιζόμενοι στο άρθρο 3 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον οι Σύμμαχοι δεσμεύθηκαν να δαπανούν  τουλάχιστον το 2% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) ετησίως στην άμυνα. Ήδη τα τελευταία 8 χρόνια οι επενδύσεις ξεπερνούν τα 350 δισεκατομμύρια δολάρια σε αμυντικούς εξοπλισμούς.

Όπως αναφέρθηκε ήδη, η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ αποτελεί εν τέλει μελλοντικό πλάνο, γεγονός που ώθησε τον ουκρανό Πρόεδρο Ζελένσκι να μιλάει για μια κίνηση δίχως λογική, η οποία μάλιστα θα ενθαρρύνει τη ρωσική επιθετικότητα. Από ό,τι φάνηκε στη Σύνοδο Κορυφής, δεν υπήρξε ομοφωνία αναφορικά με την ουκρανική ένταξη. Ο αμερικανός Πρόεδρος Joe Biden δήλωσε ότι η Ουκρανία δεν είναι έτοιμη να ενταχθεί στη Συμμαχία. Αλλά και η Γερμανία φάνηκε πως δεν είναι σε θέση να δεχτεί την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ (παρόλα αυτά προχώρησε σε παροχή στρατιωτικού πακέτου 700 εκατομμυρίων δολαρίων και ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός προγράμματος εκπαίδευσης πιλότων F-16 για τους Ουκρανούς πιλότους).

Υπό τον φόβο του Πούτιν λοιπόν, αλλά και ενός Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου όπως ανέφερε ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, το ουκρανικό όνειρο δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί σύντομα… Όμως, η αναβάθμιση της Επιτροπής ΝΑΤΟ-Ουκρανίας σε καθεστώς «Συμβουλίου» προκειμένου να προαχθεί ο πολιτικός διάλογος και η συνεργασία για να ενταχθεί η Ουκρανία μελλοντικά στο ΝΑΤΟ, αλλά και η περαιτέρω ανάπτυξη του πακέτου βοήθειας CAP ώστε να ενδυναμωθούν τόσο η ουκρανική άμυνα όσο και η διασύνδεση αυτής με τη Συμμαχία, αποτελούν κινήσεις προς όφελος της ουκρανικής πλευράς. «Το μέλλον της Ουκρανίας είναι στο ΝΑΤΟ». Το Βίλνιους του 2023 συναντά το Βουκουρέστι του 2008, όταν το ΝΑΤΟ δήλωσε για πρώτη φορά την επιθυμία του για ένταξη της Ουκρανίας στη Συμμαχία.

Μπορεί να μην έγινε το μεγάλο βήμα για την περίπτωση της Ουκρανίας, όμως σε ό,τι αφορά έναν άλλο στόχο της Συνόδου Κορυφής, εκείνον της συνεργασίας-διεύρυνσης, τα αποτελέσματα ήταν μάλλον θετικά. Ορμώμενοι από την «πολιτική των ανοιχτών θυρών» η οποία βασίζεται στο άρθρο 10 της ιδρυτικής συνθήκης του ΝΑΤΟ (το οποίο αναφέρεται στη διαδικασία ένταξης με ομόφωνη συμφωνία όλων των μελών), οι Σύμμαχοι συμφώνησαν στην ενσωμάτωση της Φινλανδίας ήδη από τον Απρίλιο του 2023, ενώ η Σουηδία αναμένει την ένταξη της μόλις επικυρωθεί το Πρωτόκολλο Προσχώρησης από όλα τα κράτη μέλη της Συμμαχίας. Αφού η Ουγγαρία απέσυρε τελικώς τις αντιρρήσεις της για την είσοδο της Σουηδίας, η μεγάλη έκπληξη για πολλούς, ήρθε από την πλευρά της Τουρκίας, καθώς μετά από έναν χρόνο τουρκικών “αντιστάσεων”, ο τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν ανακοίνωσε πως θα «φέρει» την επικύρωση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ στην τουρκική εθνοσυνέλευση.

Η πρόθεση αυτή μπορεί να προκάλεσε εντύπωση, στην πραγματικότητα όμως, η τουρκική πλευρά είναι υπέρ ενός διευρυμένου ΝΑΤΟ, εφόσον η επιθυμία του Ερντογάν να αυστηροποιήσει την στάση της η Σουηδία απέναντι σε εκείνους που βλέπει και αναγνωρίζει η Τουρκία ως τρομοκράτες (δηλαδή μέλη του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν PKK τα οποία βρίσκονταν στη Σουηδία) εκπληρωθεί. Εν τέλει, η Τουρκία βγαίνει κερδισμένη: Η Σουηδία έθεσε σε ισχύ ήδη από τον Ιούνιο νέα αντιτρομοκρατική νομοθεσία ενώ συγχρόνως υποσχέθηκε να καταστέλλει εντός των συνόρων της το YPG, τη συριακή πτέρυγα του PKK. Το ΝΑΤΟ υποσχέθηκε αυξημένη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας απέναντι στην τρομοκρατία και τέλος ο Joe Biden μαζί με το Κογκρέσο θα προχωρήσουν στη μεταφορά των μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία (τα οποία και έχει ζητήσει ο Ερντογάν εδώ και 3 χρόνια).

Αναφορικά με τον τομέα της ευρύτερης ασφάλειας, από τη φετινή Σύνοδο δεν έλειψαν οι αναφορές σχετικά με τις πολύπλευρες προκλήσεις που συναντώνται στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, ενώ καταδικάστηκαν οι κινήσεις της Κίνας, η οποία επιχειρεί να μετατρέψει τα δεδομένα της διεθνούς τάξης σε όλα τα επίπεδα ( διάστημα, θάλασσα, κυβερνοχώρος). Με το ΝΑΤΟ να καλεί τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας να καταδικάσει τον πόλεμο στην Ουκρανία και να σταματήσει να ενισχύει τον Πούτιν, η κινεζική πλευρά απέρριψε τα σχόλια αυτά και μάλιστα έστειλε ένα προειδοποιητικό μήνυμα, λέγοντας πως εάν απειληθούν τα συμφέροντά της, θα απαντήσει αποφασιστικά. Στο κλίμα της αντιμετώπισης υβριδικών απειλών, το ΝΑΤΟ δεν έχασε την ευκαιρία να αναφερθεί στη συνεργασία της με την Ευρωπαϊκή Ένωση με την οποία όπως χαρακτηριστικά δήλωσε, έχει αναπτύξει «ουσιαστικό διάλογο».

Εν κατακλείδι, μπορεί για την ουκρανική πλευρά η ένταξή της στο ΝΑΤΟ να αποτελεί την καλύτερη εγγύηση ασφάλειας, όμως αυτό κατέστη αδύνατον να συμβεί προς το παρόν. Η Ουκρανία θα πρέπει να αρκεστεί στα μέτρα στήριξης που της προσφέρει η Συμμαχία και να ξεχάσει, προς ώρα τουλάχιστον, την προσχώρησή της σε αυτή. Η ιστορικότητα της φετινής Συνόδου είναι σίγουρα αναμφισβήτητη, καθώς κλήθηκε για άλλη μια φορά να απαντήσει σε κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με το μέλλον του διεθνούς χώρου. Ήταν όμως αυτό αρκετό; Και κατά πόσο ισχύει τελικά το «ΝΑΤΟ: Μαζί πιο δυνατοί»;

Συντάκτης: Σεμέλη Μπιθημήτρη

Πηγές: