Οι τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο συνιστούν προσβολές για το διεθνές δίκαιο, και με αυτό εννοούμε τις διαδοχικές αμφισβητήσεις από πλευράς Τουρκίας του καθεστώτος που επικρατεί στο Αιγαίο. Ανέκαθεν οι σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας ήταν τεταμένες σε αυτόν τον τομέα χωρίς να εκλείπουν οι παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και κυρίως οι έρευνες σε θαλάσσιες περιοχές, όπως και για αυτή που θα κάνουμε λόγο στο παρόν πόνημα, που ανήκουν στην ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Τα παραπάνω είναι γνωστά ως διμερή ζητήματα μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας με βασικό σημείο τριβής την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Όλα αυτά τα ζητήματα που αφορούν και ορίζονται από το Δίκαιο της θάλασσας καθορίζονται από την διεθνή συνθήκη του Δικαίου της θάλασσας των Ηνωμένων Εθνών (UNCLOS). Θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε ότι στη σύγχρονη ελληνοτουρκική ιστορία, ουκ ολίγες φορές η Τουρκία έχει επιχειρήσει να διενεργήσει έρευνες σε περιοχές του Αιγαίου με αρχικό περιστατικό την κίνηση της Ελλάδας εν μέσω της πετρελαϊκής κρίσης του 1973 για την άδεια εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στο Αιγαίο σε ξένες εταιρείες και την απάντηση της Τουρκίας μέσω της εταιρείας ΤΡΑΟ με άδεια εκμετάλλευσης σε περιοχές υφαλοκρηπίδας δυτικά των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου αμφισβητώντας την αποκλειστική εκμετάλλευση από μέρους της Ελλάδας. Από τότε μέχρι και σήμερα έχει κυλήσει αρκετό νερό στο αυλάκι της έντασης και των προκλήσεων στις σχέσεις των δύο χωρών. Μόλις πριν δύο χρόνια η γνωστή υπόθεση με το πλοίο Oruc Reis, το οποίο χωρίς άδεια από την Ελλάδα έπλευσε προς το Καστελόριζο συνοδεία φρεγατών, με δικαιολογία τις σεισμικές έρευνες προκειμένου να ανιχνεύσει υποθαλάσσιες περιοχές όπου πιθανώς θα υπήρχαν κοιτάσματα υδρογονανθράκων φέρνει στο προσκήνιο άλλη μία προσπάθεια της γείτονος χώρας για σύγκρουση.
Με μία πιο αναλυτική σκέψη, το συγκεκριμένο πλοίο επρόκειτο για εμπορικό και όχι για πολεμικό, γεγονός που τόνιζε ότι οι Τούρκοι ήθελαν να περάσουν όπως και πάντα πράττουν έμμεσα το μήνυμα στους Έλληνες. Έτσι, δεν θα μπορούσαν να διαμαρτυρηθούν εύκολα για το γεγονός ότι εμπορικά πλοία έπλευσαν στην περιοχή (της οποίας ο εναέριος χώρος βέβαια ανήκει στην Αθήνα). Αλλά αυτό από μόνο του δε λέει τίποτα. Σύμφωνα με φωτογραφίες των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων το συγκεκριμένο σκάφος δεν κινούνταν με τη μεγαλύτερη καλύτερη ταχύτητα που θα μπορούσε να αναπτύξει καθώς ο καιρός που επικρατούσε στην περιοχή δεν το άφηνε να πραγματοποιήσει με ευκολία ερευνητικές εργασίες. Επικρατούσαν πάνω από τέσσερα μποφόρ τη στιγμή που για να γίνει εφικτή μία έρευνα υποθαλάσσια θα πρέπει να επικρατούν λιγότερα από τέσσερα μποφόρ. Το ξεκάθαρο μήνυμα που ήθελε να περάσει η Τουρκία μέσω του Oruc Reis στους Έλληνες, για άλλη μία φορά με αυτή την κίνηση των Τούρκων, ήταν ότι εφόσον η ελληνική υφαλοκρηπίδα και η αντίστοιχη ΑΟΖ δεν έχουν συμφωνηθεί η αναγνωριστεί από τα άλλα κράτη της περιοχής, (καθώς αυτό το καθεστώς επικρατεί στη θάλασσα), δεν αποτελεί απειλή για τα ελληνικά χωρικά ύδατα ή την ελληνική υφαλοκρηπίδα εφόσον τα νερά στα οποία έπλεε ήταν ‘’εν δυνάμει’’ ελληνική υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Αυτά τα λόγια επικαλέστηκαν οι Τούρκοι.
Το βασικό αντικείμενο της σύγχυσης αυτής αποτελούν οι θαλάσσιες ζώνες και τα δικαιώματα του κάθε παράκτιου κράτους σε αυτές. Συνεπώς και η Τουρκία συχνά εμπαίζει με τους χαρακτηρισμούς με απώτερο σκοπό τις δικές της διεκδικήσεις. Η διαφορά στις θαλάσσιες ζώνες είναι ότι κατά τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας το κάθε παράκτιο κράτος μπορεί να ασκήσει κυριαρχία στην αιγιαλίτιδα ζώνη μόνο, ενώ στις υπόλοιπες (την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ) ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα. Η αιγιαλίτιδα και υφαλοκρηπίδα ωστόσο, αποτελούν, αυτοδίκαιες θαλάσσιες ζώνες και δεν απαιτούν κήρυξη ενώ η συνορεύουσα ζώνη και η ΑΟΖ απαιτούν. Αυτό σημαίνει ότι το κάθε κράτος μπορεί να κηρύξει την κάθε θαλάσσια ζώνη με συγκεκριμένα όρια. Στην Ελλάδα παρόλα αυτά η άσκηση των δικαιωμάτων μας στις θαλάσσιες αυτές ζώνες επηρεάζεται σημαντικά από το χαρακτηρισμό του Αιγαίου ως κλειστή θάλασσα και από τη συμπεριφορά της Τουρκίας, όπως με αυτά τα χαρακτηριστικά γεγονότα με τα διάφορα κατά καιρούς πλοία που ”προκαλούν” στο Αιγαίο. Το επίκεντρο δηλαδή της διαφωνίας Ελλάδας και Τουρκίας στον χώρο του Αιγαίου είναι ο διαχωρισμός της τουρκικής από την ελληνική υφαλοκρηπίδα (και συνεπαγόμενα της ΑΟΖ), με καίριο σημείο το ποιος θα απολαμβάνει τα κοιτάσματα και κυρίως τους υδρογονάνθρακες του βυθού της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ.
Το συμβάν με το πλοίο Oruc Reis θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν επρόκειτο για κάτι ιδιαίτερα το ανησυχητικό με τις διαστάσεις και την τροπή που πήρε, καθώς όντως ήταν ένα εμπορικό πλοίο και επομένως η πλεύση εμπορικού πλοίου μπορεί να είναι ελεύθερη και οι περιοχές που θα απαγορεύεται ελάχιστες και αυστηρά προκαθορισμένες. Η περιοχή που έπλεε το Οruc Reis προς το Καστελόριζο θεωρείτο ότι ανήκει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Στους Έλληνες οι τούρκοι όμως αυτό ακριβώς ήθελαν και θέλουν, για ακόμη μία φορά να πετύχουν, να καταστήσουν σαφέστατο ότι εφόσον δεν έχει συμφωνηθεί από τα υπόλοιπα κράτη ότι σε εκείνη ακριβώς την περιοχή θα είναι υφαλοκρηπίδα ελληνική (και έχει κηρυχθεί αυτοδικαίως μονάχα από την Ελλάδα) και εφόσον η Ελλάδα θεωρεί μέχρι το σημείο εκείνο τα όρια της , μπορεί οι Τούρκοι να πλέουν μέχρι εκεί διεκδικώντας τα δικαιώματά τους για εκμετάλλευση του βυθού, για πραγματοποίηση ερευνών και κυρίως για να καταστήσουν σαφή την παρουσία τους στο Αιγαίο στην ‘’δυνάμει’’ κατά τα λεγόμενα τους ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Συντάκτης: Γεωργία Κουμεντάκη