Αναμφίβολα, τα τελευταία έτη αποτελούν χρονιές καμπής και μεγάλων μεταβολών στο διεθνές στερέωμα για πολλούς και διάφορους λόγους. Από την μεταπήδηση των ΗΠΑ στον Ειρηνικό ως την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και από την νέα επερχόμενη παγκόσμια οικονομική κρίση στα βαθιά πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα που ταλανίζουν την Ευρωπαϊκή ήπειρο και γενικότερα την Δύση, γίνεται αντιληπτή μια έντονη κινητικότητα τόσο των παραδοσιακών δυνάμεων, όσο και τον λεγόμενων αναδυόμενων μέσα σε ένα πλαίσιο δυνητικού ή και σε κάποιες περιπτώσεις ευθύ ανταγωνισμού που απορρέει από την πολυπλοκότητα του πολύ – πολικού διεθνούς συστήματος που τείνει να διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Μέσα σε αυτό το θέατρο της διεθνούς σκηνής, ο οικονομικός, κατά κύριο λόγο, οργανισμός – φόρουμ των BRICS, που παίρνει το ακρωνύμιο του από τις συμμετέχουσες χώρες σε αυτόν, Βραζιλία (Brazil), Ρωσία (Russia), Ινδία (India), Κίνα (China) και Νότια Αφρική (South Africa), φαίνεται να προσπαθεί να αναβαθμίσει το πολιτικό σκέλος του, «πλασάροντας» μια εναλλακτική παγκόσμια τάξη από την υπάρχουσα «δυτικοκεντρική».

Τον Αύγουστο του 2023 έρχεται η επόμενη σύνοδος κορυφής των BRICS και για ακόμη μια φορά, μετά τις μετριοπαθείς συζητήσεις του 2018, γίνεται μια έντονη συζήτηση ως προς την ένταξη νέων κρατών στον οργανισμό. Ήδη από το 2022 είχαν υπάρξει κάποιες αναφορές ως προς την αναγκαιότητα μιας ενδεχόμενης διεύρυνσης από την Κίνα, οι οποίες είχαν βρει κάποιες ενστάσεις κυρίως από την Βραζιλία και την Ινδία, η οποία έχει τονίσει έντονα πως εάν συμφωνηθεί η διεύρυνση θα πρέπει να βρεθεί μια φόρμουλα η οποία θα οριοθετεί γενικότερα τα κριτήρια ένταξης ενός κράτους στο φόρουμ. Όμως, μετά τις τελευταίες δηλώσεις του διπλωματικού εκπροσώπου της Νότιας Αφρικής στον οργανισμό Ανίλ Σουκλάλ, καθίσταται δεδομένη η θετική στάση των κρατών – μελών προς την ιδέα αυτή. Χώρες όπως η Τουρκία, το Ιράν, η Αίγυπτος, η Αργεντινή, η Σαουδική Αραβία και η Ινδονησία λέγεται πως έχουν εκφράσει, μεταξύ άλλων, την προδιάθεση τους να κινήσουν συζητήσεις προς μια ενδεχόμενη ένταξη τους στον οργανισμό.

Έχει τεράστια σημασία το γεγονός πως η αναζωπύρωση των συζητήσεων περί διεύρυνσης ξεκίνησε από την Κίνα, όπως επίσης έχει σημασία και το γεωγραφικό πλαίσιο στο οποίο φαίνεται να κινούνται οι BRICS. Το Πεκίνο, το οποίο κατέχει το 70% της οικονομικής δύναμης των BRICS, διαφαίνεται πως θέλει να χρησιμοποιήσει τον οργανισμό με σκοπό να δημιουργήσει μια εκτενής γεωγραφικής κλίμακας σφαίρα επιρροής η οποία θα μπορεί να αντιταχθεί έναντι των οικονομικών πολιτικών των G7. Για αυτό τον λόγο η διεύρυνση κινείται γύρω από γεωγραφικές περιοχές όπως η Μέση Ανατολή, η Λατινική Αμερική και η Κεντρική/Νότια Ασία και η Αφρική. Για την Κίνα, οι BRICS φαίνεται να είναι ένα οικονομικό – πολιτικό ανάχωμα το οποίο στοχεύει στην ένταξη των μοντέρνων «αδέσμευτων», δηλαδή των χωρών που δεν έχουν μια σαφή στάση απέναντι στους πόλους του διεθνούς συστήματος.

Σε παρόμοιο πλαίσιο φαίνεται να κινείται και η Ρωσία, η οποία μετά την εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου 2022 στην Ουκρανία έχει χάσει τεράστιο μέρος του διεθνούς πολιτικού και οικονομικού αντικρίσματος και κύρους της. Με τις ΗΠΑ και την πλειοψηφία των Ευρωπαϊκών κρατών να έχουν εχθρική στάση απέναντι της και τις οικονομικές κυρώσεις να δείχνουν σταδιακά τα αποτελέσματα τους στην Ρωσική κοινωνία η Μόσχα αναζητά όχι μόνο την διεθνή υποστήριξη μέσα από νέες συμμαχίες, αλλά και την περαιτέρω άμβλυνση της δυναμικής της σε νέες αγορές, καθώς ναι μεν προς το παρόν η αγορά της Κίνας και της κεντρικής Ασίας φαίνεται να υποστηρίζουν τις ρωσικές ανάγκες αλλά σύντομα δεν θα επαρκούν για την λειτουργία του ρωσικού κράτους και κυρίως των ρωσικών επιδιώξεων.

Έτσι, σε ένα στερέωμα που συνεχώς και ταχέως μεταβάλλεται, παρουσιάζεται το ερώτημα του ρόλου των BRICS. Θα συνεχίσει να αποτελεί έναν «εναλλακτικό» πόλο έλξης οικονομικών συμφερόντων των αναδυόμενων οικονομιών ή θα αναχθεί με τα υφιστάμενα ή και με διευρυμένα κράτη – μέλη σε μια πολιτική οντότητα με σαφείς πολιτικούς, γεωπολιτικούς και οικονομικούς στόχους; Τα ως τώρα γεγονότα μας προϊδεάζουν πως οι BRICS θέλουν να πετύχουν την ανάδυση σε έναν σαφή, οριοθετημένο διεθνή οργανισμό, ακόμα δε περισσότερο το Πεκίνο και η Μόσχα επιδιώκουν την πρωτοκαθεδρία των αποφάσεων μέσα σε αυτό το πλαίσιο με σκοπό να τελειοποιήσουν έναν ενιαίο ανταγωνιστικό «συμμαχικό άξονα» έναντι των αντικρουόμενων συμφερόντων με τις ΗΠΑ και των συμμάχων της. Μέσα σε έναν δεύτερο, πιο εξελιγμένο «Ψυχρό Πόλεμο» να βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι λογικό οι αντικρουόμενες δυνάμεις να αναζητούν το πλεονέκτημα στην σκακιέρα της σύγκρουσης. Μένει να δούμε εάν το λεγόμενο «Σίνο – Ρωσικό άρμα» θα μπορέσει να εκφραστεί και να κινηθεί μέσα από πλαίσιο εξελιγμένων BRICS.

Συντάκτης: Ανδρέας Παπαιωσήφ

Πηγές: 

  • Armijo, Elliott, Leslie. Roberts, Cynthia. “The Emerging Powers and Global Governance: Why the BRICS matter”. Handbook of Emerging Economies. January, 2013.
  • Kahler, Miles. “Rising Powers and Global governance: Negotiating change in a resilient status quo”. The Royal Institute of International Affairs. March, 2013.
  • Keck, Jachary. “China and the BRICS: Unavoidable Hegemony?”. The Diplomat. March 29, 2013.
  • Keukeleire, Stephan. Hooijmaajjers, Bas. Tong, Jiao. “The BRICS and Other Emerging Power Alliances and Multilateral Organizations in the Asia – Pacific and the Global South: Challenges for the European Union and Its view on Multilateralism”. Journal of Common Market Studies, 2013.
  • Prang, Astrid. “A New World Order? BRICS Nations offer Alternative to the West”. Deutsche Welle, March 27, 2023.