Μόλις στις 29/3/2017 η Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Theresa May κατέφυγε για πρώτη φορά στην ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης στο άρθρο 50 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), υποβάλλοντας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το αίτημα της χώρας της να αποσυρθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ταυτοχρόνως από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ). Συστάθηκε λοιπόν, ομάδα διαπραγματεύσεων υπό τον Michel Barnier, ενώ οι διαπραγματεύσεις αυτές ξεκίνησαν στις 19/6/2017, οι οποίες ύστερα από συμφωνία παρατάθηκαν, μιας και η διετής προθεσμία του άρθρου 50 παράγραφος 3 ΣΕΕ έληξε, τον Μάρτιο του 2019. Παρόλο που το Ηνωμένο Βασίλειο είθιστο να απέχει από έναν σημαντικό αριθμό ενωσιακών πρωτοβουλιών, όπως η Σύμβαση Σένγκεν και η Νομισματική Ένωση, ενώ συμμετείχε εν μέρει στη ΧΕΑΔ (Χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης), η αθρόα προσέλευση μεταναστών και προσφύγων στη χώρα λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008, αλλά και του πολυετή πολέμου στη Συρία, οι οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών, καθώς και ο Ευρωσκεπτισμός, ένα πολιτικό δόγμα που διατείνεται την απαγκίστρωση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δημιούργησαν τα θεμέλια πάνω στο οποίο στηρίχθηκε το Brexit. Αυτά ήταν λοιπόν, που πυροδότησαν το δημοψήφισμα στις 23/6/2016, με το 52% των Βρετανών να ψηφίζει υπέρ της εξόδου της χώρας, εν αντιθέσει με το 48% των πολιτών να ψηφίζει υπέρ της παραμονής στην Ένωση. Κατά πόσο όμως, αποδείχθηκε λύτρωση η έξοδος της Μεγάλης Βρετανίας από το ενωσιακό οικοδόμημα στις 31/1/2020;

   Κατ’ αρχάς, όσον αφορά τον τομέα του διασυνοριακού εμπορίου και της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων και αγαθών, ήδη στο άρθρο 3 παρ.2 ΣΕΕ επισημαίνεται πως η Ευρωπαϊκή Ένωση «παρέχει στους πολίτες της χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης χωρίς εσωτερικά σύνορα, μέσα στον οποίο εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων σε συνδυασμό με κατάλληλα μέτρα όσον αφορά τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα, το άσυλο, τη μετανάστευση και την πρόληψη και καταστολή της εγκληματικότητας», πραγμάτων των οποίων το Ηνωμένο Βασίλειο δεν απολαύει πλέον. Πριν το Brexit, η χώρα δύνατο, όπως και όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη, να εισάγει, καθώς και εξάγει προϊόντα εντός της Ένωσης χωρίς ειδικές άδειες ή καθυστερήσεις στα σύνορα των εναπομείναντων κρατών μελών, προνόμιο το οποίο έχασε, με απόρροια να δυσκολεύεται πλέον ως τρίτη χώρα να αποστείλει τα προϊόντα της σε 27 διαφορετικά σύνορα με 27 διαφορετικά νομικά καθεστώτα. Αυτό έχει ως επακόλουθο πολλές επιχειρήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου να μεταφέρουν την έδρα τους σε κάποια χώρα μέλος της Ένωσης, μετουσιώνοντας αυτό το υποκατάστημα σε κύριο εμπορικό αντιπρόσωπο ούτως ώστε να μπορούν να εμπορεύουν απροσπέλαστα τα προϊόντα τους, με απότοκο να συναναστρέφονται περισσότερο με τους πελάτες της Ένωσης κι έτσι, να απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από τη γενέτειρά τους. Όπως μάλιστα τόνισε και η Meg Hillier, πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής, «το μόνο ανιχνεύσιμο αποτέλεσμα προς το παρόν (εννοείται του Brexit) είναι το αυξημένος κόστος, η γραφειοκρατία και οι καθυστερήσεις στις εισόδους και εξόδους της χώρας», παρόλο που κάποιοι θιασώτες της αποχώρησης διατείνονται πως αυτές οι αρνητικές επιδράσεις στους τομείς των τιμών, των επενδύσεων, του εμπορίου και της παραγωγικότητας οφείλονται κυρίως στην πανδημία και στην ενεργειακή κρίση. Τουναντίον, μέσω της σύγκρισης των οικονομιών της Μεγάλης Βρετανίας και των χωρών της Ένωσης, γίνεται εναργές πως δεν μπορεί να ευθύνονται μόνο η διασπορά του Covid-19 και ο πόλεμος στην Ουκρανία για το ότι αυτή βρίσκεται σε εξαιρετικά χαμηλή θέση στον πίνακα με την οικονομική άνοδο των κρατών, ιδίως το 2023, ενώ η μόνη χώρα που βρίσκεται να μειονεκτικότερη θέση από το Ηνωμένο Βασίλειο είναι η επιβληθείσα σε κυρώσεις Ρωσία. Επιπροσθέτως, είναι αναγκαίο να τονισθεί πως πέρα από τα προνόμια της εσωτερικής ενιαίας αγοράς (αρ.3 παρ.3 εδ.α ΣΕΕ) και της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, των προσώπων (φυσικών και νομικών), των υπηρεσιών και των κεφαλαίων (αρ.26 παρ.2 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης), αυτή η ενωσιακή έννομη τάξη προάγει και την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο (αρ.3 παρ.3 εδ.γ ΣΕΕ). Παρ’ όλα αυτά, συνιστά πλέον γεγονός πως στο βωμό της επίτευξης μιας ανεξάρτητης και ισχυρής βιομηχανίας η Αγγλία θυσίασε την ελεύθερη πρόσβαση που είχε σε βιομηχανίες, χημικά, μηχανήματα και υπηρεσίες της Ένωσης για να ξοδέψει τώρα δισεκατομμύρια λίρες αναπαράγοντας ένα καθεστώς το οποίο υπήρχε εξ’ υπαρχής στο πλαίσιο του ενωσιακού οικοδομήματος.

Πίνακας των Financial Times – Brexit

  Επιπλέον, ουκ ολίγον ενδιαφέρον έχει η αναφορά στο Πρωτόκολλο για τη Βόρεια Ιρλανδία (Northern Ireland  Protocol), το οποίο αποτέλεσε μέρος της συμφωνίας αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ένωση, κατοχυρώνοντας την αποφυγή σκληρών συνόρων στη νήσο της Ιρλανδίας (ένα από τα εναπομείναντα κράτη μέλη της Ένωσης), την προστασία της οικονομίας στο σύνολο της νήσου, καθώς και την τήρηση της συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής/ συμφωνίας του Μπέλφαστ (the Good Friday Agreement). Η συμφωνία εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου και το συνοδευτικό Πρωτόκολλο για τις Ιρλανδία και Βόρεια Ιρλανδία υπογράφηκαν στις 24 Ιανουαρίου 2020, ενώ το Πρωτόκολλο εφαρμόζεται από την 1η Ιανουαρίου 2021, αναγνωρίζοντας τις ιδιάζουσες συνθήκες που επικρατούν στη νήσο της Ιρλανδίας και επιδιώκοντας πρώτον, να διατηρηθούν οι ειρηνικές σχέσεις μεταξύ της Ιρλανδίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, διασφαλίζοντας την απουσία φυσικών συνόρων μεταξύ αυτών και δεύτερον, να διαφυλαχθεί η ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς της Ένωσης. Επί της ουσίας και βάσει αυτού, αντί οι έλεγχοι των απαιτούμενων εγγράφων και οι επιθεωρήσεις στο πλαίσιο του εμπορίου αγαθών να λαμβάνουν χώρα στα σύνορα μεταξύ Ιρλανδίας και Βόρειας Ιρλανδίας, αυτοί διεξάγονται ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετανία, και δη Αγγλία, Ουαλία και Σκωτία, και στα λιμάνια της Βόρειας Ιρλανδίας, η οποία εν γένει συγκαταλέγεται στο Ηνωμένο Βασίλειο και βρίσκεται κι αυτή εκτός Ένωσης, αλλά εντός της ενωσιακής ενιαίας αγοράς αγαθών, καθότι συμφωνήθηκε με το Πρωτόκολλο να συνεχίσει να ακολουθεί η τελευταία το ενωσιακό καθεστώς στο επίπεδο του εμπορίου αγαθών. Έτσι, αφού συγκεκριμένα είδη προϊόντων από τις Αγγλία, Ουαλία και Σκωτία ελεγχθούν με την άφιξή τους στα λιμάνια της Βόρειας Ιρλανδίας, αυτά μπορούν να κυκλοφορήσουν ελεύθερα στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας. Επομένως, ανεξαρτήτως του νέου σχεδίου του Ηνωμένου Βασιλείου για τροποποιήσεις του Πρωτοκόλλου, δεν παύει αυτό να καθιστά τη Βόρεια Ιρλανδία το μοναδικό μέρος σε ολόκληρη την Ευρώπη που έχει πρόσβαση στην εσωτερική αγορά και του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατέχοντας έτσι, μια εξαιρετικά προνομιούχα θέση στο εμπόριο της Ευρώπης. Επιπλέον, παρόλο που η οικονομία της Ένωσης αρχικά επωφελήθηκε με το Brexit, μιας και πολλές επιχειρήσεις μεταφέρθηκαν εντός των συνόρων της Ένωσης, το Ηνωμένο Βασίλειο συνεισέφερε σε αυτήν από τα μεγαλύτερα χρηματικά ποσά, με απότοκο το «budget» της να μειωθεί μετά το Brexit κατά 5%, κενό που πρέπει πλέον να καλύψουν τα υπόλοιπα κράτη μέλη.

   Συνοψίζοντας και λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα άνωθεν επιχειρήματα, γίνεται αντιληπτό πως η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου δεν αποτέλεσε μια ιδιαίτερα καρποφόρα επιλογή των πολιτικών, εκ των οποίων κάποιοι επιδίωξαν μέσω της προπαγάνδας να υποκινήσουν την κοινή γνώμη με απώτερο στόχο την επίτευξη μιας ιδέας ανεξαρτησίας, κυριαρχίας και ιλιγγιώδους οικονομικής ανόδου, πέραν της στενής και καλόπιστης συνεργασίας με τα κράτη της Ευρώπης. Παρόλο που η πανδημία και η ενεργειακή κρίση φαίνεται να πρόλαβαν τα σχέδια της Μεγάλης Βρετανίας για την πραγμάτωση αυτού του στόχου, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί με βεβαιότητα τι επιφυλάσσει το μέλλον. Πάντως, υπάρχουν κι αυτοί που υποστηρίζουν πως δεν αποκλείεται η υποβολή ενός νέου αιτήματος της χώρας για προσχώρηση στην Ένωση βάσει του άρθρου 49 ΣΕΕ σε περίπτωση που οι συνθήκες καταστούν πιο δυσχερείς.

Συντάκτης: Αννέτα Τσελέπη

Πηγές:

  • Ευγενία Ρ. Σαχπεκίδου, Ευρωπαϊκό Δίκαιο, 2021, σελ.139 – 148
  • Youtube video : What led to Brexit? | Start Here, https://youtu.be/30pn4CaS2_M
  • Youtube video : Inside Brexit : How Britain lost the European plot | FT Features, https://youtu.be/oqT1lneQ28Q
  • Youtube video : The Brexit effect : how leaving the EU hit the UK | FT Film, https://youtu.be/wO2lWmgEK1Y
  • BBC news, Brexit : What is the Northern Ireland Protocol ?, 10/1/2023
  • studysmarter.us, Consequences of Brexit : Overview & Impact
  • Καθημερινή, Brexit : Εμφανείς πλέον οι αρνητικές συνέπειες στο εμπόριο της Βρετανίας, 9/2/2022