Τη δεκαετία του 1990 αναπτύχθηκε μία νέα θεωρία εθνικισμού, με το όνομα κοινότοπος ή μπανάλ εθνικισμός. Τι υποστηρίζει ακριβώς αυτή η θεωρία; Το έθνος ουσιαστικά συγκεκριμενοποιείται μόνο μέσα από την αντίθεσή του με τα άλλα έθνη, μέσω του διαχωρισμού και του ανταγωνισμού δηλαδή. Από τη μία εμείς είμαστε οι καλοί, αυτοί που βρίσκονται στην σωστή πλευρά της ιστορίας, ενώ αυτοί είναι οι κακοί, οι ανάλγητοι κλπ. Με πιο συχνό φαινόμενο αυτό να συμβαίνει ανάμεσα σε γειτονικές χώρες. Δεν σας θυμίζει κάτι; Ας πάρουμε το παράδειγμα της Τουρκίας σε σχέση με την Ελλάδα. Ιστορικά, αντίπαλα μεγέθη. Κάθε φορά που συμβαίνει κάτι, όπως μία παραβίαση των χωρικών υδάτων από την πλευρά της Τουρκίας, γίνεται αναφορά στον τουρκικό εθνικισμό και στη δική μας πατριωτική συνείδηση. Εμείς απλά αγαπάμε την πατρίδα μας, με αγνότητα, ενώ εκείνοι είναι ακραίοι, παράλογοι έως και επικίνδυνοι. Άραγε, η αντίθετη πλευρά δεν θα έκανε την διόλου παράλογη, αντιστροφή των ρόλων; Εκείνοι θα ήταν πατριώτες και εμείς εθνικιστές. Επομένως είναι δύο πλασματικοί όροι, τουλάχιστον ως προς τον τρόπο που χρησιμοποιούνται στην περίπτωση Ελλάδας-Τουρκίας. Πράγματι, έχουν διαπραχθεί στο παρελθόν φρικαλεότητες και από τις δύο πλευρές. Με πιο γνωστές για προφανείς λόγους, εκείνες όπου πάντα οι άλλοι είναι οι θύτες. Όχι πως αμφισβητώ και θέλω να μειώσω την σημασία της γενοκτονίας Ποντίων και των Αρμενίων, έναν αιώνα πριν. Όμως κανείς δε θυμάται την “σφαγή της Τριπολιτσάς” δύο αιώνες πριν κατά την ελληνική επανάσταση. Γιατί οι Έλληνες εκείνη την φορά δεν ήμασταν τα θύματα.
Πώς σχετίζονται όμως όλα αυτά με το σήμερα; Δευτέρα, 6 Φεβρουαρίου 2023. Μία από τις πιο σκοτεινότερες μέρες για Τουρκία και Συρία ξημέρωσε. Ο φονικός σεισμός των 7,8 Ρίχτερ και ο σχεδόν ίδιας κλίμακας μετασεισμός, προκαλέσει ανεπανάληπτη εκατόμβη θυμάτων και δευτερογενών κρίσεων. Εκατοντάδες χιλιάδες εγκλωβισμένοι, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κάνει αναφορές και προβλέψεις για μια ανυπολόγιστη ανθρωπιστική κρίση στην ευρύτερη περιοχή όπου χτύπησε ο εγκέλαδος που έπεται την επομένη της φυσικής καταστροφής . Κτίρια κατέρρευσαν σαν τραπουλόχαρτα, εξαιτίας της κακής ποιότητας των υλικών από τα οποία είχαν κατασκευαστεί. Ο Τούρκος πρόεδρος κήρυξε εφταήμερο εθνικό πένθος, ενώ ανθρωπιστική βοήθεια και πυροσβεστικά σώματα έχουν σταλεί από πάρα πολλές χώρες, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Μέσα στο γενικότερο κλίμα συμπαράστασης και λύπης για το θλιβερό αυτό συμβάν δεν έλειψαν οι κακεντρέχειες από ελληνικής πλευράς και οι κάθε λογής θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με το συμβάν. Πως τάχα ο Θεός ή η όποια ανώτερη δύναμη στην οποία πιστεύει ο καθένας, εκδικείται τους Τούρκους για την μικρασιατική καταστροφή την δεκαετία του 1920 και όσα ακολούθησαν. Δεν ξέρω βέβαια ποιος “Θεός” θα τιμωρούσε σκοτώνοντας παιδιά καταπλακώνοντάς τα. Κι αν πράγματι το έκανε, ποιος ανθρωπιστής θα ένιωθε λύτρωση με τέτοιες εικόνες; Βλέποντας ανθρώπους να ψάχνουν τις οικογένειές τους στα χαλάσματα. Που σε ό,τι κι αν πιστεύουν, όποια γλώσσα κι αν μιλούν, ό,τι κι αν είχαν αποφασίσει να κάνουν κυβερνήσεις τόσες γενιές πριν, δεν φέρουν καμία απολύτως ευθύνη.
Και πόσο μακριά νομίζουν πως βρισκόμαστε; Μας χωρίζουν τόσα λίγα, και δεν αναφέρομαι μόνο στα χιλιόμετρα και τα ναυτικά μίλια. Άλλωστε οι τεκτονικές πλάκες, η σύγκρουση των οποίων δημιουργεί τις σεισμικές δονήσεις, δε γνωρίζουν από σύνορα. Ούτε από λαούς και έθνη. Ποτέ δεν ξέρεις πότε μπορεί να σε βρει μία φυσική καταστροφή. Είναι τραγικό και οριακά εγκληματικό να βλέπεις άτομα να χαίρονται με όσα γίνονται, ενώ μόλις λίγα χρόνια πριν άνθρωποι στο Μάτι κάηκαν ζωντανοί. Για αυτούς λυπηθήκαμε μόνο και μόνο επειδή ήταν Έλληνες και όχι απλά άνθρωποι;
Την επόμενη φορά λοιπόν που θα ζητήσεις εκδίκηση για την δικαίωση της ιστορίας που ξέρεις μόνο όπως σε συμφέρει αγαπητέ συμπατριώτη, σκέψου πως η χώρα σου δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος κι ούτε πρόκειται να συνωμοτήσει η φύση γι’ αυτό. Μην χρεώνεις τις δικές σου αδυναμίες και εμπάθειες σε τυχαία καταστροφικά φαινόμενα και θεότητες γιατί ίσως την επομένη φορά να βρίσκεσαι εσύ στην θέση αυτή και να χρειάζεσαι βοήθεια.
Συντάκτης: Χαρά Σοφιανίδου