Αν έπρεπε να τοποθετήσουμε τις λέξεις φεμινισμός και ανθρώπινα δικαιώματα σε μία πρόταση, αναμφισβήτητα δίπλα τους δεν θα έμπαινε η λέξη Ιράν. Κι εκεί που έναν μήνα πριν πληροφορηθήκαμε και μάλλον αναίτια ανακουφιστήκαμε ότι καταργείται η περιβόητη Αστυνομία “ηθών” στην συγκεκριμένη χώρα, τα γεγονότα ολοένα και μας διαψεύδουν. Ποιο είναι όμως το ακριβές χρονικό; Στις 13 Σεπτεμβρίου του 2022, η Μαχσά Αμινί, συλλαμβάνεται καθώς σε μία βόλτα με την οικογένειά της για ψώνια στην Τεχεράνη δεν φορούσε σωστά το χιτζάμπ της και φαινόταν ένα μέρος των μαλλιών της. Ναι, όσο εξωφρενικό κι αν μας ακούγεται αυτό, εδώ, στην Δύση. Ύστερα από τρεις μέρες η κοπέλα ξεψύχησε κατόπιν των βασανιστηρίων που υπέστη και το πιο ειρωνικό είναι πως στην διάρκεια της έρευνας, κάποιες πληροφορίες στο διαδίκτυο ανέφεραν πως πιθανόν πέθανε λόγω αστυνομικής βίας. Πιθανόν. Πώς έφθασε όμως το Ιράν να καταπατά κατάφωρα τα γυναικεία δικαιώματα; Επικρατούσε πάντοτε η συγκεκριμένη κατάσταση;
Η απάντηση λοιπόν είναι όχι. Μέχρι το 1979 και την ισλαμική επανάσταση οι γυναίκες στο Ιράν φορούσαν ακόμα και μίνι φούστες ή τέλος πάντων δεν περιορίζονταν στις ενδυματολογικές τους επιλογές, κάτι αυτονόητο και σύνηθες για όλα τα σύγχρονα κράτη, σωστά; Ο Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί, ο τελευταίος σάχης του Ιράν, παρά τον αυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης και την αυστηρή λογοκρισία που είχε επιβάλει προκειμένου να εδραιώσει το καθεστώς του, είχε προσπαθήσει να βελτιώσει την γυναικεία θέση στην ιρανική κοινωνία, δίνοντας δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες ενώ ταυτόχρονα θεσπίστηκε το δικαίωμα στην άμβλωση, ενώ για πρώτη φορά υπήρξε γυναικεία εκπροσώπηση σε κοινοβούλιο και δικαστικό σώμα. Όσον αφορά το οικογενειακό δίκαιο, τα δυο φύλα θεωρούνταν ίσα στην διάρκεια του έγγαμου βίου, στην επιμέλεια των παιδιών μα και σε περίπτωση διαζυγίου. Συμπληρωματικά, ο γάμος επιτρεπόταν μόνο σε ενήλικους πολίτες.
Τα πράγματα διαφοροποιούνται και επίσημα, στις 7 Μαρτίου 1979: Μέσα στο κλίμα αναρχίας που επικρατούσε στην διάρκεια των επεισοδίων, ηγέτης της επανάστασης κατάφερε να γίνει ο Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, αρχηγός των φανατικών ισλαμιστών, ο οποίος μετά τη νικηφόρα επανάσταση και την εγκατάσταση ενός θεοκρατικού καθεστώτος, διέταξε μεταξύ άλλων πως το χιτζάμπ θα είναι υποχρεωτικό για όλες τις γυναίκες στους δημόσιους χώρους. Την επομένη, όπου κατά μεγάλη ειρωνεία ήταν και η μέρα της γυναίκας πάνω από 100.000 γυναίκες αλλά και άνδρες συγκεντρώθηκαν στην Τεχεράνη για να διαδηλώσουν εναντίον των νέων μέτρων. Η απόφαση όμως δεν πάρθηκε πίσω και το 1983 μάλιστα, το κοινοβούλιο αποφάσισε ότι οι γυναίκες που δεν κάλυπταν τα μαλλιά τους μπορούσαν να τιμωρηθούν ακόμα και με 74 μαστιγώματα ενώ πιο πρόσφατα απεφάνθη ότι μπορεί να αντιμετωπίσουν και ποινή φυλάκισης έως δύο μήνες. Η σε όλους πια γνωστή, αστυνομία ηθών, γιατί πάνω απ’ όλα το Ιράν ενδιαφέρεται για την ηθική, και όπως φαίνεται η ηθική καθορίζεται από τις γυναικείες τρίχες, δημιουργήθηκε το 2004.
Βιαιότητες σε βάρος των γυναικών, καταπιέσεις, ανελευθερίες, αυτή δυστυχώς είναι η πραγματικότητα τα τελευταία σαράντα χρόνια.
Όμως, τους τελευταίους τρεισήμισι μήνες φαίνεται πως η φωτιά μιας νέας επανάστασης, πυροδοτημένης τόσο από άντρες όσο και από γυναίκες απειλεί το θεοκρατικό καθεστώς. Οι φλόγες που καίνε αδιάκοπα βρίσκονται στην ‘καρδιά’ του Ιράν, εκεί που χάνεις τη ζωή σου επειδή είσαι γυναίκα. Η αστυνομία έχει προχωρήσει σε πάνω από 14.000 συλλήψεις διαδηλωτών. Σύμφωνα μάλιστα με έρευνες των Ηνωμένων Εθνών, 500 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους επειδή επέλεξαν να μη φοβηθούν και να αντισταθούν στην αυθαιρεσία και την καταστρατήγηση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ως απάντηση, πολλές γυναίκες ανά τον κόσμο, από διαφορετικές χώρες, με διαφορετικά πιστεύω και θρησκείες, άλλες ηλικίες και τρόπους ζωής, αποφάσισαν να στείλουν ένα ηχηρό μήνυμα ενάντια σε όλα αυτά που συμβαίνουν, κόβοντας τα μαλλιά τους. Τα μαλλιά εκείνα που αποτέλεσαν αφορμή να αφαιρεθεί μια ανθρώπινη ζωή, χωρίς καμία διάθεση μετάνοιας από τους θύτες και κανένα στοιχείο πως θα υπάρξει μελλοντική υποχώρηση από την ιρανική κυβέρνηση. Κι όσο τα μέτρα γίνονται σκληρότερα, η αντίσταση μεγαλώνει.
Οι κυβερνητικοί παράγοντες ωστόσο διόλου δεν διστάζουν να ‘μοιράσουν’ θανατικές ποινές στους διαδηλωτές, ανεξαρτήτως φύλου, αφού η επαναστατική τους πράξη εκλαμβάνεται ως πόλεμος εναντίον του Αλλάχ (και φυσικά του καθεστώτος). Χαρακτηριστικά παραδείγματα του κλίματος εκφοβισμού που επικρατεί, είναι όταν τόσο η άρνηση της εθνικής ομάδας του Ιράν να τραγουδήσει τον εθνικό ύμνο της χώρας στον πρώτο της αγώνα στο πλαίσιο του Παγκοσμίου Κυπέλλου, αλλά και η συμμετοχή διακεκριμένης Ιρανής σκακίστριας σε τουρνουά χωρίς το χιτζάμπ της, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα να εξαπολυθούν σκληρές απειλές που αφορούσαν όχι μόνο τα εμπλεκόμενα πρόσωπα, αλλά και τις οικογένειες τους.
Ως πότε άραγε η ανθρωπότητα θα κάνει βήματα με σκοπό να φτάσει τον μεσαίωνα όπου τόσο είχε προσπαθήσει στο παρελθόν για να ξεφύγει από αυτόν; Πότε θα συνειδητοποιήσουν στο Ιράν και σε αντίστοιχα καθεστώτα πως όλες οι ζωές μετράνε το ίδιο; Πως τίποτα δεν είναι ικανό να μας καταστήσει κατώτερες και ότι κάποια στιγμή αυτή η μάχη θα νικηθεί. Και νικητές θα είμαστε εμείς, όλοι όσοι ονειρευόμαστε έναν λιγότερο άνισο κόσμο και παλεύουμε γι’ αυτόν.
Συντάκτης: Χαρά Σοφιανίδου