Στις 11 Νοεμβρίου 1918 έληξε ο Α.Π.Π., ο λεγόμενος “πόλεμος των χαρακωμάτων”. Οι επιπτώσεις του πρώτου παγκοσμίου άφησαν ανεξίτηλα το σημάδι τους στην Ευρώπη. Δυστυχώς όμως, 102 χρόνια μετά η παγκόσμια συνείδηση φαίνεται να μην έχει αλλάξει και η παγκόσμια κοινότητα δεν έχει καταφέρει την ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ των λαών.
Είναι αυτονόητο ότι τα πράγματα, όσον αφορά την κοινωνική ,πολιτική και ιστορική συγκυρία, δεν βρίσκονται σε ίδιο επίπεδο με τις αντίστοιχες συνθήκες που επικρατούσαν στην Ευρώπη των αρχών του 20ου αιώνα. Η γηραιά ήπειρος εισήλθε σε μια σύρραξη υπό ένα τελείως διαφορετικό πολιτικό και κοινωνικό πρίσμα με το σημερινό. Στις 28 Ιουνίου 1914, ενώ ο αρχιδούκας και διάδοχος του θρόνου της Αυστρίας Φραγκίσκος Φερδινάνδος επισκέπτεται το Σαράγιεβο (πρωτεύουσα της Βοσνίας) δολοφονείται, μαζί με την σύζυγο του, από τον Βόσνιο Φοιτητή Γκαβρίλο Πρίντσιπ. Ο Πρίντσιπ είναι μέλος μιας μυστικής εταιρείας, της Μαύρης Χείρας, η οποία συνδέεται με το ‘γιουγκοσλαβικό’ εθνικό κίνημα. Η δολοφονία του Φερδινάνδου θα πυροδοτήσει μια σειρά γεγονότων, οι οποίες θα θέσουν τα θεμέλια για την έναρξη του Α παγκοσμίου πολέμου. Η κυβέρνηση της Βιέννης, αφού εξασφάλισε στις 5 Ιουλίου την στήριξη του Γερμανού Αυτοκράτορα Γουλιέλμου του Β’, προετοιμάζει με μυστικότητα ένα τελεσίγραφο που στέλνεται στην Σερβία στις 23 του μηνός. Η γερμανική και αυστριακή κυβέρνηση υπολογίζουν ότι, εάν κινηθούν με γρήγορους ρυθμούς, οι εμπόλεμες συγκρούσεις θα περιορίζονταν στα Βαλκάνια. Έτσι στις 28 Ιουλίου η Αυστρία κήρυξε τον πόλεμο στην Σερβία και άρχισε τον άμεσο βομβαρδισμό της Σερβικής πρωτεύουσας.
Κατά συνέπεια, οι αντιδράσεις των υπόλοιπων μεγάλων δυνάμεων δεν αργούν να έρθουν. Η Ρωσία λαμβάνει σαφή θέση υπέρ της Σερβίας, ευελπιστώντας στην διατήρηση της επιρροής της στην Βαλκανική Χερσόνησο. Η ρωσική κυβέρνηση κηρύσσει την μερική επιστράτευση, ενώ παράλληλα ο Ρώσος Τσάρος Νικόλαος ο Β’ στέλνει μια σειρά τηλεγραφημάτων στον Γερμανό Αυτοκράτορα, ζητώντας του να ασκήσει πιέσεις στην Αυστροουγγαρία ώστε να αποφευχθεί η ένοπλη σύρραξη. Παρόμοια αιτήματα στέλνονται από το Λονδίνο. Ο σερ Έντουαρντ Γκρέυ, που διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών την περίοδο 1905-1916, προτείνει στην Γερμανική κυβέρνηση την έναρξη διαπραγματεύσεων για την ρύθμιση του προκείμενου ζητήματος και προσφέρει στη Βιέννη το Βελιγράδι ως “ενέχυρο” μέχρις ότου ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις. Συγχρόνως προειδοποιεί την γερμανική κυβέρνηση ότι, σε περίπτωση σύρραξης, η Μεγάλη Βρετανία δεν θα παραμείνει για πολύ στο περιθώριο. Η κλιμάκωση της έντασης δεν παραμένει απαρατήρητη από το φιλειρηνικό κίνημα. Μπροστά στον κίνδυνο του πολέμου, το κίνημα υπέρ της ειρήνης παραλύει από τις αντιθέσεις και τους δισταγμούς των σοσιαλιστών και συνδικαλιστικών ηγετών. Στην Γαλλία, οι δύο κυριότερες συνδικαλιστικές οργανώσεις, SFIO και CGT, προβαίνουν σε κοινές διαδηλώσεις εναντίον του πολέμου αλλά δεν καταφέρνουν να συμφωνήσουν στην ιδέα μιας γενικής απεργίας. Ενώ οι διπλωμάτες συζητούν και η κοινή γνώμη κινητοποιείται, τα στρατιωτικά επιτελεία δρουν. Η γαλλική κυβέρνηση, φροντίζοντας να μην προβεί σε καμία πράξη που θα μπορούσε να την εμπλέξει ευθέως σε μια ενδεχόμενη ευρωπαϊκή σύρραξη αποσύρει τα στρατεύματα της 10 χιλιόμετρα από τα γερμανικά σύνορα. Στις 31 Ιουλίου η Γερμανία στέλνει δύο τελεσίγραφα με παραλήπτες την Ρωσία και το άλλο στην Γαλλία. Οι Γερμανοί ζητούν την αποστράτευση του Ρωσικού στρατού και την διευκρίνιση της στάσης της Γαλλίας στο ενδεχόμενο ενός γερμανορωσικού πολέμου. Το βράδυ της 1ης Αυγούστου, καθώς η Ρωσία δεν έχει απαντήσει, η Γερμανία της κηρύσσει τον πόλεμο, ενώ η Γαλλία με την σειρά της προβαίνει σε επιστράτευση. Το τελικό κεφάλαιο των ‘’ελιγμών’ των ευρωπαϊκών δυνάμεων πραγματοποιείται στις 2 Αυγούστου 1914, όπου η Γερμανία απαιτεί την ελεύθερη διέλευση των στρατιωτικών της δυνάμεων από το Βέλγιο, με αποτέλεσμα η Γαλλία να κηρύσσει πόλεμο στην Γερμανία και η βρετανική κοινή γνώμη και κυβέρνηση να ταχθούν υπέρ της στρατιωτικής επέμβασης.
Ο Α’ παγκόσμιος, ο δήθεν “πόλεμος που θα τελείωνε όλους τους πολέμους”, παρά τα 102 χρόνια που έχουν περάσει, βρίσκει πολλές ομοιότητες με το σήμερα. Οι φρικαλεότητες, η αιματοχυσία και η θυσία χιλιάδων ανθρωπίνων ζωών στο βωμό των πολιτικών, οικονομικών και εδαφικών συγκρούσεων, αποτελούν βιώματα και συγκυρίες της σημερινής εποχής, με πιο πρόσφατη τον πόλεμο στην Ουκρανία. Έναν αιώνα μετά τον πρώτο παγκόσμιο και η παγκόσμια κοινότητα δεν κατάφερε να ανταποκριθεί στο κάλεσμα εκατομμυρίων ανθρώπων για τον τερματισμό των εμπόλεμων συγκρούσεων. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, αποτελεί γνήσιο παράδειγμα των επιπτώσεων ενός πολέμου, ανεξαρτήτως της έκτασης του. Αποτελεί υποχρέωση, πόσο μάλλον καθήκον κάθε δημοκρατικού πολίτη, η προάσπιση της ειρήνης, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της ομόνοιας.
Συντάκτης: Πάρις Γιαννούλης
Πηγές:
- Ιστορία της Ευρώπης : Η ευρωπαϊκή συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών 1815-1919 , Serge Bernstein ,Pierre Milza