Τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής γίνονται πια αισθητά σε όλο τον κόσμο. Πυρκαγιές, πλημμύρες, ξηρασίες και ακραία καιρικά φαινόμενα φέρνουν ανυπολόγιστες υλικές ζημίες και ανθρώπινες απώλειες, με τα μεγαλύτερα θύματα να είναι φυσικά οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη μας. Πριν από ελάχιστο χρονικό διάστημα, έλαβε χώρα το COP27 στο Σάρμ Ελ Σείχ της Αιγύπτου όπου και αποφασίστηκε μετα από σκληρές διαπραγματεύσεις ένα ταμείο για την αποζημίωση των ευάλωτων εθνών για «απώλειες και ζημιές» από καταστροφές που προκαλούνται από το κλίμα. Στη γενική συζήτηση γύρω από την ευθύνη της πρόκλησης της κλιματικής αλλαγής, εκφράζονται διάφοροι παράγοντες όπως οι καταναλωτές, οι μεταφορές, η διατροφή και η ενέργεια. Παράγοντες οι οποίοι αναμφισβήτητα έχουν παίξει τον δικό τους ρόλο στη γενική εικόνα του προβλήματος. Ένας βασικός παίκτης που έχει παραμένει αθέατος στο γενικό κοινό όμως, είναι στη πραγματικότητα μάλλον ο κύριος υπεύθυνος για την δύσκολη κατάσταση που βρίσκεται το περιβάλλον και η ανθρωπότητα στο σύνολο της. Αυτός ο παίκτης δεν είναι κανένας άλλος παρα η πετρελαιοβιομηχανία.
Η πετρελαιοβιομηχανία έχει επιδοθεί σε μια σταθερή εκστρατεία προπαγάνδας, παραπλάνησης και συγκάλυψης εδώ και δεκαετίες όσον αφορά τη ρύπανση του περιβάλλοντος και την εξέλιξη και εμφάνιση της κλιματικής αλλαγής. Σε αυτό το άρθρο θα αναλυθεί η ιστορική πορεία των πρακτικών της πετρελαιοβιομηχανίας, τα ψέματα, η προπαγάνδα και οι σοβαρές επιπτώσεις που είχαν και εξακολουθούν να έχουν σήμερα.
Οι αρχικές έρευνες σχετικά με τη σχέση εκμετάλλευσης πετρελαίου, εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και της παγκόσμιας θερμοκρασίας, άρχισαν να γίνονται στα τέλη του 1970. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές της Exxon το 1977 ανακάλυψαν πως η καύση πετρελαίου θα διπλασίαζε τους ρύπους, την τήξη των πάγων και την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Η Exxon συνέχισε κρυφά τις έρευνες και τα αποτελέσματα έβγαιναν ακόμα πιο μελανά, με ενδείξεις ότι η επερχόμενη κλιματική αλλαγή θα έφερνε μη αναστρέψιμες συνέπειες στο οικοσύστημα του πλανήτη. Αλλά σιωπή επικράτησε και από τις λοιπές εταιρείες όπως η Shell και η Chevron.
Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι επιστήμονες και διεθνείς οργανισμοί άρχισαν να αντιλαμβάνονται την αλλαγή των δεδομένων και να αναλύουν τις απότομες αλλαγές στο παγκόσμιο σύστημα. Σύντομα προέκυψε το αποτέλεσμα πως οι ρύποι διοξειδίου του άνθρακα από την παραγωγή πετρελαίου ήταν υπεύθυνοι. Αυτή τη χρονική περίοδο, η πετρελαιοβιομηχανια εφάρμοσε τη πρώτη φάση του σχεδίου της, η οποία ήταν η άρνηση.
Οι εταιρείες πετρέλαιού αρνήθηκαν επανειλημμένα τα δεδομένα, διαφωνώντας με την επιστημονική κοινότητα σε σημείο που το 1989 ιδρύθηκε ο Παγκόσμιος Συνασπισμός για το Κλίμα (Global Climate Coalition), ένα παγκόσμιο λόμπι με μέλη επιχειρήσεις και εταιρείες που βασίζονταν στο πετρέλαιο. Σκοπός του ήταν η αντίθεση απέναντι σε πολιτικές και επιστημονικές μελέτες που στόχευαν στη μείωση του εκβαλλόμενου διοξειδίου του άνθρακα
Το 1988, η NASA ανακοίνωσε δημόσια πια την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής, τις επιπτώσεις που θα είχε και τους λόγους που θα εκδηλωνόταν. Αφού δεν υπήρχε άλλος χώρος για άρνηση της πραγματικότητας, η επόμενη τακτική ήταν η διάδοση της αμφιβολίας και αμφισβήτησης. Σύντομα, ξεκίνησε μια συνολική εκστρατεία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στα πολιτικά και οικονομικά λόμπι με έναν και μοναδικό στόχο. Την καθυστέρηση δράσης και την καθιέρωση της επιστημονικής κοινότητας ως αναξιόπιστης με ελλιπή δεδομένα.
Εφόσον πια ήταν παρα δύσκολη η ολική άρνηση του φαινομένου, η ρητορική της πετρελαιοβιομηχανίας, στράφηκε προς την οικονομική ανάπτυξη και την υποβάθμιση των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής. Χαρακτηριστική περίπτωση υπήρξε η άρνηση των ΗΠΑ να υπογράψουν το Πρωτόκολλο του Κιότο το 1997, που θα μείωνε τις παγκόσμιες εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, υστέρα από μια διαστρεβλωτική εκστρατεία των λόμπι, οπού το χαρακτήρισαν ως απειλή για τις θέσεις εργασίας και την βιομηχανία των ΗΠΑ.
Ακόμα και οι πολίτες αποτέλεσαν στόχο. Κατά τη δεκαετία του 1990, υπήρξαν παμπολλες διαφημιστικές καμπάνιες που είχαν σκοπό την παραπλάνηση και την διαστρέβλωση της πραγματικότητας μέσω επιλεκτικών στατιστικών δεδομένων. Ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων ορίστηκαν ως οι κατάλληλοι στόχοι, οι οποίοι ήταν μεσήλικες άνδρες χαμηλού εκπαιδευτικού επιπέδου και νεαρές γυναίκες με χαμηλά εισοδήματα. Εκμεταλλευόμενοι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ήταν δυνατό πια να ασκηθεί και πολιτική πίεση στις κυβερνήσεις για να μη ληφθούν μέτρα αντιμετώπισης που θα έβλαπταν τα κέρδη της πετρελαιοβιομηχανίας. Παρόλα αυτά, με την αρχή της νέας χιλιετίας και τα αυξανόμενα φαινόμενα αλλαγών στο παγκόσμιο κλίμα, δεν ήταν πια ορθή η προσέγγιση της παραπλάνησης και αμφισβήτησης.
Φτάνοντας στο τελικό και πιο σύγχρονο στάδιο των τεχνικών της πετρελαιοβιομηχανιας έχουμε το αποτύπωμα άνθρακα, το οικολογικό ξέπλυμα και την επίλυση των ορυκτών καυσίμων. Το αποτύπωμα άνθρακα (Carbon Footprint) αποτέλεσε την κεντρική καμπάνια της BP στις αρχές της δεκαετίας 2000 και εστίασε στον καταναλωτή και τις συνήθειες του ως τον κύριο υπεύθυνο για τη γενική κατάσταση. Σήμερα, αυτός ο ορισμός έχει μεταλλαχθεί στη φράση της “προσωπικής ευθύνης”, αν και στη πραγματικότητα το 77% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα γίνονται μόνο από 100 εταιρείες παγκοσμίως.
Το οικολογικό ξέπλυμα (Greenwashing) είναι μια τακτική των εταιρειών για να παρουσιάσουν ένα οικολογικό πρόσωπο στο γενικό κοινό με καινούργιες καινοτομίες και υποσχέσεις για πιο βιώσιμες πρακτικές, ενώ στη πραγματικότητα συνεχίζουν να λαμβάνουν δράσεις που βλάπτουν το περιβάλλον. Ένα πολύ καλό παράδειγμα για την κατανόηση αυτής της πρακτικής, είναι το γεγονός πως διάφορες εταιρείες, όπως η ExxonMobil και η BP, αναφέρονταν για την έρευνα και εφαρμογή των βιοκαυσιμων, καύσιμα δηλαδή που έρχονται από βιολογικές πηγές όπως τα φύκη. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι δαπανήθηκαν δισεκατομμύρια δολάρια μόνο για τις διαφημίσεις και όχι για αυτές τις έρευνες.
Επιπλέον, η BP ανέπτυξε μια στρατηγική για την παρουσίαση των ορυκτών καυσίμων ως μια ισότιμη λύση για τη μετάβαση στη πράσινη ενέργεια σε συνδυασμό με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αναφορές όπως καθαρό πετρέλαιο και φυσικό αέριο ήθελαν να κάνουν αυτή τη μετάβαση δυνατή μόνο με τη συμμετοχή και της πετρελαιοβιομηχανιας. Τα επιστημονικά δεδομένα αντιθέτως, αποδεικνύουν ξεκάθαρα πως αυτές οι πηγές ενέργειας είναι αδιαμφισβήτητα βλαβερές και δεν είναι απαραίτητες για μια ομαλή ενεργειακή μετάβαση.
Είναι πλέον πολύ αργά για να σταματήσουμε μια μεγάλη αλλαγή στο κλίμα του πλανήτη μας και τις ασθένειες, καταστροφές και θανάτους που θα ακολουθήσουν από αυτή την αλλαγή. Αλλά μπορούμε να αγωνιστούμε για να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή όσο το δυνατόν γρηγορότερα και μπορούμε να αποκαλύψουμε την ιστορία του πώς φτάσαμε εδώ. Υπάρχουν μαθήματα που πρέπει να ληφθούν, δικαιοσύνη που πρέπει να αποδοθεί και οι ένοχοι έχουν ονόματα: ExxonMobil, Shell, Chevron, BP.
Συντάκτης: Ιωάννης Κολακές
Πηγές:
- https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2022/apr/20/what-we-now-know-they-lied-how-big-oil-companies-betrayed-us-all
- https://www.scientificamerican.com/article/exxon-knew-about-climate-change-almost-40-years-ago/
- https://grist.org/climate-energy/fossil-fuel-companies-have-been-lying-about-climate-change-for-more-than-30-years/
- https://www.bbc.com/news/stories-53640382
- https://news.mongabay.com/2021/11/oil-executives-deny-spreading-lies-on-climate-change-despite-evidence/
- https://news.mongabay.com/2021/11/oil-executives-deny-spreading-lies-on-climate-change-despite-evidence/
- https://www.euronews.com/green/2022/09/23/shell-bp-exxon-seized-emails-reveal-deceptive-climate-tactics-and-greenwashing
- https://www.smokeandfumes.org/documents/document16
- https://www.theguardian.com/environment/2021/nov/18/the-forgotten-oil-ads-that-told-us-climate-change-was-nothing
- https://theconversation.com/what-big-oil-knew-about-climate-change-in-its-own-words-170642
- https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/ac8ab3