Υπάρχει ένα αφρικανικό ρητό που λέει ότι «Οι πόλεμοι δημιουργούνται από ανθρώπους πολύ γέρους για να πολεμήσουν, για αυτούς που είναι πολύ νέοι για να πεθάνουν». Και δεν είναι τυχαίο, πως ακολουθούν πολλά ρητά πολέμου και καταστροφής, από την ήπειρο αυτή. Η Αφρική, από τις πρώτες σελίδες της ιστορίας, δεν έχει πάψει να συναντά συγκρούσεις, μάχες και αίμα. Μία εκ των πολλών εστιών των σύγχρονων συγκρούσεων, αποτελεί αυτή στην Αιθιοπία, όπου η χώρα μετά από έναν πολυετή πόλεμο με την Ερυθραία, βρίσκεται πλέον σε ανοιχτή εμφύλια σύγκρουση, με τη βόρεια επαρχία του Τιγκράι. Αναφορές για φρικτά εγκλήματα πολέμου έχουν αναφερθεί να διαπράττονται και από τα δύο στρατόπεδα, ενώ σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, τουλάχιστον εννέα εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται πλέον σε άμεση ανάγκη επισιτιστικής ενίσχυσης. Οι πολίτες που έχουν εκτοπιστεί αναριθμούν τα δύο εκατομμύρια, με τους γενικούς θανάτους να ξεπερνούν ενδεχομένως τους 700.000 χιλιάδες. Πως η κατάσταση οδηγήθηκε στην παρούσα κατάσταση; Και γιατί η Αιθιοπία, επέστρεψε ξανά στην αναταραχή και τον θάνατο;
Από την απαρχή της δημιουργίας της Αιθιοπίας ως κρατικής οντότητας, συγκεκριμένα αυτοκρατορίας, η ίδια κατάφερε να αντέξει στον χρόνο παρά τις αποικιοκρατικές βλέψεις των Ευρωπαϊκών δυνάμεων, ακόμη και στην ακμή των επεκτατικών σχεδίων της Βρετανικής αυτοκρατορίας και της Γαλλίας. Κύριο εργαλείο που χρησιμοποίησε για να διασφαλίσει την ύπαρξή της, ήταν η επεκτατική πολιτική σε γειτονικές περιοχές και η διασφάλιση της πρωτεύουσας από τις περιφερειακές δυνάμεις. Μετά την προσάρτηση πολλών εδαφών, ήταν λογικό, το εθνοτικό μείγμα της Αιθιοπίας να συναντά μία τεράστια ποικιλομορφία, αλλαγές και διαφοροποιήσεις. Η φυλή Άμχαρα είναι αυτή που κατά κανόνα διοικούσε την χώρα, τοποθετώντας τους πολίτες των υπόλοιπων εθνοτικών ομάδων, σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Μετά το πέρας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την απορρόφηση της Ερυθραίας από την Αιθιοπία, συνέχισε να αντιμετωπίζει και τα πρόσφατα κατακτημένα της εδάφη, ως δεύτερη προτεραιότητα. Σύντομα, σε μία σειρά ένοπλων κινητοποιήσεων από διάφορες ομάδες, το Απελευθερωτικό Μέτωπο του Λαού της Ερυθραίας (EPLF) κήρυξε την ανεξαρτησία του κράτους της Ερυθραίας. Όλα αυτά, κατά τη διάρκεια εξουσίας του κομμουνιστή και στρατιωτικού Μενγκίστου. Την ίδια περίοδο, λίγο πριν την ανεξαρτησία της Ερυθραίας, δημιουργήθηκε και το Απελευθερωτικό Μέτωπο του Λαού του Τιγκράι (TPLF) που συνεργαζόταν άμεσα με αυτό της Ερυθραίας. Η συμμαχία των δύο αυτών μετώπων, ήταν τόσο ισχυρή, παρά την στρατιωτική καταστολή που γνώρισε, που το 1991 κατάφεραν να φτάσουν στην πρωτεύουσα της Αιθιοπίας, ρίχνοντας το καθεστώς του Μενγκίστου, όπου ουσιαστικά τότε συνέβη και η επίσημη ανεξαρτητοποίηση της Ερυθραίας. Με νέο ηγέτη τον Μελές Ζενάουι, υπό τους κόλπους του TPLF, πραγματοποιήθηκε η διαίρεση της Αιθιοπίας σε δέκα ομοσπονδιακά κρατίδια, ανάλογα με την κυρίαρχη εθνοτική ομάδα της περιοχής. Λίγο αργότερα, άρχισε και η μάχη της Αιθιοπίας με την Ερυθραία, με βασικό πολεμικό μέτωπο το Τιγκράι. Το 2012, με τον θάνατο του Μελές Ζενάουι, η νέα κυβέρνηση θεωρήθηκε διεφθαρμένη και παράνομη, κάτι που το 2018, μετά από μία τεράστια περίοδο αστάθειας, οδήγησε στην εκλογή του νέου πρωθυπουργού, τον Αμπί Άχμεντ, νικητή του Νόμπελ ειρήνης και υπέρμαχο της ειρήνης, της ισότητας και της συμφιλίωσης.
Πρέπει να γίνει αντιληπτό, ότι το TPLF, απόλαυσε πάνω από δύο δεκαετίες στην εξουσία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και κατείχε πολλαπλές θέσεις κλειδιά, στο διοικητικό και στρατιωτικό κομμάτι της Αιθιοπίας. Η νέα κυβέρνηση του Άμπι Άχμεντ, όχι μόνο έφερε την ειρήνη με την Ερυθραία, αλλά προχώρησε και σε άρση πολλαπλών αποφάσεων της κυβέρνησης του TPLF, όπως απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων, πραγματοποίησε άρση σε περιορισμούς άλλων φυλετικών ομάδων, έδωσε δύναμη σε καταπιεσμένα εθνοτικά μορφώματα. Αυτό οδήγησε σε απευθείας ρήξη μεταξύ της κυβέρνησης του Άμπι Άχμεντ και του TPLF, με αποκορύφωμα τις ομοσπονδιακές και περιφερειακές εκλογές του 2020. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, ανακοίνωση καθυστέρηση των εκλογών, λόγω της έξαρσης της πανδημίας COVID-19, κάτι που το TPLF βρήκε εξωφρενικό. Αψηφώντας την κυβέρνηση, προχώρησε σε δικές τους επαρχιακές εκλογές στην επαρχία του Τιγκράι, κάτι που πυροδότησε ένα κρεσέντο αλληλοκατηγοριών μεταξύ των δύο πλευρών. Η κυβέρνηση Άχμεντ δεν αναγνώρισε την επαρχιακή κυβέρνηση του Τιγκράι, και το TPLF θεώρησε παράνομη την κυβέρνηση Άχμεντ. Μία μερίδα υποστηρικτών του Απελευθερωτικού Μετώπου του Λαού του Τιγκράι, επιτέθηκε σε στρατιωτική βάση της κυβέρνησης στην περιοχή, προκαλώντας την άμεση αντίδραση της πρωτεύουσας και την αποστολή στρατευμάτων με σκοπό την καταστολή του TPLF στο Τιγκράι, αρχίζοντας μία σύρραξη που κρατά μέχρι και σήμερα. Στο πλευρό του Άχμεντ και της κυβέρνησης, εντάχθηκε η Ερυθραία, πρώην εχθρός μα πλέον σύμμαχος της Αιθιοπίας, χτυπώντας το Τιγκράι από δύο αντίθετα μέτωπα. Αν και ο κυβερνητικός στρατός αρχικά κατάφερε συντριπτικές νίκες, τα πράγματα σύντομα άλλαξαν, με το TPLF να ανακτά την πρωτεύουσά του και να στρέφει τον πόλεμο στις επαρχίες Αφάρ και Άμχαρα. Παράλληλα, άλλες παραστρατιωτικές οργανώσεις της αντιπολίτευσης, όπως ο Απελευθερωτικός Στρατός του Ορόμο (OLA) συμμάχησαν με το TPLF, για να ρίξουν την κυβέρνηση του Άμπι Άχμεντ. Η κατάσταση στο πεδίο είναι εύθραυστη και περιοχές αλλάζουν χέρια, μέρα με τη μέρα. Το μέτωπο επομένως, δεν χωρίζεται σε Βόρειο και Νότια πλέον, με εμπλοκές και χτυπήματα να σημειώνονται σε ολόκληρη τη χώρα.
Ο παράγοντας όμως, που έχει χτυπηθεί περισσότερο, όπως και σε κάθε εμπόλεμη κατάσταση, είναι ο ανθρώπινος. Και οι δύο πλευρές, κατηγορούνται για τρομερά εγκλήματα πολέμου, για μαζικές δολοφονίες, για εθνοκάθαρση, για βασανιστήρια. Επιθέσεις σε νοσοκομεία και σχολεία είναι δεδομένες, όπως και οι εκκαθαρίσεις σε εκκλησίες στα πλαίσια μιας σχεδιασμένης γενοκτονίας. Έχουν βρεθεί μαζικοί τάφοι, καθώς υπάρχουν και αμέτρητες αναφορές για σεξουαλικές επιθέσεις και βιασμούς. Στις 5 Οκτωβρίου συμφωνήθηκε και από τις δύο πλευρές, η πραγματοποίηση συνομιλιών στη Νότια Αφρική με στόχο μία ενδεχόμενη εκεχειρία. Στις 25 του ίδιου μήνα, οι συζητήσεις άρχισαν, ενώ μία εβδομάδα αργότερα, συμφωνήθηκε μία γενική παύση πυρός στο εμπόλεμο μέτωπο. Το TPLF και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, συμφώνησαν σε από κοινού εξομάλυνση των σχέσεων τους, περιορισμό της χρήσης όπλων και επαναφορά ορισμένων συνθηκών ζωής στις περιοχές που κλονίζονται περισσότερο από φυλετικές συγκρούσεις. Στα πλαίσια της συμφωνίας, τα Ηνωμένα Έθνη, προχώρησαν σε παροχή επισιτιστικής βοήθειας, που όμως τελευταίες αναφορές, δείχνουν πως η αρωγή αυτή είναι ανεπαρκής.
Επίσημα λοιπόν, οι εχθροπραξίες έχουν τεθεί σε μία παύση και γίνεται συλλογική προσπάθεια σταθεροποίησης της κατάστασης. Μετά από δύο χρόνια ενός φρικτού πολέμου, που στοίχισε με τον χειρότερο τρόπο και στις δύο πλευρές, η πλειοψηφία φαίνεται πρόθυμη να υποχωρήσει διπλωματικά σε ζητήματα, ώστε να επιτευχθεί μία κατάσταση που θα ωφελεί όλες τις πλευρές. Ωστόσο, παρατηρώντας κανείς την κατάσταση που επικρατεί στην Αφρική τον τελευταίο αιώνα, θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, από τον Πόλεμο των Θάμνων της Ροδεσίας, έως τον πόλεμο του Κονγκό, της Ρουάντα, της Μοζαμβίκης, της Νιγηρίας και της Λιβύης, μάλλον μία απόπειρα ειρήνης θα είναι εξαιρετικά ασταθής. Η εύθραυστη κατάσταση στην Αιθιοπία, ενδεχομένως να οδηγήσει σε μία νέα κλιμάκωση, ιδιαίτερα όσο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων βρίσκεται ο ορυκτός πλούτος και το φράγμα των νερών του Άνω Νείλου. Δυστυχώς λοιπόν, το μέλλον στην Αφρική, κρατά την παράδοσή του, και παραμένει αβέβαιο και εξαιρετικά επικίνδυνο.
Συντάκτης: Δημήτρης Τάκος