Ημερομηνία. Κάπου στα μέσα Σεπτέμβρη. Γινόμαστε μάρτυρες μιας νέας σύγκρουσης. Και όχι, δεν αναφέρομαι στα γεγονότα που εξελίσσονται στην Ουκρανία τους τελευταίους οχτώ μήνες περίπου. Και γιατί να το κάνω άλλωστε; Ποιος δεν γνωρίζει με ανατριχιαστικές κιόλας λεπτομέρειες καθετί που γίνεται σε έδαφος που έχει εισβάλει η Ρωσία; Όχι πως επικροτώ την εισβολή, κάθε άλλο… Όμως, όλα τα μέσα ενημέρωσης, οι παγκόσμιοι οργανισμοί, οι εθνικές κυβερνήσεις έσπευσαν να καταδικάσουν την μια πλευρά και να προσφέρουν χείρα βοηθείας στην άλλη. Όλα καλά μέχρι εδώ. Γιατί όμως δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση αλλά και στήριξη σε κράτη που είναι θύματα βίαιης επίθεσης από χώρες που ουδέποτε υπήρξαν σε αντιπαλότητα με την Ευρώπη και την Αμερική; Απ’ ό,τι φαίνεται οι Δυνάμεις δείχνουν το καλό τους πρόσωπο μόνο όταν επρόκειτο να φανούν ανώτερες και υπέρ της παγκόσμιας ειρήνης μπροστά στον Πούτιν και πουθενά αλλού. Αλλά είμαστε άμεσα εξαρτημένοι από το Αζερμπαϊτζάν εξαιτίας του φυσικού αερίου που εξάγει και της ενεργειακής κρίσης που επικρατεί, οπότε επιλέγουμε να αποστασιοποιηθούμε και να αποσιωπήσουμε γεγονότα.
Τι γίνεται στην πραγματικότητα μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν; Συνοπτικά, οι συγκρούσεις που οδήγησαν σε δύο πολέμους, είχαν ως βασικό αίτιο την αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο (Ορεινό) Καραμπάχ ή Αρτσάχ που βρίσκεται στον Καύκασο, όπου από την αρχαιότητα ανήκε εδαφικά και πολιτισμικά στην Αρμενία. Όμως, το 1923 υπό το σοβιετικό καθεστώς, έγινε αυτόνομη περιοχή εντός της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, πράξη η οποία, από πολλούς Αρμένιους ερμηνεύθηκε ως ιστορικό λάθος. Εν συνεχεία και με την επικείμενη πτώση της σοβιετικής ένωσης, το έτος 1988, οι Αρμένιοι πραγματοποίησαν μαζικές διαδηλώσεις εφόσον επιθυμούσαν την ενοποίηση της περιοχής με την πατρίδα τους. Η απέναντι πλευρά αναμφισβήτητα δεν έμεινε άπραγη. Πραγματοποιήθηκαν βομβαρδισμοί που ανάγκασαν μεγάλο αριθμό ατόμων να εγκαταλείψουν τις οικείες τους προκειμένου να γλιτώσουν. Κάτω από την πίεση της Ένωσης παραχωρήθηκαν ορισμένα, πολύ περιορισμένα δικαιώματα στους Αρμένιους από τους Αζέρους ενώ το Ναγκόρνο Καραμπάχ περιήλθε στην κυριότητα της Μόσχας. Εν τέλει το 1991 κηρύχθηκε ανεξάρτητο κράτος ύστερα από δημοψήφισμα, γεγονός που οδήγησε σε έναν ευρείας γενικευμένο πόλεμο μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, καθώς καθεμία από τις δυο πλευρές θεωρούσε πως η περιοχή έπρεπε να προσαρτηθεί στα δικά της εδάφη. O πόλεμος έληξε τρία χρόνια αργότερα, το 1994, με την νίκη των Αρμένιων οι οποίοι απέκτησαν τον έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ και άλλων επτά περιοχών γύρω από αυτό. Το Αζερμπαϊτζάν όπως είναι φυσικό αρνούνταν να αποδεχθεί την ήττα αυτή και εξακολουθούσε να θεωρεί το Αρτσάχ τμήμα της επικράτειάς του, όπως άλλωστε και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος κάλεσε όλους τους Αρμένιους να εγκαταλείψουν τα εδάφη που είχαν κατακτήσει. Θεωρώντας πως έτσι θα δοθεί μια λύση, τα δυο αντίπαλα μέτωπα κήρυξαν εκεχειρία δια μέσου της Ρωσίας, με την αμφισβητούμενη περιοχή να αποτελεί πλέον ένα de facto, μη διεθνώς αναγνωρισμένο, κράτος στον Νότιο Καύκασο. Ο σημαντικότερος απολογισμός; Πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες και τριάντα χιλιάδες νεκροί.
Αυτός όμως ήταν μόνο ο πρώτος από τους δύο πολέμους. Ο δεύτερος συνέβη στο πολύ κοντινό μας 2020 και ευτυχώς ήταν μικρότερης διάρκειας και έντασης. Τα ακριβώς προηγούμενα έτη είχαν προηγηθεί μικρής κλίμακας συγκρούσεις στα σύνορα των δύο γειτονικών χωρών που στοίχισαν την ζωή σε τριψήφιο αριθμό ανθρώπων. Ώσπου δυο φθινόπωρα πριν, Αζέροι βομβάρδισαν την πρωτεύουσα του Ναγκόρνο Καραμπάχ με αποτέλεσμα οι εμπλεκόμενες χώρες να ανακηρύξουν στρατιωτικό νόμο και επιστράτευση. Ο πόλεμος έληξε ύστερα από σαράντα περίπου μέρες με την Αρμενία να χάνει εδάφη και τον πρωθυπουργό της να αναγκάζεται σε συμφωνία για τερματισμό των εχθροπραξιών με τον Ρώσο και Αζέρο ομόλογό του αντίστοιχα. Κι άλλοι νεκροί, κι άλλοι εκτοπισμένοι, κι άλλοι πρόσφυγες… Το κλίμα φόβου επικρατεί μέχρι σήμερα.
Φτάνοντας στο τώρα: Αζερικές ένοπλες δυνάμεις άνοιξαν πυρ εναντίον θέσεων μάχης στην Αρμενία, με την δικαιολογία ότι συσσωρευθήκαν αρμενικές νάρκες και όπλα στα σύνορα μεταξύ των δύο κρατών. Υπήρξαν ήδη από την πρώτη μέρα ανθρώπινες απώλειες. Θέτω τα εξής ερωτήματα: Γιατί ακούγονται ελάχιστα για το ζήτημα αυτό; Πού είναι η βοήθεια προς την Αρμενία; Γιατί θρηνούμε ακόμη θύματα; Και κυρίως, για πόσο ακόμη;
Συντάκτης: Χαρά Σοφιανίδου