Ας φανταστούμε για μια στιγμή, πως μία ήσυχη λίμνη ονομάζεται χρονικό συνεχές, δίπλα σε μία ακτή που ονομάζεται κόσμος. Η λίμνη αυτή, είναι η χρονική πορεία της ανθρωπότητας από την απαρχή της έως σήμερα. Κοντά σε αυτή, μία φιγούρα πετάει κάποια βότσαλα, διαφορετικού μεγέθους. Τα βότσαλα, θα τα ονομάσουμε γεγονότα, και το μέγεθος του βότσαλου, αντικατοπτρίζει και την βαρύτητα άρα και σοβαρότητα, του συμβάντος. Αν στην λίμνη, πέσει ένα μικρό βότσαλο, οι ομόκεντροι κύκλοι που θα σχηματιστούν- θα τους ονομάσουμε συνέπειες ή αντίκτυπο- , θα είναι μικροί, χωρίς να επηρεάσουν σημαντικά την ακτή. Αν το βότσαλο είναι μεγάλο, αντίστοιχα και οι κύκλοι θα αυξήσουν τη ορμή τους. Αν αντί για βότσαλο, πέσει στη λίμνη ένας βράχος, ένα τσουνάμι θα σηκωθεί και θα χτυπήσει τις ακτές. Η 11η Σεπτεμβρίου, έκανε ακριβώς αυτό. Ο κόσμος, σε κάθε κομμάτι του, άλλαξε ολοκληρωτικά ή σημαντικά. Σκεφτείτε το: Η πτώση των πύργων, πέρα από τις άμεσες συνέπειές της (θύματα επί σκηνής, χτύπημα στις ΗΠΑ) επέφερε μία μαζική σειρά ενεργειών. Πόλεμος στον τρόμο, επέμβαση στο Ιράκ, το Αφγανιστάν, περισσότερα τρομοκρατικά χτυπήματα σε όλη την υφήλιο, χιλιάδες νεκροί, καταστροφές πόλεων, σπαραγμό και θέληση για εκδίκηση και από τα δύο στρατόπεδα. Μεταξύ των ονομάτων που έγιναν γνωστά μετά την συνεχόμενη προβολή και αναφορά στα ΜΜΕ, αυτό της Αλ-Κάιντα ίσως είναι το δημοφιλέστερο στο ευρύ κοινό. Ποια είναι όμως η Αλ-Κάιντα, ποιες είναι οι ρίζες της, το παρόν και το μέλλον της; Σε κάθε περίπτωση, αναρωτιόμαστε: είναι η Αλ-Κάιντα ακόμη απειλή;
Η Αλ-Κάιντα είναι μία μία τρομοκρατική οργάνωση με δράση σε όλες τις ηπείρους, με γνωστότερα χτυπήματα ίσως, τις επιθέσεις σε αμερικανικές πρεσβείες στην Ανατολική Αφρική το 1998, τον βομβαρδισμό του αμερικανικού πλοίου USS Cole και φυσικά, τους δίδυμους πύργους. Αλ-Κάιντα σημαίνει συνήθως «βάση» και αποτελεί κατά λέξη μία ολόκληρη φιλοσοφία. Αρχικά, ξεκίνησε ως μία οργάνωση με σκοπό να πολεμήσει τη Σοβιετική Ένωση στον Αφγανο-Σοβιετικό πόλεμο. Μετά την απόσυρση των σοβιετικών στρατευμάτων, ο στόχος παράμεινε και εδραιώθηκαν μεγάλα δίκτυα στην Αφρική (Σουδάν) και έπειτα ξανά στο Αφγανιστάν, με τα κεντρικά τους «αρχηγεία» να βρίσκονται εκεί. Αποτελεί λοιπόν, μια Σαλαφιστική, τζιχαντιστική οργάνωση, απαρτιζόμενη κυρίως από ακολούθους του Σιιτικού Ισλάμ αλλά και από άλλους όπως μέλη της λευκής Αλ-Κάιντα. Στα μάτια της οργάνωσης, ένας συνασπισμός μεταξύ εβραίων και χριστιανών, επιχειρούν να εξαλείψουν το Ισλάμ. Παρά ταύτα, εναντιώνονται και στους Μουσουλμάνους που θεωρούν αποστοστάτες, στοχοποιώντας τζαμιά και στόχους ακόμη και σε μουσουλμανικές χώρες (Σαουδική Αραβία, Τουρκία, Ινδονησία, Αλγερία).
Οι συνασπισμός που ηγήθηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, αρχικά κατάφερε να ανατρέψει την κυβέρνηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, όπου καταφύγιο είχε βρει η Αλ-Κάιντα και καθ’ όλη τη διάρκεια της εικοσαετούς παρέμβασης στην περιοχή, η οργάνωση αποδυναμώθηκε σημαντικά. Όμως, η επαναφορά των Ταλιμπάν μετά την απόσυρση του Δυτικού συνασπισμού το 2021, έγειρε σημαντικά ερωτήματα. Ήδη, ο ηγέτης της οργάνωσης, ο Άιμαν Αλ-Ζαουάχρι δολοφονήθηκε από αμερικανικό χτύπημα drone στο Αφγανιστάν, κάτι που παραβιάζει τη συνθήκη που υπογράφηκε μεταξύ των ΗΠΑ και των Ταλιμπάν στο Κατάρ, περί ενίσχυσης και αρωγής των αντιτρομοκρατικών στόχων στην περιοχή με τις αμερικανικές υπηρεσίες. Αν και η οργάνωση δρούσε για καιρό με αυστηρή ιεραρχική οργάνωση, πλέον το καθεστώς δομής της ηγεσίας είναι κάτι που διχάζει τους αναλυτές. Η μία πλευρά επιχειρηματολογεί ότι, η Αλ-Κάιντα παραμένει μία οργάνωση με έναν κεντρικό πυρήνα εξουσίας με συγκεκριμένους εντολείς και σχεδιασμένες κινήσεις. Η άλλη πλευρά στηρίζει ότι, η οργάνωση όντας αποδυναμωμένη λειτουργεί με σποραδικές, ξεχωριστές ομάδες, χωρίς άμεση συνεννόηση και στρατηγική συνεργασία μεταξύ των μελών της. Μάλλον, η τελευταία προσέγγιση είναι και η ακριβέστερη. Η ετήσια ανάλυση του 2022 περί αξιολόγησης απειλής, υποστηρίζει τη θέση αυτή. Και η πραγματικότητα είναι ότι, μετά την εικοσαετή παρουσία επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν, δεν άφησαν περιθώρια για οργανωμένη κεντρική και λειτουργική διοίκηση. Επομένως, η Αλ-Κάιντα πλέον λειτουργεί είτε με την μέθοδο των μοναχικών λύκων (lone wolfs) όπου ουσιαστικά οι τρομοκράτες λειτουργούν υπό την ομπρέλα της οργάνωσης, ασκώντας όμως το εξτρεμιστικό ισλάμ αυτόνομα, είτε σε συνεργασία με έναν στενό κύκλο, εκτελώντας συγκεκριμένες ενέργειες.
Ωστόσο, πολλά παρακλάδια της παραμένουν ενεργά τόσο στην Αφρική, όσο και στην Μέση Ανατολή και Ασία. Παραδείγματα αποτελούν η Αλ-Κάιντα στο Ιράκ, που μετέπειτα ονομάστηκε Ισλαμικό Κράτος και ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός παγκόσμιου χαλιφάτου, η Χαγιάτ Ταχίρ Αλ Σαμ, από τα πιο δυνατά στρατιωτικά κινήματα στη Συρία, φαίνεται να έχει δεσμούς με την Αλ-Κάιντα, καθώς και η Χουράς Αλ-Ντιν, που δραστηριοποιείται στη Βόρεια περιοχή της Συρίας. Η πιο γνωστή από αυτές, είναι ίσως η Αλ-Σαμπάμπ, που ενεργεί στη Σομαλία και είναι ίσως από τις σοβαρότερες απειλές ασφαλείας στην περιοχή της Αφρικής. Την ώρα συγγραφής του παρόντος, έληξε μάλιστα η πολιορκία ενός ξενοδοχείου στη Σομαλία, από την αναφερθείσα τρομοκρατική οργάνωση, μια κίνηση που αν και αποτυχημένη, δείχνει την δύναμή της. Ομάδες λειτουργούν επίσης στην Αλγερία και τη Σαουδική Αραβία. Είναι επίσης γνωστό ότι, η Αλ-Κάιντα χρησιμοποιεί προπαγανδιστικά το διαδίκτυο σε τεράστιο βαθμό, όπως και το Ισλαμικό Κράτος, στρατολογώντας νεαρούς και κάνοντας πλύση εγκεφάλου, στοχεύοντας αδύναμους χαρακτήρες ή άτομα σε απόγνωση και ανάγκη.
Οι επιχειρησιακές δυνατότητες της Αλ-Κάιντα ενδεχομένως να μη φέρουν πλέον δύναμη για χτύπημα αντίστοιχο με τους πύργους. Οι πόροι τους είναι περιορισμένοι, η δομή τους ελλιπής και ο τακτικός σχεδιασμός σχεδόν μηδαμινός. Αυτό όμως, δεν αναιρεί την ικανότητά τους να στοχοποιήσουν και να χτυπήσουν περιφερειακούς στόχους, σε περιοχές που είτε ελέγχει η οργάνωση, είτε όσες δρουν σε συνεργασία με αυτή. Δεν παύει να αποτελεί μία πάγια απειλή στην παγκόσμια ασφάλεια και άμεσος συντελεστής της παγκόσμιας τρομοκρατίας. Χαλιναγωγεί νέους και εκπαιδεύει μαχητές, χτυπώντας στόχους εύκολα προσβάσιμους σε αυτούς, σε περιοχές που η επιρροή τους είναι μεγάλη (πρεσβείες, νοσοκομεία, δικαστήρια, αστυνομικά τμήματα, χώρους προσευχής και συγκέντρωσης. Το γεγονός πως η Αλ-Κάιντα δεν βρίσκεται στην κορυφή της λίστας τρομοκρατικών οργανώσεων δεν αναιρεί το γεγονός ότι παραμένει μία ενεργή απειλή, ένας συνεχόμενος κίνδυνος για την ασφάλεια και την ανθρώπινη ζωή. Σίγουρα, η περίπτωσή της δεν πρέπει να υποτιμηθεί, αλλά αντίθετα, το συγκριτικά αδύναμο σημείο στο οποίο βρίσκεται, να αποτελέσει κινητήριο δύναμη για την καθοριστική και στον βαθμό του δυνατού, ολοκληρωτική διάλυσή της.
Συντάκτης: Δημήτρης Τάκος