“Η Κλιματική Αλλαγή είναι η μεγαλύτερη απειλή της εποχής μας.” – Gina McCarthy
Με αφορμή τη πρόσφατη Συνεδρίαση του ΟΗΕ του περασμένου Οκτώβρη του 2021 για την κλιματική αλλαγή και τις δηλώσεις των μικρών νησιωτικών κρατών του Ειρηνικού Ωκεανού για τον άμεσο κίνδυνο που διατρέχουν λόγω της αύξησης της στάθμης της θάλασσας, κρίνεται αναγκαία η ανάλυση του φαινομένου των κλιματικών προσφύγων.
Ως έννοια είναι νέα και σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή, ένα φαινόμενο που λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων οδηγεί στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, γεγονός το οποίο με τη σειρά του προκαλεί έναν φαύλο κύκλο όπου η συνεχής ανθρώπινη δραστηριότητα επιταχύνει το φαινόμενο και δημιουργούνται περαιτέρω καταστροφές στο περιβάλλον .
Κλιματικός πρόσφυγας είναι ο άνθρωπος που αναγκάζεται να φύγει από την περιοχή του λόγω κλιματικών αλλαγών όπως η ερημοποίηση ή λόγω της αύξησης της στάθμης της θάλασσας ή της ξηρασίας που επηρεάζουν άμεσα τις ζωές αυτών των ανθρώπων. Σε αυτό το άρθρο θα αναλυθούν τα κύρια φαινόμενα που αναγκάζουν αυτούς τους ανθρώπους σε φυγή.
Τα τελευταία χρόνια διάφορα νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού όπως το Τουβαλού και η Σαμόα, μάχονται ενεργά για τη λήψη μέτρων με στόχο τη μείωση των ρύπων του διοξειδίου του άνθρακα στον ΟΗΕ καθώς απειλούνται άμεσα με τη βύθιση των νησιών τους λόγω της αύξησης της στάθμης της θάλασσας που οφείλεται στο λιώσιμο των πάγων στους πόλους της Γης. Τα μικρά αυτά νησιά όμως δεν είναι τα μόνα που βρίσκονται σε κίνδυνο. Οι επιστημονικές μελέτες δείχνουν πως πολλές περιοχές στο κόσμο κινδυνεύουν από βύθιση.
Πεδινές περιοχές που δεν έχουν μεγάλο υψόμετρο ως καθόλου όπως η χερσόνησος της Φλόριντα των Η.Π.Α. , οι Κάτω Χώρες και η χώρα του Μπαγκλαντές απειλούνται από την αύξηση της στάθμης της θάλασσας. Μια άλλη γεωγραφική περίπτωση αποτελούν οι περιοχές που βρίσκονται κοντά σε δέλτα μεγάλων ποταμών, οπού από την αρχή της ανθρωπότητας υπήρξαν πόλοι έλξης για εγκατάσταση και ανάπτυξη ολόκληρων πολιτισμών. Τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν το λεκανοπέδιο του Αμαζονίου, ποταμού στη Βραζιλία, του ποταμού Νείλου στην Αίγυπτο και των ποταμού Γιανγκ-Τσε και Κίτρινου ποταμού στη Κίνα. Το κοινό που έχουν όλοι αυτοί οι ποταμοί είναι ότι εκτός του ότι εκεί ζουν μεγάλοι ανθρώπινοι πληθυσμοί, οι εκτενείς πλημμύρες και επερχόμενη βύθιση θα οδηγούσε σε ένα μεγάλο κύμα μετανάστευσης και φυγής προς το εσωτερικό των χωρών, διαλύοντας τους κρατικούς μηχανισμούς.
Στον αντίθετο άξονα υπάρχει το φαινόμενο της ερημοποίησης όπου μεγάλες εκτάσεις γης με βιώσιμο περιβάλλον, εύφορη γη και νερό υποχωρούν έναντι άγονων εδαφών, τα οποία είναι αδύναμα να υποστηρίξουν εκτεταμένα βιολογική ζωή και ποσό μάλλον ανθρώπινη. Και αυτό το φαινόμενο είναι αποτέλεσμα ανθρωπίνων δραστηριοτήτων όπως την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή και την υπερκαλλιέργεια του εδάφους.
Περιοχές με ήδη μεγάλες ερημικές άγονες εκτάσεις όπως η Σαχάρα της Αφρικής και οι Ανατολικές Πολιτείες των Η.Π.Α. , απειλούν να επεκταθούν σε γόνιμες περιοχές και να ερημοποιήσουν περιοχές όπου ζουν πολλά εκατομμύρια άνθρωποι. Εκτός αυτού, η πλειονότητα των χωρών που απειλούνται σε περισσότερο βαθμό είναι οι λεγόμενες τριτοκοσμικές. Γεγονός το οποίο σημαίνει πως για αυτές καθίσταται αδύνατο όχι μόνο να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο αποτελεσματικά αλλά και να περιθάλψουν τους απειλουμένους πληθυσμούς τους από την επερχόμενη πείνα, μεγάλα ποσοστά ανεργίας και τη γενική μείωση του βιοτικού επιπέδου, καθώς δεν έχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία, τους πόρους και τις ύλες για αυτά τα επιχειρήματα.
Τελευταίο από τους περιβαλλοντολογικούς λόγους που οδηγούν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους λόγω της κλιματικής αλλαγής είναι οι απότομες και παράλογες αλλαγές των καιρικών μοτίβων και συστημάτων. Καιρικά μοτίβα είναι οι εποχές, η περίοδος τους, η συχνότητα μετάβασης και η ένταση των καιρικών φαινομένων. Με τη κλιματική αλλαγή, τα μοτίβα αυτά έχουν μεταλλαχθεί με πιο ζεστά καλοκαίρια και πιο ψυχρούς χειμώνες, ενώ το φθινόπωρο και η άνοιξη φαίνονται να συγχωνεύονται στο καλοκαίρι και το χειμώνα. Η κατάσταση αυτή οδηγεί στην ανάπτυξη πιο συχνών και σοβαρών ακραίων καιρικών φαινομένων όπως πλημμύρες, χιονοπτώσεις και καύσωνες, φαινόμενα τα οποία φυσικά προκαλούν μεγάλες υλικές καταστροφές στις ζωές των ανθρώπων καθώς καταστρέφονται περιουσίες, καλλιέργειες και ό,τι υποστηρίζει τον ανθρώπινο πολιτισμό.
Μια σημαντική περίπτωση αποτελούν οι άνθρωποι που ζουν μέσα σε ερήμους, όπως η Σαχάρα της Αφρικής ή η Γκόμπι της Μογγολίας, οπού για χιλιάδες χρόνια βασίζονταν στο μοτίβο των περιστασιακών βροχών και οάσεων για την εξασφάλιση νερού για τους ίδιους και τα ζώα τους, τώρα πια ζουν μέσα σε μεγάλες και επίπονες ξηρασίες που αποτρέπουν τις βροχές και αποξηραίνουν τις ήδη λιγοστές οάσεις, ωθώντας τους και αυτούς σε φυγή για την επιβίωση τους.
Το φαινόμενο των κλιματικών προσφύγων και γενικότερα η κλιματική αλλαγή αποτελούν σημεία έρευνας μόνο τις πρόσφατες δεκαετίες. Τα αίτια, οι παράγοντες και τα αποτελέσματα αναδιαμορφώνονται συνεχώς σε σχέση με την καλύτερη κατανόηση των φαινομένων. Πρόσφατα όμως σε όλο τον πλανήτη, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη φύση και τον άνθρωπο γίνονται όλο ένα και πιο φανερές και έντονες σε σημείο που ακόμα και τα μέλη των πιο προικισμένων κρατών του κόσμου δέχονται τις συνέπειες, αποδεικνύοντας πως κανένας δεν μένει ανεπηρέαστος από τα γεγονότα. Μόνο ο χρόνος θα αποκαλύψει τις πλήρεις προεκτάσεις του φαινομένου και τις λύσεις που θα εισηγηθούν οι επιστήμονες και εμπειρογνώμονες για τη σωτηρία της ανθρωπότητάς και της βιολογικής ζωής του πλανήτη μας.
Η παρούσα όμως αντιμετώπιση των κλιματικών προσφυγών προμηνύει ένα πιθανό, σκοτεινό μέλλον με βάση αυτή την τραγική κατάσταση. Αν θέλουμε να συνεχίσουμε να ζούμε εμείς και οι συνάνθρωποι μας σε ένα πιο βιώσιμο και ευοίωνο μέλλον, οφείλουμε ως πολίτες και κοινωνίες να παρέχουμε στους εκτοπισμένους ασφάλεια και πάνω από όλα μια αξιοπρεπή ζωή.
Συντάκτης: Γιάννης Κολακές
Βιβλιογραφία:
https://www.un.org/en/climatechange/what-is-climate-change
https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/climate-refugees/
https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/2014EF000239
https://earthobservatory.nasa.gov/features/Desertification/desertification2.php
https://www.resilience.org/stories/2019-08-07/desertification-and-the-role-of-climate-change/
https://study.com/academy/lesson/weather-patterns-definition-development-movement.html
https://earthjustice.org/features/how-climate-change-is-fueling-extreme-weather
https://yaleclimateconnections.org/2021/08/climate-change-and-droughts-whats-the-connection/