Σύμφωνα με την ρεαλιστική προσέγγιση των διεθνών σχέσεων, οι υλικοί πόροι και η γεωγραφική θέση είναι παραδοσιακά οι κεντρικοί παράγοντες της γεωπολιτικής. Όμως, στη σύγχρονη εποχή η παγκοσμιοποίηση έχει μετατοπίσει σε σημαντικό βαθμό αυτή την αντίληψη, μετατρέποντας την ήπια ισχύ σε βασικό πλεονέκτημα μιας χώρας στα πλαίσια του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Όπως αναφέρει ο Nye, η ήπια ισχύς χρησιμοποιεί την πειθώ για την επίτευξη των στόχων ενός κράτους σε αντίθεση με την σκληρή ισχύ, η οποία στηρίζεται στην χρήση οικονομικών και στρατιωτικών πόρων για να πετύχει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Η ήπια ισχύς μιας χώρας προέρχεται από τρεις βασικές πηγές: την κουλτούρα, τις εγχώριες πολιτικές αξίες και ιδέες και την εξωτερική/εσωτερική πολιτική.
To 2013 η κινεζική κυβέρνηση εγκαινίασε την πρωτοβουλία της «μίας ζώνης και ενός δρόμου» (Belt and Road Initiative), απόδειξη της αλλαγής της πολιτικής της Κίνας και της προσπάθειας της για εξωστρέφεια, σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια όπου παρέμενε επικεντρωμένη στον εαυτό της και στην γύρω περιοχή. Αυτός ο «νέος δρόμος του μεταξιού» (συντομογραφία: BRI) χωρίζεται σε δύο μέρη: Το πρώτο μέρος είναι η «ζώνη» (silk road economic belt), δηλαδή η κατασκευή δρόμων, σιδηροδρομικών γραμμών και υποδομών που θα ενώνουν την Κίνα με την Ευρώπη και τις ενδιάμεσες περιοχές. Το δεύτερο μέρος είναι ο «δρόμος» (maritime silk road), που αναφέρεται σε θαλάσσιες οδούς και λιμάνια που θα συνδέουν την Κίνα με τα λιμάνια της Ευρασίας δημιουργώντας οικονομικές ζώνες και αύξηση του εμπορίου.
Αν και πολλοί παρατηρητές βλέπουν την πρωτοβουλία της μίας ζώνης και ενός δρόμου ως στρατηγική της Κίνας για την επέκταση της οικονομικής και γεωπολιτικής επιρροής της σε ολόκληρο τον πλανήτη, οι κινεζικές αρχές προσπαθούν να αποσυνδέσουν την πρωτοβουλία από γεωπολιτικές και ηγεμονικές φιλοδοξίες. Αναφέρονται στο BRI ως πρωτοβουλία και αποφεύγουν να χρησιμοποιούν τον όρο στρατηγική, ενώ υποστηρίζουν πως τα έργα που γίνονται ωφελούν τον τοπικό πληθυσμό και αποτελούν ευκαιρίες για κοινή ανάπτυξη και τίποτα περισσότερο. Παρόλα αυτά, είναι φανερό ότι το BRI είναι πηγή ήπιας ισχύος μέσω της οποίας η Κίνα μπορεί να επηρεάσει τα συμβαλλόμενα κράτη για να κατακερματίσει την παραδοσιακή παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Η προώθηση της ήπιας ισχύος της Κίνας γίνεται μέσα από την κουλτούρα, τις εγχώριες πολιτικές αξίες και την πολιτική της.
Πηγή εικόνας: Asiagreen.com
Μέσα από τις πρωτοβουλίες της μίας ζώνης και ενός δρόμου η Κίνα έχει πετύχει σε σημαντικό βαθμό την μετάδοση της κουλτούρας και του πολιτισμού της. Στα κράτη που συμμετέχουν στο BRI έχουν δημιουργηθεί περισσότερα από 140 «Ινστιτούτα Κομφούκιος» τα οποία έχουν ως στόχο την εκμάθηση της κινεζικής γλώσσας και την μετάδοση του κινεζικού πολιτισμού, ενώ έχουν εγκαινιαστεί 85 ακαδημαϊκά προγράμματα με κινεζική θεματολογία και περισσότερα από 200 προγράμματα συνεργασίας. Ακόμα, στα συνεργαζόμενα κράτη η κυβέρνηση της Κίνας διοργανώνει προγράμματα ανταλλαγής και παρέχει περισσότερες από 10.000 υποτροφίες αλλά και διεξάγει εκδηλώσεις για την προώθηση του πολιτισμού της.
Οι κινεζικές εγχώριες αξίες διέπονται μέχρι και σήμερα από την κομφουκιανή ιδέα της αρμονίας. Έτσι, μέσω του νέου δρόμου του μεταξιού η Κίνα στοχεύει σε μία «ειρηνική ανάπτυξη» με στόχο την αποδοχή και την νομιμοποίηση της εξουσίας της από τον υπόλοιπο κόσμο. Το BRI το οποίο αποτελεί ιδέα και προσπάθεια της ίδιας της Κίνας επιδιώκει την εισαγωγή καινοτόμων ιδεών στα κράτη που λαμβάνουν την βοήθεια της και την περαιτέρω ανάπτυξη τους. Οι αλλαγές λοιπόν που θα γίνουν στην ανάπτυξη των χωρών, η αναβάθμιση της εγχώριας αγοράς και βελτιώσεις που θα λάβουν χώρα στις υποδομές των κρατών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα θα μεταδώσουν το κινεζικό αναπτυξιακό μοντέλο στον υπόλοιπο κόσμο. Η εμπλοκή της Κίνας σε βαθύ επίπεδο με αυτές τις χώρες θα προωθήσει τα συμφέροντα της, χωρίς την χρήση συγκρουσιακών μέσων αλλά με ειρηνικό τρόπο φέρνοντας έτσι την χώρα ένα βήμα πιο κοντά στην άνοδο της στην διεθνή σκηνή και σε αυτό που ο Xi Jinping ονομάζει «κινεζικό όνειρο».
Τέλος, μέσω του BRI η Κίνα προωθεί την τρίτη και τελευταία πηγή ήπιας ισχύος, την εξωτερική πολιτική της. Η Κίνα στις διεθνείς σχέσεις της διέπεται από την ιδέα της «ισότητας και αμοιβαίου οφέλους» κάτι το οποίο φαίνεται ξεκάθαρα στην πρωτοβουλία της μίας ζώνης και ενός δρόμου. Η κατασκευή και ανάπτυξη υποδομών στα κράτη που συμμετέχουν στο πρόγραμμα ωφελεί εξίσου αυτά αλλά και την ίδια την Κίνα. Το ίδιο συμβαίνει και με τους θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους, οι οποίοι από τη μία αυξάνουν το εμπόριο μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών και από την άλλη μέσω των νέων διαδρόμων μεταφοράς που δημιουργούνται προσθέτουν νέους «παίκτες» στο διεθνές εμπόριο. Έτσι λοιπόν, ο νέος δρόμος του μεταξιού μπορεί να αποτελέσει πυλώνα ευημερίας για τις χώρες που δέχονται την βοήθεια, δίνοντας τους την επιλογή να ακολουθήσουν έναν διαφορετικό δρόμο για την ανάπτυξη τους. Ταυτόχρονα εδραιώνει την Κίνα ως σημαντικό παίκτη, σε μία διεθνή σκηνή που ο Xi φαίνεται να προσπαθεί να κάνει όλο και περισσότερο διπολική.
Αν και η μια ζώνη και ο ένας δρόμος έχει πολλούς υποστηρικτές και έχει προσελκύσει πολλές χώρες τόσο αναπτυσσόμενες όσο και ανεπτυγμένες, έχει πολύ δρόμο ακόμα για να χρησιμοποιηθεί από την Κίνα ως κύρια πηγή ισχύος. Οι παγκόσμιες συζητήσεις για το BRI οι οποίες διαμορφώνονται κυρίως από τις μεγάλες δυνάμεις της Δύσης αντιμετωπίζουν το κινεζικό σχέδιο με καχυποψία καθώς θεωρούν πως αντίκειται στα δικά τους συμφέροντα. Οι ΗΠΑ που είναι η κυρίαρχη οικονομική δύναμη στον κόσμο αντιμετωπίζει το πρόγραμμα της Κίνας ως ανταγωνιστικό και ταυτόχρονα οι ισχυρές χώρες της Ευρώπης επιδιώκουν την μείωση της επιρροής της Κίνας στην ήπειρο. Έτσι λοιπόν, αν και ο νέος δρόμος του μεταξιού έχει πολλές δυνατότητες να λειτουργήσει ως σημαντικό όπλο ήπιας ισχύος, η Κίνα θα πρέπει να τον προωθήσει πιο αποτελεσματικά εάν επιθυμεί να μεταβάλλει προς το μέρος της την παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Συντάκτης: Γιώργος Πρωτόπαπας