Καθώς διανύουμε τον δεύτερο μήνα πολέμου στην Ουκρανία, οι δηλώσεις του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ περί διάρκειας πολέμου για μήνες ή και χρόνια μας δίνουν ένα «χαστούκι» ρεαλισμού υπενθυμίζοντας πως τα επεκτατικά σχέδια του Πούτιν δεν έχουν τελειώσει. Οι θηριωδίες σε Κίεβο, Ντονμπάς, Μαριούπολη αλλά και η σφαγή στη Μπούτσα με εκατοντάδες νεκρούς τις τελευταίες μέρες, σοκάρουν τη διεθνή κοινή γνώμη η οποία κάνει λόγο για εγκλήματα πολέμου και γενοκτονίες ολόκληρων πόλεων. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας παρόλα αυτά κάνει λόγο για προβοκάτσια των Η.Π.Α. και του ΝΑΤΟ. Που στέκεται όμως ο Ερντογάν με τη Τουρκία;
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο ρόλος του Τούρκου προέδρου έχει λειτουργήσει ως «κλειδί» σε επίπεδο διπλωματίας. Αρχικά, ο Ερντογάν καταδίκασε τη ρωσική εισβολή χαρακτηρίζοντάς την ως «πόλεμο» χωρίς όμως να θέλει να επιβάλλει κυρώσεις στη Ρωσία λόγω της συνεργασίας τους σε ενεργειακό επίπεδο. Μάλιστα, ο πρόεδρος της Τουρκίας έδωσε έμφαση στο γεγονός ότι το μεγαλύτερο ποσοστό του φυσικού αερίου της χώρας προέρχεται από την Ρωσία αλλά και στο ότι Ρωσία και Τουρκία συνεργάζονται για την κατασκευή μονάδας παραγωγής ενέργειας στο Ακκούγιου ήδη από το 2015, ένα έργο το οποίο χρηματοδοτήθηκε κυρίως από Ρώσους επενδυτές. Όμως, δεν έλειψαν οι προτάσεις του Ερντογάν προς τον Πούτιν για συνομιλίες με τον Ουκρανό ομόλογό τους με στόχο την ειρήνη μεταξύ Μόσχας-Κιέβου. Έτσι, η Τουρκία βρέθηκε στο ρόλο του διαμεσολαβητή.
Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν εξακολουθεί να προμηθεύει την Ουκρανία με όπλα ενώ έχει υποστηρίξει γενικά την ανεξαρτησία της και την εδαφική ακεραιότητά της. Μάλιστα, κατήγγειλε την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και είχε υπερασπιστεί τους Τατάρους που βρίσκονται στη περιοχή καθώς είχαν υποφέρει από την κυριαρχία των Ρώσων. Καθοριστική ήταν και η κίνησή του για την πώληση τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην Ουκρανία, αεροσκάφη τα οποία έχουν αποδειχθεί θανατηφόρα σε Λιβύη, Συρία και Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι η Τουρκία «ακροβατεί» σε τεντωμένο σχοινί ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψιν η ευάλωτη οικονομία της. Η διπλωματία της Τουρκίας είναι εκείνη που θα καθορίσει τις σχέσεις της με τις δύο αντίπαλες χώρες. Ας κάνουμε όμως μια αναδρομή στο παρελθόν…
Ιστορικά, η Τουρκία και η Ρωσία έχουν ανταγωνισμό μεταξύ τους, κυρίως όταν οι συγκρουόμενοι γεωστρατηγικοί ελιγμοί της Τσαρικής Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τις είδαν να πολεμούν σε περισσότερες από 10 περιπτώσεις από τον 16ο έως τον 20ο αιώνα. Στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου, ο αντικομουνισμός και το φιλοδυτικό ήθος της κεμαλικής Τουρκίας την ώθησαν να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και να φιλοξενήσει πυρηνικούς πυραύλους των ΗΠΑ, κάτι που ενόχλησε τους Σοβιετικούς μέχρι που αφαιρέθηκαν με την κρίση των πυραύλων της Κούβας. Η πιο πρόσφατη ρωσοτουρκική διπλωματική κρίση ξέσπασε το 2015, όταν η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό αεροσκάφος κοντά στα σύνορα με τη Συρία. Αλλά μια επίσημη συγγνώμη από τον Ερντογάν τερμάτισε σύντομα τις κυρώσεις της Μόσχας, εγκαινιάζοντας μια ταχεία απόψυξη των σχέσεων των δύο χωρών. Αυτό το πρόσφατο παράδειγμα στις ρωσοτουρκικές σχέσεις περιγράφεται καλύτερα ως «ανταγωνιστική συνεργασία», καθώς η υποστήριξη αντίπαλων δυνάμεων στο εξωτερικό δεν τους εμποδίζει να συνεργαστούν στους τομείς της ενέργειας και του εμπορίου. Ταυτόχρονα, η Τουρκία έχει τους πιο εκτεταμένους οικονομικούς δεσμούς με την Ουκρανία από τα περισσότερα δυτικά έθνη. Η Ουκρανία προμηθεύει το 15% των εισαγωγών σίτου της Τουρκίας, καθιστώντας την τον δεύτερο μεγαλύτερο προμηθευτή της Τουρκίας, ενώ περίπου 2 εκατομμύρια Ουκρανοί έκαναν διακοπές εκεί πέρυσι, καθιστώντας τους την τρίτη μεγαλύτερη πηγή τουρισμού της Τουρκίας. Φαίνεται λοιπόν πως η Τουρκία «βρίσκεται στη μέση» καθώς διατηρεί στενές σχέσεις και με τις δύο χώρες.
Γυρνώντας στο σήμερα, η πρόσφατη σφαγή στην Μπούτσα προκάλεσε την αντίδραση της Τουρκίας η οποία μίλησε για συγκλονιστικές και θλιβερές εικόνες ζητώντας διεξαγωγή ανεξάρτητης έρευνας για τους νεκρούς. Ο ρόλος της Τουρκίας ως μεσολαβητής έχει σχολιαστεί ως υποκριτικός, ενώ Ελλάδα-Τουρκία αποφάσισαν να ακολουθήσουν κοινή γραμμή με στόχο την ειρήνη. Καταλήγοντας, θα ήθελα να παραθέσω τα λόγια του «συγγραφέα του παραλόγου» Αλμπέρ Καμύ ο οποίος αναφέρει πως «Η ειρήνη είναι η μόνη μάχη που αξίζει να δοθεί». Ας εναποθέσουμε λοιπόν τις ελπίδες μας σε αυτή…
Συντάκτης: Σεμέλη Μπιθημήτρη